Sonaý erte zamanda jekpe-jekterde qarsylasqa des bermegen jaýynger babalarymyzdyń jolyn beıbit zamanda sportshylarymyz jalǵastyryp keledi. Erkindikke qol jetkizip, azat el bolǵaly qazaq eliniń sport salasynda jetken jetistikteri birtalaı. Osy salany damytý barysynda elimizde túrli sport nysandary da boı kóterdi. Atap aıtqanda 40-qa jýyq sport saraıy, 200-den astam stadıon, 8 000-ǵa jýyq sport alańdary men 2 000-nan astam sport zaldary qurylǵan.
QR MSM Sport jáne dene shynyqtyrý isteri komıteti tóraǵasynyń mindetin atqarýshy Baıjanov Bekbolat Qustutynulynyń aıtýynsha, qazirgi tańda elimizde 6,5 mıllıon adam sportpen júıeli túrde shuǵyldanady eken, bul halyqtyń 34,2% quraıdy. Osy turaqty túrde aınalysatyn adamdar adamdar arasynda elimizde túrli sporttyq jarystar uıymdastyrylyp, ótkizilýde. Odan bólek sptrt rezerv salasynda 481 balalar sport mektebi,12 óńirde 13 daryndy balalarǵa arnalǵan mektep ınternattary jáne iri 4 respýblıkalyq sport kolleldjderi jumys istep tur!
Elimizde ulttyq sportty qaıta jandandyrý belsendi túrde júrgizilip keledi. Osyǵan oraı 2024 jyldyń 18 naýryzynda Astana qalasynda Kóshpendilerdiń asyq atý sporty halyqaralyq federaııasy resmı túrde ashyldy. Jalpy elimizde 25-ten astam ulttyq sport túri ulyqtalyp, qarqyndy túrde damyp jatyr. Onyń arasynda asyq atý, qusbegilik, jamby atý, qazaq kúresi, aýdaryspaq, teńge ilý, kókpar syndy ulttyq jarys túrlerimen aınalysatyndar sany artyp keledi. Búginde respýblıkamyzda 10-ǵa jýyq mamandandyrylǵan klýb pen ulttyq sport túrleri boıynsha 13-ten astam mamandandyrylǵan sport mektepteri jumys isteıdi. Budan bólek el aýmaǵynda 45 ıppodrom bar.
Tarıhtan syr shertetin bolsaq, táýelsiz Qazaqstan jolynda jetken jarqyn jetistikterimiz jeterlik! Jalpy, qazaq sportynyń tarıhy tereńde jatyr. Eń alǵash sport álemine qazaq atyn shyǵarǵan kúsh atasy Qajymuqandaı bilekti balýanymyzdy aıtpasqa bolmas! Tutas ǵumyryn kúreske arnaǵan ol, birneshe kúres túrinen álem chempıony atanǵan tuńǵysh qazaq balýany. Odan bólek, jelmen jarysqan Ǵusman Qosanov pen Ámen Tuıaqov, Olımp shyńyn baǵyndyryp, júlde enshilegen Áljan Jarmuhammedov, Nellı Kım, Jaqsylyq Úshkempirov, Shámil Serikov, Serik Qonaqbaev, Aleksandr Asanov, Dáýlet Turlyhanov, Anatolıı Hrapat esimdi ózgede tanymal sportshylardyń erlikteri ózderinen keıingi jastarǵa úlgi boldy.
Táýelsizdiktiń tańy atqan tusynda, qazaq sporty qıyn qystaý kezeńdi bastan keshirdi. Álemniń kil myqtylary saıysatyn sporttyq dodalarda tájirıbesi az sportshylarymyz úshin bul aýyr kezeń retinde este qaldy.
Egemen el retinde alǵash qatysqan 1994 jyly Norvegııada ótken qysqy olımpıada oıyndary boldy. Bul oıynda qazaq shańǵyshysy Vladımır Smırnov el qorjynyna altyn júldeni salǵan tuńǵysh sportshy boldy. Qazirgi tańda ol álemniń 4 dúrkin chempıony.
Bertin kele, 1996 jyly Atlantadaǵy jazǵy olımpıada oıyndarynda, kásipqoı sharshy alańda talaılardyń mysyn basqan Vasılıı Jırov áýesqoılar arasyndaǵy eń iri jeńisine qol jetkizdi. Kelesi qaharman batyrlarlyń izin qýǵan belgili balýan Dáýlet Turlyhanov jeńis tuǵyrynan boı kórsetti.
