Sonau erte zamanda jekpe-jekterde qarsylasqa des bermegen jauynger babalarymyzdyŋ jolyn beibıt zamanda sportşylarymyz jalǧastyryp keledı. Erkındıkke qol jetkızıp, azat el bolǧaly qazaq elınıŋ sport salasynda jetken jetıstıkterı bırtalai. Osy salany damytu barysynda elımızde türlı sport nysandary da boi köterdı. Atap aitqanda 40-qa juyq sport saraiy, 200-den astam stadion, 8 000-ǧa juyq sport alaŋdary men 2 000-nan astam sport zaldary qūrylǧan.
QR MSM Sport jäne dene şynyqtyru ısterı komitetı töraǧasynyŋ mındetın atqaruşy Baijanov Bekbolat Qūstūtynūlynyŋ aituynşa, qazırgı taŋda elımızde 6,5 million adam sportpen jüielı türde şūǧyldanady eken, būl halyqtyŋ 34,2% qūraidy. Osy tūraqty türde ainalysatyn adamdar adamdar arasynda elımızde türlı sporttyq jarystar ūiymdastyrylyp, ötkızılude. Odan bölek sptrt rezerv salasynda 481 balalar sport mektebı,12 öŋırde 13 daryndy balalarǧa arnalǧan mektep internattary jäne ırı 4 respublikalyq sport kolleldjderı jūmys ıstep tūr!
Elımızde ūlttyq sportty qaita jandandyru belsendı türde jürgızılıp keledı. Osyǧan orai 2024 jyldyŋ 18 nauryzynda Astana qalasynda Köşpendılerdıŋ asyq atu sporty halyqaralyq federasiiasy resmi türde aşyldy. Jalpy elımızde 25-ten astam ūlttyq sport türı ūlyqtalyp, qarqyndy türde damyp jatyr. Onyŋ arasynda asyq atu, qūsbegılık, jamby atu, qazaq küresı, audaryspaq, teŋge ılu, kökpar syndy ūlttyq jarys türlerımen ainalysatyndar sany artyp keledı. Bügınde respublikamyzda 10-ǧa juyq mamandandyrylǧan klub pen ūlttyq sport türlerı boiynşa 13-ten astam mamandandyrylǧan sport mektepterı jūmys ısteidı. Būdan bölek el aumaǧynda 45 ippodrom bar.
Tarihtan syr şertetın bolsaq, täuelsız Qazaqstan jolynda jetken jarqyn jetıstıkterımız jeterlık! Jalpy, qazaq sportynyŋ tarihy tereŋde jatyr. Eŋ alǧaş sport älemıne qazaq atyn şyǧarǧan küş atasy Qajymūqandai bılektı baluanymyzdy aitpasqa bolmas! Tūtas ǧūmyryn küreske arnaǧan ol, bırneşe küres türınen älem chempiony atanǧan tūŋǧyş qazaq baluany. Odan bölek, jelmen jarysqan Ǧūsman Qosanov pen Ämen Tūiaqov, Olimp şyŋyn baǧyndyryp, jülde enşılegen Äljan Jarmūhammedov, Nelli Kim, Jaqsylyq Üşkempırov, Şämıl Serıkov, Serık Qonaqbaev, Aleksandr Asanov, Däulet Tūrlyhanov, Anatolii Hrapat esımdı özgede tanymal sportşylardyŋ erlıkterı özderınen keiıngı jastarǧa ülgı boldy.
Täuelsızdıktıŋ taŋy atqan tūsynda, qazaq sporty qiyn qystau kezeŋdı bastan keşırdı. Älemnıŋ kıl myqtylary saiysatyn sporttyq dodalarda täjıribesı az sportşylarymyz üşın būl auyr kezeŋ retınde este qaldy.
Egemen el retınde alǧaş qatysqan 1994 jyly Norvegiiada ötken qysqy olimpiada oiyndary boldy. Būl oiynda qazaq şaŋǧyşysy Vladimir Smirnov el qorjynyna altyn jüldenı salǧan tūŋǧyş sportşy boldy. Qazırgı taŋda ol älemnıŋ 4 dürkın chempiony.
Bertın kele, 1996 jyly Atlantadaǧy jazǧy olimpiada oiyndarynda, käsıpqoi şarşy alaŋda talailardyŋ mysyn basqan Vasilii Jirov äuesqoilar arasyndaǧy eŋ ırı jeŋısıne qol jetkızdı. Kelesı qaharman batyrlarlyŋ ızın quǧan belgılı baluan Däulet Tūrlyhanov jeŋıs tūǧyrynan boi körsettı.
