DULAT İSABEKOV: KITAP ŞYǦARU MAǦAN QYZYQ BOLMAI QALDY...

Qazırgı taŋda qandai tuyndylar ūsynbaqsyz oqyrmanǧa, qandai jaŋalyqtaryŋyz bar ? Jaŋa kıtap qazırge joq. Kıtap şyǧaru da maǧan qyzyq bolmai qaldy. Endıgı kıtaptardyŋ maǧan tük qyzyǧy qalǧan joq. Būryn kütıp otyruşy edım, jazuǧa asyǧyp, sondai bır zamannyŋ aurasynda. Aqyndarymyz bıraq şarşamai öleŋ jazyp jatyr. HHI - ǧasyrǧa aqynnyŋ qajetı bar ma? Bərı lirika ǧoi. Oidy qoparyp aitatyn öleŋder bolsa eken. Myna öleŋdı qara, osy kıtap bolyp şyǧady "Arman quǧan bala kez jastyq jailau, Qaraşa üidıŋ külşe nanyn aŋsaǧan. Maqsat pen mahabbaty ömır bastau, Saǧyndyryp saǧymdai būldyraǧan." Al öleŋ ba osy? - "Aiu otyr partada, Menıŋ elım - Qazaqstan" - degendei boldy ǧoi! -(Külıp...) Osyndai öleŋder qaptap kettı. Kıtap bolyp şyǧady. Poeziiamyz HH ǧasyrdyŋ aiaǧyna qarai özınıŋ şaryqtau şegıne jetken siiaqty. Odan keiın öleŋder jazylyp jatsa da, este qalmai, tez ūmtylyp jatady. İə. Qazır jurnalistika, proza, drammaturgiia osy üşeuı ǧoi eŋ qajettısı. Bızdıŋ qazaq jurnalistikasyn aityp otyrǧan joqpyn. Moskvanyŋ jurnalisterınıŋ qolyna su qūiuǧa jaramaidy bızdıŋ jurnalister. Oi örısı, mäselenı qoiuy, analitikalyq aqyl-oi, parasat, kemeldık, biıktık būnyŋ bərı joq. Məskeude kıtap şyǧyp jatyr, tört tomdyq taŋdamaly şyǧarmalar jinaǧy. Bılım aluşylar "Tırşılık", "Gauhartas", "Talaqan186", "Sosializm zəulımın" sabaq barysynda taldap jatyr... Sol şyǧarmalardyŋ özın osy jerde qudalap, "Köknar ışedı " dep. Sonda Mäskeu emes, orys emes Qazaqtar. Repressiia jyldary Qazaqstanda 22 000 adam atylǧan, Özbekte 14-aq adam atylǧan. Bərı özımızden. "Jüz jyldyq mahabbat" spektaklın kördıŋ be? Kördık. Kördık. "Qap... Ətteŋ özımız ekenbız ǧoi!" dep qaitqanbyz. Mıne sondaǧy Maǧjan aǧaidy atqan özımız eken ǧoi. Mäskeuden hat kelgen Maǧjanǧa ne ısteimız degende "Maǧjannyŋ taǧdyryn özderıŋ şeşıŋder. Ol jönınde Üştıktıŋ qaulysy joq. Sottaisyŋdar ma, bosatasyŋdar ma özderıŋ bılıŋder" degende, Mäskeuge bız qaitadan hat jazǧanbyz "Sızderdıŋ būlaryŋyz dūrys emes. Maǧjan atyluy kerek." dedık. 1924 jyly Jazuşylar Odaǧynyŋ qaulysy boiynşa jəne Məskeudegı "Bırlık" ūiymynyŋ şeşımı boiynşa Maǧjan kım? "Maǧjan-pontiurkist", "Maǧjan - Japoniianyŋ finiony", "Maǧjan - baidyŋ tūqymy", "Maǧjan-ūltşyl", "Sovet ökımetıne qarsy" dep aiyp taǧyp, Üştıktıŋ qaulysyn özımız sūrap alǧanbyz Qazaqstan Jazuşylar Odaǧy. Myna "Tırşılık" üşın sol baiaǧy Keŋes ökımetı bolmaǧanda Qazaqtar menı de attyryp jıberer edı. Plenumda baiandama jasady "Dulat İsabekov jasampaz qoǧamymyzda belsendı keiıpkerlerdı almaidy. Olardy jazbaidy. Ylǧi da köknarşy, duana, süiekşı, mola