Bügın – ūstanymy berık saiasatker, ǧalym, ūstaz Serıkbolsyn Äbdıldin qaitys bolǧan kün. Qairatkerdı saiasatkerler qalai baǧalaidy? Şaǧyn şoluda osy turaly aitylady.
Memleket jäne qoǧam qairatkerı Serıkbolsyn Äbdıldin 2019 jyly 31 jeltoqsanda 83 jasqa qaraǧan şaǧynda qaitys bolǧan edı.
NAZARBAEV JÜIESINIŊ QATAŊ SYNŞYSY
Serıkbolsyn Äbdıldin 1967 jyldan bastap Qazaq SSR josparlau komitetınde bıraz uaqyt boiy jūmys ıstedı. Keiınnen auyl şaruaşylyǧy ministrlıgınde basşylyq qyzmetın atqarsa, keiınnen Qazaq SSR ministrler keŋesınıŋ Mäskeudegı ökılı boldy. Al 1990 jyly HII şaqyrylymdaǧy Qazaq SSR Joǧarǧy Keŋesınıŋ deputaty, keiın Joǧarǧy Keŋes töraǧasynyŋ orynbasary, 1991 jyldyŋ qazanynan 1993 jyly 13 jeltoqsanda Joǧarǧy Keŋes taratylǧanǧa deiın onyŋ töraǧasy bolǧan.
Serıkbolsyn Äbdıldin basşylyq etken uaqytta Joǧarǧy Keŋes 1991 jyly 16 jeltoqsanda "Qazaqstannyŋ memlekettık täuelsızdıgı turaly" deklarasiiany qabyldaǧan. Keiın Nazarbaev saiasatyna qarsy bolyp, oppozisiiaǧa kettı. Nazarbaevty jiı synaityn. Onyŋ aitqandaryn Nazarbaev joqqa da şyǧarmady, rastamady da.
Qazaqstan kommunistık partiiasy töraǧasy bolǧan Äbdıldin Qazaqstannyŋ bırınşı prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev ornatqan avtoritarly bilık jüiesın aşyq ta qataŋ synady. Ol 1999 jyly 10 qaŋtarda kezekten tys ötken prezident sailauyna Nazarbaevpen bäsekeles kandidat retınde qatysty. Sailaudyŋ resmi qorytyndysy boiynşa, saiasatker az dauys jinaǧan. Bıraq Äbdıldin "sailau nätijesı būrmalandy" dep mälımdedı.
«PREZİDENT BOLUY TİIS EDI»
Parlament mäjılısınıŋ būrynǧy deputaty Serık Äbdırahmanov «şyn mänınde Serıkbolsyn Äbdıldin prezident boluy tiıs edı» deidı.
- Ol kısı öte myqty saiasatker boldy. Sailauda Nazarbaevty jeŋıp ketken edı. Bıraq bızdıŋ saiasat Sekeŋdı jıbermedı. Ol kısı 80 jyldyǧyn toilaǧanda1990 jyldardaǧy partiiany, mäjılıstı eske alyp, quanyşyna ortaqtasqan jaiym bar. Demokratiiaǧa beiım basşy boldy. Bıreuler Sekeŋdı synap jıberetın kezderı de bolǧan. Alaida ol kısı özın synaǧandarǧa külıp jauap beretın. Eşqandai kek saqtamaityn, adamdy bölıp-jarmaityn keŋ adam edı. Ökınıştı, ärine. Eger ol kısı memleket basyna kelgende bızdıŋ Qazaqstan müldem basqaşa bolar edı. Qazır ol kısını solai ökınışpen eske alamyz, - deidı ol.
Serık Äbdırahmanov Serıkbolsyn Äbdıldinmen ıstes bolǧanyn aitady.
- Sekeŋmen bız köp jyldar boiy tanyspyz. Bır-bırımızdı bıletınbız. 1999 jyly mäjılıstıŋ deputattyǧyna sailandy, bır komitettıŋ qūramynda boldyq. Ol kısı öte aqyldy, bılımdı, ūltşyl, memleketşıl, baisaldy adam edı. Söz saptauy keremet edı. Sekeŋ bızge ülgı boldy, bılgenın üirettı, - dep eske alady Serık Äbdırahmanov.