Keiınnen 2000 jyly Sidneide ötken dodada, bokstan qazaqtyŋ maŋdaiyna bıtken, qūiryqty jūldyzdai jarq etıp söngen Bekzat Sattarhanov el qorjynyna altyn salǧanda, quanyştan börkın aspanǧa atpaǧan qazaq joq şyǧar. Bekzattyŋ jeŋıstı jolyn qūrama kapitany Ermahan İbraimov jalǧastyrdy, bügınde osy qaharmandardyŋ ızın quyp kele jatqan Jänıbek Älımhanūly, Şavkat Rahmonovtai bılektı batyrlarymyz bar.196 el qatysqan būl olimpiadada Qazaqstan 24 orynǧa jaiǧasty.
Grekiiada 2004 jyly jeŋıs tūǧyrynan boi körsetkender: Baqtiiar Artaev, Genadii Laliev, Georgii Sursumia, Gennadii Golovkin, Sergei Filimonov, Serık Eleuov, Dmitrii Karpovtar boldy.
Qazaqstan üşın eŋ jarqyn jetıstıkterge toly bolǧan 2012 jylǧy Londonda ötken jazǧy olimpiada oiyndary boldy. 7 altyn, 1 kümıs, 5 qola alǧan Qazaqstan 204 eldıŋ arasynan 12 şı orynǧa tūraqtady. Serık Säpiev, Aqjürek Taŋatarov, İlia İlin, Aleksandr Vinokurov, Zülfiia Chinşanlo, Maiia Maneza, Ädılbek Niiazymbetov, Olga Rypakova, Svetlana Podobedova, Guzel Maniurova, Daniial Gadjiev, Marina Volnova, İvan Dychko jeŋıs jolynda aianbai ter töktı.
Qysqy olimpiadada mänerlep syrǧanaudyŋ jūldyzy bolǧan Denis Tennıŋ alar asuy būdan da biık ekenıne tolyq senımdı edık… Jarq etıp söngen jaryq jūldyz mänerlep syrǧanaudan Qazaqstannyŋ üş dürkın chempiony, Sochi olipiadasynyŋ qola jüldegerı, Älem chempionatynyŋ kümıs medal jüldegerı, odan bölek qysqy Aziia oiyndaryn da mänerlep syrǧanaudan chempion boldy.
Futboldan halyqaralyq oiyndarda taitalasyp jürgen Qarşyǧalar laqap atymen tanymal Ūlttyq qūrama 2023 jylǧy körsetkış boiynşa Fifa reitıngısınde 100-şı orynǧa tūraqtaǧan. Ūlttyq qūrama sapynda eŋ köp oiyn ötkızgen Samat Smaqov 76 oiynmen bırınşı orynda, odan basqa Ruslan Baltiev, Sergei Malyi, İslambek Quat, Bauyrjan İslamhan jäne komanda kapitany Ashat Taǧybergen eŋ köp oiyn ötkızgen futbolşylar qataryna kıredı.
Qazaqstannyŋ eŋ üzdık bombardirı atanǧan Bahtiiar Zainutdinov 34 oiynda 14 gol soqqan. Būdan bölek Ruslan Baltiev, Viktor Zubarev, Abat Aiymbetov, İslambek Quat, Nūrbol Jūmasqaliev üzdık bombardirler sapynda!
Bügınde el namysyn qorǧap, türlı saiystarda qanjyǧasyna jülde bailaǧan sportşylarymyz älemdık sporttyŋ damuyna teŋdessız üles qosyp keledı. Ony qoldau maqsatynda, memleket tarapynan jan-jaqty kömekter körsetılude. Äsırese, Qazaqstannyŋ auyldyq aimaqtarynda sport nysandary boi köterıp jatyr. Būl şara halyqtyŋ sportqa degen qūlşynysyn arttyra tüspek. Ärine, denı sau ūlt quatty memlekettı qūraidy.
Sport salasyna täi-täi basyp kele jatqan jas jalynǧa älemdık arenalardyŋ biık-biık şyŋdarynan körınıp, kök bairaǧymyzdy asqaqtatu būiyrsyn!
Aigül Mūratqyzy