qazuşylardy jazady." dep... Sonyŋ özı jetkılıktı edı atyp jıberuge. Qaita Məskeu bır jaǧynan qūtqaryp ta qalatyn. Bes jyl boiy menıŋ kıtabymdy baspai qoiǧanda Məskeuge bardym. Sovetskii pisatel baspasynyŋ direktoryna. "Ponimaiu vas, ponimaiu" dep, ol kezde ol direktorǧa kıru qiyn, üş-tört kün kütıp jattym. Ol da bıraz aiaǧyn tartyŋqyrap qaldy da osyndai Qazaqstannyŋ özı söitıp jatsa bız qaitemız degendei... Redaktordy Ornold Osfoldovich Tam degen kısını şaqyryp alyp oqy "Aldymda Qazaq jazuşysy otyr, ony ana jaqta renjıtıp jatyr. Marihuanony jazǧan Keŋes ökımetınıŋ alǧaş jazuşysy. Osy mäselenı şeşıŋızşı. Kıtapty alyp oqyp oqyp körıŋız" dedı. Sodan keiın sol redaktordyŋ kabinetıne keldık. Nadejda Grigorevnany şaqyrdy. Qatelespesem redaktorym sol boluy kerek. Soǧan tapsyrdy. Sodan men keldım daǧy ol kezde audarylǧan joq şyǧarmalar. Aqşa tölep audaratynbyz. Osy künge şeiın aqşa tölep audarǧyzamyz ǧoi. Jyldam jasatyŋyz da bızge jıberıŋız dedı. Povestterımdı jyldam jasatyp Məskeuge jıberdım. Bıraq ümıtım az bolǧan. Oiladym qalaişa menıŋ kıtabym basylmai ketedı dep... Onyŋ üstıne Mäskeude bastyrmasaŋ senıŋ kıtabyŋdy eşkım moiyndamaidy. Əlı de sol ǧoi. Söitıp segız aidan keiın hat keldı. Olar resenziiaǧa berıptı. Üş resenziiaǧa. Üşeuı de quanyşty pıkır jazypty. Əsırese tapsyryp bergen ǧoi "Tırşılıktı" qatty köŋıl bölıp oqyŋyzdar degen. Olar soǧan qatty köŋıl bölıp oqyǧan. " Mūnda artyq eşteŋe joq. Avtor jol aiyryǧyndaǧy adamdardyŋ adasuyn jazyp otyr. Būl adam taǧdyry." dep sonymen olar 1979 jylǧa josparlap, kıtabyŋyzdy audaruǧa kırısemız dedı. Söitıp 1979 jyly kıtap bolyp şyǧyp kettı baspadan. Sodan keiın ülken maqala basty. Qazaq ädebietı turaly bırınşı kölemdı maqala jazdy. Onyŋ kölemıne şek qoiatyn būryn. Söitıp soǧan "Sena dobroty" (Meiırbandyq baǧasy) degen ülken taqyryppen maqala jazyp menı bərınen qūtqardy da jıberdı. Qazır QHR da öner körsetıp jatyr ǧoi Dimaş Qūdaibergen. Qazaq Qazaqty moiyndauy üşın ony əlem moiyndauy kerek pe degen oi keledı. Oǧan deiın sahnaǧa şyǧyp jürse de moiyndaǧan emespız ǧoi!? İə, moiyndamaimyz ǧoi! Ol bır. Bız eşnərsenı özımızşe moiyndamaityn halyqpyz. Men biyl 75-ke tolamyn. Osyǧan anyq közım jettı. Şetelde pesa qoiǧan jalǧyz men ǧana. Būl quanyşty me, ökınıştı me? Men üşın ökınıştı. Nege osy uaqytqa deiın jalǧyz men ǧana qoidym? Qaida bızdıŋ basqa avtorlarymyz? Sonşalyqty jaman şyǧarmalar jazǧan joq edı. Sodan keiın bızde memleket tarapynan eşqandai qoldau bolmaidy. Tıptı men alǧaş ret Peterburgte pessamdy qoidym. Qaityp kelgenımde bır selt etıp quanyp qolymdy almady. Tek qana memleket emes, şeneunıkter emes, qatar