2024 jyldyŋ 22 qaŋtarynda qazaqstandyq «Nūr-Şah» sän üiı Fransiiada, Parij joǧary sän aptalyǧynda öz toptamasyn ūsynu märtebesıne bölendı. Bızdıŋ otandyq sängerler tek osydan 16 jyl būryn ǧana mūndai joǧary qūrmetke ie bolǧan edı. Älemdık sän şaharynda öz toptamasyn körsetu är dizainerdıŋ armany bolsa kerek. Ūlttyq dizainerge osyndai aituly synnan abyroimen ötuge janaşyrlyq tanytyp, şarany ūiymdastyruǧa mūryndyq bolǧan qazaq önerınıŋ janaşyry, qolöner men sän dästürınıŋ nasihatşysy, Parijde tūratyn otandasymyz Baian Janbauova hanymnan osy jaǧymdy jaŋalyq turaly jedel sūhbat alǧan edık.
– Qūrmettı Baian hanym, Parijde dästürlı türde ötetın sän aptalyǧynda qazaq elıne ūlttyq stildegı erekşe kiım ülgılerımen tanymal “Nūr-Şah” sän üiı qatysyp, joǧary baǧaǧa ie bolyp jatyr. Sol älemdık ıs-şaraǧa tuǧan el ökılın qatystyruǧa Sız mūryndyq bolypsyz. Osy quanyşty jaŋalyq turaly keŋırek aityp berseŋız.
Baian Janbauova: Juyrda, naqtyraq aitar bolsaq, 22 qaŋtar künı käsıbi tıgınşılık täjırbiesı şirek ǧasyrǧa taiaǧan, maŋǧystaulyq Nūrjamal Nūrpeiısova negızın qalaǧan, ūlttyq kiımderdıŋ zamanaui ülgısın paş etıp jürgen «Nūr-Şah» sän üiı öz toptamasyn 2024 jyldyŋ köktem/jaz mausymyna arnap, Parij Joǧary Sän Aptalyǧynda ūsyndy. Būl ıs-şaraǧa ötu öte qiyn, kez kelgen dizainer qatysa almaidy. Bırneşe deŋgeilı qazylar talqylauynan ötken eŋ sapaly, kutiurenıŋ qolynan şyqqan, jappai tıgın maşinasymen tıgıle qoimaityn kiım ülgılerıne ǧana jol aşyq. Ūjymdyq körsetılım jäne jeke körsetılım dep bölınedı. Bızdıŋ «Nūr-Şah» jeke körsetılım jasau märtebesıne ie boldy. Fransiia astanasynyŋ qaq ortasyndaǧy Triumf arkasynyŋ janynda ornalasqan İspan koroldık otbasynyŋ būrynǧy Parij rezidensiiasynda – Galerie Boubon jeke saraiynda Parij sän aptalyǧynyŋ bırınşı künı öttı. Qazaq sän üiınıŋ körsetılımı sol ǧimarattaboldy. Būl jerden fransuzdyŋ ataqty jazuşysy Antuan de Sent-Ekziuperi kezınde özınıŋ äigılı «Kışkentai hanzada» tuyndysyna şabyt alǧan desedı. «Nūr-Şah» öz toptamasyn «Altyn ai» dep atady. Olar halyq auyz ädebietı şyǧarmaşyǧynan şabyttanǧanyn aitty.
«Ertede bır hanşaiym bolypty. Aspan jaratuşynyŋ kenje qyzy Altyn-Aidyŋ sūlulyǧy aimen talasa nūrlanypty. Al jūldyzdardyŋ jarqyrauy onyŋ kırpıgımen şaǧylysypty...» dep bastalatyn äsem ertegımen jinalǧan jūrtşylyqty baurap alǧan nūrşahtyqtar, qazaqtyŋ töl naqyşymen kestelep bezendırılgen, şyǧystyŋ taŋǧalarlyq tynysymen kömkerılgen siqyrly toptamasyn jariialady. Nūrjamal hanym toptama daiyndau barysynda Europa mädenietı men qazaq dästürın astastyryp, erekşe simbioz jasaǧanyn, sol arqyly ärbır äiel özın naǧyz patşaiym retınde sezıne alatyn kiımder tıguge talpynǧanyn atap aitty.
– Bärekeldı! Jalpy sän aptalyǧy jylyna neşe ret ötedı? “Nūr-Şah”onyŋ qandai türıne qatysty? Däl osy şaraǧa būǧan deiın otandyq sängerlerden kımder qatysqan edı?
Baian Janbauova: Sän aptalyqtary Parijde jylyna 4 ret ötkızıledı. Jyldyŋ basy men ortasyndaǧy aptalyqtar Joǧary Sän Saltanaty dep, köktem jäne küz ailarynda ötetın aptalyqtar kündelıktı kiım boiynşa sän körsetu şaralary bolyp sanalady. Parij – düniejüzınıŋ sän ordasy. Ärbır tıgın atelesınıŋ iesı, öz ısınıŋ maitalmany Parijge sän körsetılımın ötkızudı armandaidy. Bızdıŋ elımızden de Qazaqstannyŋ tükpır-tükpırındegısän üilerı London, Parij, Milan jäne Niu-Iorktegı sän şerulerıne qatysyp jür. Jalpy jahandanu ürdısı köp mümkındık aşqan qazırgı taŋda Qazaqstannyŋ sän industriiasy damyp keledı. Sän ıs-şaralarynyŋ, dizainerler men dükenderdıŋ köbeiuı, Qazaqstandaǧy sännıŋ ekonomikaǧa yqpaly jäne sän arqyly eldı tanytu ülesınıŋ artqany quantady.