Serık Äbdırahmanov deputat bolǧanǧa deiın sol kezdegı prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ keŋesşısı qyzmetın atqarǧan.
«ELGE ÖTE JAQYN BOLDY»
19 jyl boiy Parlament Mäjılısınde qyzmet etkenkele jatqan deputat Nūrtai Sabilianov Serıkbolsyn Äbdıldin turaly lebızın bylai jetkızdı.
- Men ol kısımen jaqyn aralasqan joqpyn, kezdesıp, söilespeppın de. Degenmen Serıkbolsyn aǧamyz ömırde elge, qoǧamǧa eŋbegı sıŋgen azamat. Joǧary Keŋestıŋ bilıgı bolǧanda özınıŋ qairattylyǧyn körsete bılgen. Ol kısı elge öte jaqyn boldy. Sonymen qatar tuǧan jerı üşın eŋbek etken. Serıkbolsyn aǧa ömırde eşqaşan bıreuge jamandyq oilamaǧan. Özgeler turaly jaman oi, pıkır aitpaǧan. Öz oiyn tıkelei, aşyq türde aitqan şynşyl adam boldy. Serıkbolsyn Äbdıldin Qazaqstan tarihynda ırı tūlǧalardyŋbırı bolyp qala bermek, - deidı deputat Nūrtai Sabilianov.
AZATTYQ QARLYǦAŞY
Serıkbolsyn Äbdıldinnıŋ saiasatkerlıgın, ädıldıgın Qazaqstannyŋ joǧary basşylary da moiyndaǧan. Prezident Qasym-Jomart Toqaev biyl Respublika künı qarsaŋynda, Aqordadaǧy memlekettık nagradalar men syilyqtardy saltanatty türde tapsyru räsımınde söilegen sözınde saiasatker turaly mynandai pıkır bıldırgen.
«Azattyq jylnamasynda Salyq Zimanov, Serıkbolsyn Äbdıldin, Qaratai Tūrysov, Zinaida Fedotova, Erık Asanbaev, Äbış Kekılbaev, Ǧairat Saparǧaliev, Sūltan Sartaev, Özbekälı Jänıbekov, Oljas Süleimenov, Aleksandr Kniaginin, Myrzatai Joldasbekov, Ömırbek Baigeldı, Quanyş Sūltanov, Sergei Tereşenko jäne taǧy basqa köptegen tūlǧanyŋ esımın qūrmetpen atap ötu kerek», - degen prezident Toqaev.
«PARLAMENTARİZMDI QALYPTASTYRUDA ÖZ QOLTAŊBASYN QALDYRǦAN TŪLǦA»
Osydan 12 jyl būryn Täuelsızdıktıŋ 20 jyldyǧyna arnalǧan saltanatty jiynda söilegen sözınde sol kezdegı prezident Nūrsūltan Nazarbaev bır kezde özımen sailauǧa tüsken Serıkbolsyn Äbdıldin turaly bylai degen.
«Azattyqtyŋ alǧaşqy täi-täi basqan jyldarynda janymda bolyp, bırge qyzmet atqarǧan Serıkbolsyn Äbdıldin, Sergei Tereşenko, Erık Asanbaev, Saǧadat Nūrmaǧambetov jäne taǧy basqa azamattarǧa bügıngı mereke künı şyn jüregımmen rizaşylyǧymdy aityp, olarǧa jaqsylyq pen densaulyq tıleimın», - degen sol kezdegı el basşysy.
Al saiasatker qaitys bolǧanda Prezident Toqaev marqūmnyŋ otbasyna köŋıl aitqanda ony «elımızdı damytu jəne parlamentarizmdı qalyptastyru ısınde özındık qoltaŋbasyn qaldyrǧan tūlǧa» dep baǧalaǧan.
Qoǧam qairatkerı, ekonomika ǧylymynyŋ doktory, professor Serıkbolsyn Äbdıldin 1937 jyly Qazaqstannyŋ şyǧysyndaǧy Tarbaǧatai audanynda düniege kelgen. 2019 jyly saiasatker qaitys bolǧanda Almatydaǧy Keŋsai – 2 qorymyna jerlendı.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