qūrbylarym. Tıptı özımnıŋ aituyma tura keldı. Men osyndai baryp keldım dep... "Əəə" dedı də qoidy. Odan keiın Reseidıŋ köp teatrynda qoiyldy ǧoi. Peterburgte ekı teatr qoidy. Onda da selt etpedı adamdarymyz. Bılıp otyrǧan şyǧar? Bılgende qandai. Bılıp otyr. Tıptı bır dastarhanda otyr toida kezdesıp qaldyq, sonda eşkım eşteŋe demedı. Men oiladym əi mynau Talǧarǧa baryp kelsem de sūraidy ǧoi "Talǧarǧa nege bardyŋ? Qalai eken dep " (külıp). Ədeiı "Peterburgke nege bardyŋ?" dep sūramady. Ar jaǧynda aitylyp keteiın dep tūr da. Ol endı Peterburg. Endı kezekte London. Kembridj universitetınde "Ökpek jolauşynyŋ" tūsaukeskerı boldy. Qalai baryp qaittyŋyzdar? İə. "Ökpek jolauşyny" teatrda qoidy. Ony orys gazetterınde jazyp şyǧardy. Qazaq gazetterıne aitqanbyz "Jas Alaş" gazetıne nege şyǧarmaǧanyn bılmeimın. Aittym Qazaq pessalary künde Londonǧa şyǧyp mezı qylǧan boluy kerek. Sender tıptı mən bermeisıŋder ǧoi dedım. "Qazaq Ədebietı" gazetı de jūmǧan auzyn aşpady. Qaita Oŋtüstık gazetı bır betke aiqailatyp tūryp berdı. Odan keiın Londondaǧy Lordtar palatasyna baryp halyqaralyq syilyq alyp keldım. Taǧy da Lordtar palatasynda tūŋǧyş ret söz söilegen Qazaqtyŋ jazuşysy menmın. Ony da aitpady. Tıptı Astanaǧa barǧanda şeneunıkterge söilesıp tūryp Londonǧa baryp keldım, pessam qoiyldy dep aitsam, əşeiın jəi aqparat siiaqty qabyldai sala telefonmen söilesıp otyra beredı. "Oi jaqsy bolypty ǧoi! Tūŋǧyş ret Qazaqtyŋ abyroiy ǧoi!" dese quanasyŋ. Al bıraq ketıp bara jatqan kezımde Prezident qabyldaǧan rezidensiiasynda. Ol kısı estıp quandy. Mūnyŋ jaqsy bolǧan eken. Sət sapar dep saǧatyn berdı. Sol kısıden basqa eşkım quanǧan joq. Kıtap oqymaityndyǧynan da bolar bügıngı qoǧamnyŋ? Oqymaityndyǧynan emes qyzǧanyştan. Köre almauşylyqtan. Söitıp oilady daǧy, bıraq ol turaly da pessa jazyp qoidym ǧoi. "Tor" degen Bulgakov jaily "Stalinnıŋ repressiiasynan aman qalǧan Bulgakov, qyzǧanyştyŋ repressiiasynan aman qalmady". Qyzǧanyş tübıne jettı, qatty qaiǧyrdy. Gazetter quanyp tūryp jazdy. Jaqyn arada qauly boiynşa Bulgakovtyŋ barlyq pessalary qoiylady. Qūttyqtaimyn sızdı dedı. Nobel syilyǧyna ūsynylyp ketedı degen siiaqty... Sonymenen, al qyzǧansaŋ taǧy degendei men taǧy bara jatyrmyn. 1-qazan künı Lordtar palatasynyŋ aktı zalynda menıŋ 75 jyldyǧymdy atap ötedı. Qazaqstannan būryn. Jiyrmasynşy jeltoqsanda iə, tuǧan künıŋız? Bıraq bız əlı bastaǧan joqpyz eşqandai qūttyqtau ıs-şaralaryn.. Qazanǧa auystyryp aldym. Taǧy da auystyramyn ba dep jürmın. Nelıkten ? Şarşatady bır künde. Bızdıŋ de tuǧan künımız belgısız ǧoi (külıp). Metırkenıŋ özın ekınşı synypta jürgende alyp kelıp bergen aǧam. Ol qaidan bıledı. Ol kezde soǧys qainap jürıp jatqan kez. Joqşylyq. Auylda üide tuǧan. Kalhozyŋda medpunktte joq. Şeşem jalǧyz bes balamen. Əkem soǧysqa ketıp qalǧan. 