Keıinnen 2000 jyly Sıdneıde ótken dodada, bokstan qazaqtyń mańdaıyna bitken, quıryqty juldyzdaı jarq etip sóngen Bekzat Sattarhanov el qorjynyna altyn salǵanda, qýanyshtan bórkin aspanǵa atpaǵan qazaq joq shyǵar. Bekzattyń jeńisti jolyn qurama kapıtany Ermahan Ibraımov jalǵastyrdy, búginde osy qaharmandardyń izin qýyp kele jatqan Jánibek Álimhanuly, Shavkat Rahmonovtaı bilekti batyrlarymyz bar.196 el qatysqan bul olımpıadada Qazaqstan 24 orynǵa jaıǵasty.
Grekııada 2004 jyly jeńis tuǵyrynan boı kórsetkender: Baqtııar Artaev, Genadıı Lalıev, Georgıı ýrýmıa, Gennadıı Golovkın, Sergeı Fılımonov, Serik Eleýov, Dmıtrıı Karpovtar boldy.
Qazaqstan úshin eń jarqyn jetistikterge toly bolǵan 2012 jylǵy Londonda ótken jazǵy olımpıada oıyndary boldy. 7 altyn, 1 kúmis, 5 qola alǵan Qazaqstan 204 eldiń arasynan 12 shi orynǵa turaqtady. Serik Sápıev, Aqjúrek Tańatarov, Ilıa Ilın, Aleksandr Vınokýrov, Zúlfııa Chınshanlo, Maııa Maneza, Ádilbek Nııazymbetov, Olga Rypakova, Svetlana Podobedova, Gýzel Manıýrova, Danııal Gadjıev, Marına Volnova, Ivan Dychko jeńis jolynda aıanbaı ter tókti.
Qysqy olımpıadada mánerlep syrǵanaýdyń juldyzy bolǵan Denıs Tenniń alar asýy budan da bıik ekenine tolyq senimdi edik… Jarq etip sóngen jaryq juldyz mánerlep syrǵanaýdan Qazaqstannyń úsh dúrkin chempıony, Sochı olıpıadasynyń qola júldegeri, Álem chempıonatynyń kúmis medal júldegeri, odan bólek qysqy Azııa oıyndaryn da mánerlep syrǵanaýdan chempıon boldy.
Fýtboldan halyqaralyq oıyndarda taıtalasyp júrgen Qarshyǵalar laqap atymen tanymal Ulttyq qurama 2023 jylǵy kórsetkish boıynsha Fıfa reıtingisinde 100-shi orynǵa turaqtaǵan. Ulttyq qurama sapynda eń kóp oıyn ótkizgen Samat Smaqov 76 oıynmen birinshi orynda, odan basqa Rýslan Baltıev, Sergeı Malyı, Islambek Qýat, Baýyrjan Islamhan jáne komanda kapıtany Ashat Taǵybergen eń kóp oıyn ótkizgen fýtbolshylar qataryna kiredi.
Qazaqstannyń eń úzdik bombardıri atanǵan Bahtııar Zaınýtdınov 34 oıynda 14 gol soqqan. Budan bólek Rýslan Baltıev, Vıktor Zýbarev, Abat Aıymbetov, Islambek Qýat, Nurbol Jumasqalıev úzdik bombardırler sapynda!
Búginde el namysyn qorǵap, túrli saıystarda qanjyǵasyna júlde baılaǵan sportshylarymyz álemdik sporttyń damýyna teńdessiz úles qosyp keledi. Ony qoldaý maqsatynda, memleket tarapynan jan-jaqty kómekter kórsetilýde. Ásirese, Qazaqstannyń aýyldyq aımaqtarynda sport nysandary boı kóterip jatyr. Bul shara halyqtyń sportqa degen qulshynysyn arttyra túspek. Árıne, deni saý ult qýatty memleketti quraıdy.
Sport salasyna táı-táı basyp kele jatqan jas jalynǵa álemdik arenalardyń bıik-bıik shyńdarynan kórinip, kók baıraǵymyzdy asqaqtatý buıyrsyn!
Aıgúl Muratqyzy