Osy uaqytqa deiın Qazaqstanda Parij Joǧary Sän aptalyǧynda tek bır ret, 2008 jyly köşpendı sän ülgısın körsetu üşın halyqaralyq mümkındıktı paidalanǧan dizainer Kenje Deviatko (Kenje) ǧana boldy. Sodan berı qazaqstandyq dizainerler arasynda resmi Joǧary Sän Aptalyǧynda Parijde jeke körsetılımmen şyqqan ol – osy «Nūr-Şah». Būl – ūlttyq şyǧarmaşylyqtyŋ, jeke brendtıŋjahandyq bäsekelestıkke, trendterdıŋ aluan türlılıgıne jäne sapa talabyna säikes keluge şamasy bar degendı bıldıretın joǧary körsetkış. Öitkenı «Nūr-Şah» sän üiı resmi talaptardan (tıgıs jatyqtyǧy, mata sapasy, qolöner, keste) ötıp, Joǧary Sän sarapşylarynyŋ jäne sän salasynda maitalman sanalatyn būqaralyq aqparat ökılderınıŋ öte joǧary baǧasyn aldy.
– Elden jyraqta jürseŋız de, el bedelın köterer mädeni-qoǧamdyq şaralardyŋ qasynan tabylasyz. Būl aituly ıs-şaraǧa “Nūr-Şahty” sız ūsyndyŋyz ba? Irıkteuden ötu qiyn bolmady ma?
Baian Janbauova: Özım Aqtöbe öŋırınıŋ qyzymyn, elde mūnai-gaz salasynda, halyqaralyq ūiymdarda zaŋger bolyp jūmys ıstedım. Fransiiaǧa kezınde bılım quyp kelgenmın. Magistr diplomymen saqtandyru jäne qarjy salasynda qyzmet atqaryp jürıp, sän salasymen hobbi retında ainalysa bastadym. 2017 jyly Parijde KazFashionParis atty assosiasiiany tırkegenmın. Maqsaty – qazaq önerın, sän salasyn, qolönerın şetelde nasihattau. Odan berı bıraz sän körsetılımderı ötkızıldı. Mındetımız – fransuz jūrtşylyǧyna qazaq dästürlı kiım mädenietın tanystyru, qazaqtyŋ jas dizainerlerıne jol aşu, baǧyt körsetu, fransuz sarapşylarymen master-klass ūiymdastyru, fransuz sän üilerınmen jaqyn tanystyru, Parijdegı Sän Aptalyqtaryna qatysuǧa ortada däneker bolu jäne t.s.s. Bıraz şaralarda Fransiiadaǧy Qazaqstan Elşılıgı ūjymynyŋ jäne Tötenşe jäne Ökılettı Elşı Gülsara Arystanqūlova hanymnyŋ jeke qoldauyn atap aitqym keledı. Olarǧa rizaşylyǧym mol. Qazır assosiasiiamyz qarqyndy damyp keledı. Bırneşe qazaqstandyq dizainerler, sän üilerı – osy fransuz qauymdastyǧynyŋ müşelerı.
“Nūr-Şah” sän üiı elımızde öte tanymal, Parijden de būryn ūsynystar da tüsıptı, bıraq basşysy Nūrjamal hanym baiyppen oilanyp, jaqsy daiyndyqpen keludı ūiǧaryp, byltyr jyl aiaǧynda özı menımen habarlasty. Quanyşymda şek bolmady, öitkenı osy sän üiın Parijge äkelu armanym edı. Ülken jauapkerşılıktı de sezındım, ärine. Bärı jaqsy sätımen öttı, bıraz daiyndyq aptalaryn ötkerdık. Senımı üşın “Nūr-Şahtyŋ” ūjymyna alǧysym şeksız.
– Qazaqstannyŋ imidjın qalyptastyruda taǧy qandai jobalarǧa atsalysyp jürsız? Jalpy ömırlık ūstanymyŋyz haqynda ne aitasyz?
Baian Janbauova: Öz jeke käsıbımnen basqa, osy Parijdegı barlyq Qazaq qauymdastyqtarynyŋ müşesımın. Elşılık aiasyndaǧy «Qorqyt-Abai» mädeni ortalyǧynda dombyra üiretu, qazaq tılınen därıs beru sabaqtaryn jürgızgenmın. Europa Qazaqtarymen bırlesıp, jyl saiyn Nauryz meiramyn ötkızuge atsalysyp kelemın. Bärımızdıŋ ilep jürgenımız bır terınıŋ pūşpaǧy ǧoi, Qazaqstannyŋ jaqsy ataǧyn jahanda qalyptastyrudy közdeimız.
Qazaq bolyp tuǧasyn, jürgen jerımde şyqqan tegımdı, mädenietımdı tanystyryp jüru kerek dep oilaimyn. Syrtta jürgen ärbır Qazaq – eldıŋ elşısı, sondyqtan diaspora arasynda auyzbırşılıktıŋ maŋyzy zor. El abyroiyn biık ūstau, Qazaq elınıŋ ūl-qyzy retınde atamekenge adal bolu degen joǧary ūstanymym bar. Sol üdeden şyǧa alyp jatsaq baqyttymyz dep oilaimyn.
– Sūhbat bergenıŋızge köp raqmet. Isterıŋızge bereke bersın. Maqsat-nietıŋızge aman-esen jete berıŋız!
Sūhbattasqan Alma Sailauqyzy