2014 jyly tūŋǧyş ret "Bır dramaturg" degen festival öttı 70 jyldyǧymda. On ekı teatr keldı, alty teatr özımızden (M.Əuezov, Lermontov, Jastar orys teatry, Kərıs teatry, Qaraǧandy jəne öz oblysymnan Şymkent teatry), altauy şetelden (Peterburg, Omsk, Täjıkstan, Başqūrtstan, Bolgariia t.b) keldı. Endı sol siiaqty būlar da ötkızeiın dep jatyr. Londonda 75 jyldyǧymnyŋ qūrmetıne. Köp nərse qarjyǧa kelıp tıreledı ǧoi. Üş teatr baratyn boldy M.Əuezov "Jaujürek" spektaklımen, Kərıs teatry barady. Sodan keiın üşı künı "Aqqu jürekke" primera bastalady. 4,5,6,7 sı tört kün qoiylady. Sonymen qaitamyz. Qazırge osylar jasap jatqan tırlıkterımız. Tüsınetınder quanyp jatyr. Baram deseŋder baryŋdar. Özbekter, Armiiandar, Gruzinder köşıp barady. Bız tek qana maqtanumen ǧana kele jatyrmyz. Piar, piar, piar. Bərınen ozdyq. Bərınen aldamyz. Al şetke şyǧyp qarasaŋ ondai emes sekıldı. Londonda menı BİBİSİ ge şaqyrdy. Söitsek barlyq Respublikalardan redaksiialar bar də, Qazaqstannan joq. Qaida desem "Bız köbınese orysşa söileimız. Sondyqtan Resei arqyly bıle beremız" dep ketıp qalǧan. Bükıl basqaruda özbekter. Jaŋaǧy menıŋ spektaklımnıŋ rejisserı özbek jıgıt – Iýldaş Jorabaev. Sol jıgıt Taşkentke spektakldı alyp keldı. Bardym, ekı kün körsettı. Öte jaqsy. Aǧylşyn tılınde jürdı. Zal toly özbektıŋ jastary. Oŋtüstıkke baryp aittym 300şaqyrym jerge Londonnan keldı, şaqyraiyq özderı asyǧys köp nərse de kütpeidı olar, ondaiǧa üirenbegen dedım. Eşkım elegen joq. Puşkinnıŋ mynadai sözı bar "Chert dogodal, s takim talantom, umom roditsia mne v Rossii" degen, qai saitan azǧyryp osynşa talant berıp, aqyl parasat berıp menı Reseide tuǧyzǧan degen sözı ǧoi endı. Puşkinnıŋ özı solai degende bız qalai bolamyz? Sonda aityp em "Orys bolyp tumaǧan ekenmın, gruzin bolyp tumaǧan ekenmın, eŋ joq degende özbek bolyp tumaǧan ekenmın" dedım. Osydan keiın bızdı əlem qalai tanysyn? Londonǧa kıtaphanada boldyq. Qazaqstannan menıŋ "Gauhartas" degen kıtabym ǧana bırınşı orynǧa ie boldy. Bıreu-aq. Abai joly tūr ony da "Məŋgılık saqtaudan" alyp tastaǧan, sebebı Məskeudıŋ "Progress" baspasynan şyǧypty. Q. Mūhamedjanovpen Ş.Aitmatovtyŋ "Köktöbedegı kezdesuı" tūr. Būl aǧylşyndar qazır prinsip qoidy Angliiada şyqqan Angliiada tūratyn jazuşynyŋ audarǧan kıtaptary ǧana "Məŋgılık saqtauǧa" qoiamyz degen. Qazırgı taŋda filmderge ssenarii jazyp jürsız be? Daiyn bolǧany qanşalyqty köŋılıŋızden şyǧuda? Film tüsırılıp jatyr Jaujürek jaily Baluan Şolaq. Ssenariiın özım jazdym. Orysşaǧa özım audardym. Endı bastalady, jer qaraidy kün ysydy. Küzge deiın tüsırıp bıtıresıŋder degen tapsyrma aldy olar. Qarjy jaǧy ədettegıdei. Ahan Sataev "Tomiristı" tüsıreiın dep jatyr eken. Onyŋ ərı prodiuserı, ərı ssenarii avtorlarynyŋ bırı Ə.Nazarbaeva. Qarajat soǧan ketıp jatyr degen söz. Bır proekt ekı saǧattan aspauy kerek eken, bızdıkı tört saǧat bolyp ketıptı. Qysqartyp rettedık. Bızdıŋ rejisserlarymyzda degenmen ədebietşı emes qoi. Eŋ kerektı jerın alyp tastaidy də. Ətteŋ özıŋnıŋ ışıŋnen şyqqan dünienıŋ bərın tügel ekranǧa şyǧara almaisyŋ. Film jelısı bylai bastalady «Orystar bızdı "Būlardyŋ bərı jabaiy" dedı ǧoi endı. Dolgonosovtyŋ on jetı jasar qyzy oqyp jatqan. Osy on jetı jasar qyzdy Baluan Şolaq alyp qaşady. Şart qoiady "Elımdı ,əke şeşemdı bosat. Əitpese qyzyŋdy tırı körmeisıŋ" dep. Qyzdyŋ oiynda qazaqtar jabaiy, aman qalamyn dep oilamady.» Qazaqtyŋ tektılıgın, bolmysyn tanytatyn kino bolmaq qoi demek? İə. Sondai bır Ūlttyq nərse jasaǧym kelıp otyr də. Olardyŋ sanasyna bız oqymaǧan, jauyz, qaraqşy körıngenbız ǧoi. Bıraq ol jerde eşqandai jauyzdyq bolmaidy. Üirenıp, Baluan Şolaqqa ǧaşyq bolyp qalady. Əŋgıme barysynda 900 jyl būryn Möŋke aqyn jaily aityp, qyz 900 jyl aldyn aqyn bolǧanyna taŋdanyp. Jalpy alyp qaşqanyŋ jaqsy boldy. Əitpese ömır boiy dūrys tanymai öter edım deidı. Baluanǧa sen maǧan üilener me edıŋ deidı. Oǧan Baluannyŋ jauaby "Senıŋ jolyŋ şırkeuge aparady, menıŋ jolym meşıtke aparady. Jolymyz ekı bölek. Ömır boiy əkeŋnıŋ aidauynda jüretın, moinynan qūryq ketpeitın adammyn. Sen tazasyŋ. Ömırıŋdı qor qylma." dep aitady. Orystar Baluandy öltırmek bolyp aqyldasqanda, qylmysty bıreudıŋ qolymen jasau kerek dep Baluannyŋ Ǧaliiamen kezdesıp tūratynyn Ǧaliianyŋ küieuıne aityp, soǧan öltırtu kerektıgın aqyldasady. Baluanǧa qyzdyŋ əkesınen hat keledı. Barlyq şartqa kelısetının jazady. Osy jerde Baluandy atuǧa keledı. Ar şetınen Dolgonosov keledı. Baluan dep jügırıp kelgende oq qyzǧa Tatiananyŋ keudesıne tiedı. Baluannyŋ iyǧy da jaralanady. Tatiana sol jerde öledı. Bır top əskerler Ǧaliianyŋ küieuı Kərımdı jəne janyndaǧylardy bailap əketıp bara jatyr. Dolgonosov öz qyzyn özı öltırgendei halge duşar boldy. Sonymen osylai bıtedı.  Sızdıŋ şyǧarmalaryŋyzdyŋ köbı derlık bərı tragediiamen aiaqtalady. Nege solai? Tragediia boluy kerek qoi. Komediianyŋ özı tragediia. Ömırdıŋ özı tragediia. Ədebiettı qazaq tılıne qosyp tastaidy degen sözderdı estıp jatyrmyz. Būl qalai bolmaq? Oipyrym-ai bır şataq şyǧarady da tūrady. Qysqasy men Täuelsızdık alǧaly bır quanatyn oqiǧa bolmai kele jatyr. "Mūnysy nesı?", "Mūnysy nesı? dep ökınumen kele jatamyz. Eger menıŋ qolyma mynadai konvert tüsse, syrtynda "Qazaqtyŋ Ūly jazuşysyna" degen jazuymen. Men ony aşpai bırden sızge alyp kelıp berer edım. Al osyndai konvert sızdıŋ qolyŋyzǧa tüsse, sız ony kımge berer edıŋız? Qazaqtan ba? Əuezovke berer edım. Qazırgı közı tırı kısılerden kımge berer edıŋız? Bar kısılerden bereiın deseŋ, kelesı şyǧarmasy dalbasa bolyp ketedı. Mūhtar Maǧauindı aitaiyn desem "Men" degen romany bar. Tek "Men", "Men", "Men". Bərın joqqa şyǧarady. Endı Şahanovta özın-özı köp qaitalap kettı. Jūrtty özıne qarsy qoiyp alatyn jerı bar. Ataitynym Qabdeş Jūmadılovtı jaqsy jazuşy der edım. Qoǧamǧa, qazırgı jastardyŋ qalyptasuyna ne kerek ? Endı Maǧjan aityp ketken "Men jastarǧa senemın!" dep, Abai aityp ketken "Men jastardan qorqamyn!" dep... Jastarymyzdyŋ dūrys jolǧa tüse almai kele jatqanyna bızdıŋ osy ömırımız, saiasatymyz kınəlı. Bıraq bərıbır bızdıŋ jastarymyz asau ǧoi olar. Öz degenderı bar. Men talai kezdesu ötkızdım. Bılımdı, maǧan öte ūnaidy əiteuır oilary bar. Bızdıŋ kezımızdegı jastardan körı qazırgı jastar bılımdı. Bılımdı jastardy özımnıŋ nemerelerımnen köremın. Balalaryŋyz sızdıŋ jolyŋyzǧa tüstı ma? Joq. Keregı joq. Bır üide ekı jazuşy degen ne ol? Ekeuınıŋ bıreuı myqty bolady. Tarihta bar ǧoi "Əkelı-balaly Diuma" degen. Bərıbır Aleksandr Diuma joǧary. Būndailar köp. Tarazyǧa salynyp qala ma dep balarymnyŋ jazuşy bolǧanyn qalamadym. Qarǧyn romany aiaqtalmai qalǧan siiaqty. Jalǧasy jazylady ma? Jetedı sol. Boldy ol. Jerge tüskennen keiın. Ar jaǧyn jazudyŋ keregı joq. Ökpek jolauşyda jazǧansyz "Ərbır əiel tanylmaǧan planeta" degensız. Būnyŋ qūpiiasy nede? Əieldıŋ jany ərqaşan tanylmaǧan planeta ǧoi. Dünie jüzı ǧalymdary jinalyp ǧaryştyŋ syryn aşuy mümkın. Al jəi ǧana qarapaiym kempırdıŋ syryn aşa almaidy. Közım jettı ǧoi. Əsırese joqşylyq kezde adamdardyŋ qūpiiasy köbırek aşylady eken. Toqşylyq kezde bılınbeidı ǧoi, bərı jaqsy külıp oinap jüredı. Bıraq barlyq əiel jeke basyna qaiǧyly. Auyldaǧy kempırlerdı körgende, eşteŋe bılmeidı dep qarasaŋ, bır künı bır kempır öleŋ aityp kep jıbergende "Bız soǧysty körgen joqpyzda" jazdym, ana Qatşa kempır de öleŋ aitty. Iаpyr-ai, ne degen öleŋ, ne degen dauys, ne degen söz?! Ana jaman şapannyŋ ar jaǧynda jatqan kərı keudesınıŋ ışınde qaşannan berı saqtalyp jatty būl ən, jūrttyŋ bərı jylap öleŋ aitqanyna. Ai, qaraŋ kempır. Qanşa armanǧa toly, qanşa ümıt, qanşa nəzıktık, qanşa qasıret sondai öleŋdı aitqanda jūrttyŋ bərı "Qaidan şyqty myna ən?" dep, "Künde körıp jürgen kempır edı ǧoi!" ən şyǧaryp, öleŋ aitady dep eş uaqytta oilamaisyŋ. Sızdei tūlǧany düniege əkelgen əiel turaly bılgımız kelıp otyr. Anaŋyzdy qanşalyqty tani aldyŋyz? Anam joq qoi menıŋ. Ol kısı altynşy synyp oqityn kezımde qaitys bolǧan. Özı auqatty kısınıŋ qyzy bolǧan eken. 1920-25 jyldarǧa deiın mūsylmandyq oqu toqtalǧan joq qoi. Anam Əptiektı bıtırgen eken. İsabekke qalai jolyqqanyn bılmeimın. Bız kışkentaimyz qūrannyŋ bərın aityp otyratyn. Qazırgı oqyp jatqan moldalardyŋ oqyǧandarynyŋ barlyǧy Əptiektıŋ deŋgeiınde ǧana eken ǧoi. Moldalar qūran oqysa anamnyŋ aitqandarynyŋ bərı eske tüsedı. Bırazy esımde de qaldy. "Süiekşıdegı" sözder apamnyŋ aitqan sözderı. Ylǧi aitatyn "Jaiau jalǧyz jüresıŋ, dalada qonyp qaluyŋ mümkın aidalada. Sol kezde öz imanyŋdy özıŋ üiırıp jat, aram ölmes üşın" deitın. Osy bır şumaqty aitsaŋdar da boldy deitın. "Jattym, jattym jan aula, Tūrǧyza gör İn Şa Alla. Tūrǧyzbasa İn Şa Alla, Li İllaha illa Alla" osyny duana kempırdıŋ sözıne keltırdım. Ol kısı eşqandai jaqsylyq körmei kettı. Keşe ǧana basyna baryp qūran oqyp qaittym. Esımı Kümıskül. Besınşı kursta "Beket" degen kıtabym şyqty ǧoi alǧaşqy. Sony anama arnaǧanmyn "Beinet körıp, zeinet körmei ketken marqūm anama" dep. Tek qana ülken əpkemnıŋ küieuge şyqqanyn ǧana kördı. Otbasyda köp balalysyzdar ma? Beseu. Ekı əpkem, ekı aǧam. Ekeuı de araǧa bır jyl salyp 79 jasynda 6-nauryzda qaitys bolǧan. Onyŋ aldyndaǧy ekı əpkemde 79 jasynda 6-nauryzda qaitys bolyp kettı. Endı kezek mende. Solai ol. Menen basqa eşkım joq (Əzıldep, külıp). Oi – oi! Olai aitpaŋyz. Ömırdıŋ özı - tragediia degenıŋızben sızden boldym, toldym degen söz estıp otyrǧan joqpyz. Tek alǧa qarai jüruden şarşamaǧanyŋyzdy baiqap otyrmyz. Ömırdıŋ özı - alǧa qarai ūmtylys qoi. Anaŋnan tuǧannan bastap, alǧaşqy küluıŋnıŋ özı ūmtylys, alǧaşqy eŋbekteuıŋ ūmtylys, oiynşyqqa qolyŋ sozu ūmtylys, təi-təi basuyŋ ūmtylys. Sol ūmtylys bastalady. Öle ölgenşe ūmtylys qoi. Söitıp - söitıp ömırden ötıp ketkenıŋdı bılmei qalasyŋ. KazGUde oqydym ǧoi. Qazır ol men sabaq beretın Jürgenov akademiiasy. Bərı özımızdıŋ keşegı auditoriialar. Bızdıŋ balalar tömende ne joǧaryda jürgen siiaqty, bır jerden şu etıp keletın siiaqty. Bylai qarap tūrsaŋ kışkentai es bılgen sətten bastap ömır sürıp kele jatyrmyn. Ne degen bıtpeitın tırşılık dep qoiamyn. Ne degen ūzaq... Eendı bır oilaisyŋ, keşe ǧana edı ǧoi ne degen qysqa deisıŋ. Bıreu jüzden asqan kısıden sūrapty "Jüzden astyŋyz, armanyŋyz bar ma? " dep "Əəi, jüzdı de ūzaq dep otyrsyŋdar ma? ESIKTI AŞYP JAPQANDAI ǦANA BOLDY ǦOI!" deptı. Bıreuler "Qamşynyŋ sabyndai, Közdı aşyp jūmǧanşa" dep jatady ǧoi. "Esıktı aşyp japqandai boldy ǧoi" degen qandai ədemı teŋeu. Sūhbattasqan: Baljan Aqylbek Bertaiqyzy