Juma kúnderi jamaǵat namazy kezinde meshitterdiń, sol kúni keshke oıyn-saýyq ortalyqtarynyń mańyndaǵy qozǵalysta kedergi týyndaıdy. Ondaıda maman jedel járdem men órt sóndirý tehnıkasy keshigetinin aıtsa, dinbasy aıtylǵandar eskerilmeıdi deıdi. Dintanýshy máseleniń zańdyq jaǵyn eske salady.
«ÁDETTEGI ÝAQYTTAN KEShIGEMIZ»
Ramazan aıy aıaqtaldy. Taraýyq namazy bolmasa da, aıt namazy kezinde, odan qaldy juma namazy ýaqytynda meshitterdiń mańaıyndaǵy kólik qozǵalysy qıyndap ketedi. Namazǵa kelgen adamdar kólikterin qos qatarlap, keıde úsh qatarlap qoıyp, kóshedegi júristi tejeıdi.
Osy kezde Almaty sııaqty megapolıste onsyz da uzaq ýaqyt alatyn kólik keptelisi eki esedeı artatyny aıtylady. Munyń yqtımal zardaby jedel járdem jáne órt sóndirý kólikteri de tartady. Basqa da tótenshe jaǵdaı, apattyq qyzmet tehnıkalary týraly osyny aıtýǵa bolady.
Bul týraly Almaty qalasy Medıınalyq jedel járdem qyzmetiniń feldsheri Mereı Egemberdi aıtyp berdi.
- Kólik keptelisi bul ýaqyttarda 1-2 saǵatqa sozylyp jatady. Biraq bizdiń kólikter arnaıy dybystyq jáne jaryqtyq belgi beretin qurylǵylarmen jabdyqtalǵan. Sonyń arqasynda jurtshylyq barynsha jedel járdem kóligin ótkizip jiberýge tyrysady. Degenmen, ádettegi ýaqyttan keshigemiz. Ár juma kúni meshittiń jáne demalys kúnderi keshke saýda-oıyn saýyq ortalyqtarynyń aldynan óterde qıyn. Meıram bolyp jatqan jerlerge júrgizýshiler kóligin joldyń boıyna retsiz qoıyp ketedi. Sol kezde de arnaıy tehnıkanyń júrisine kedergi keltiredi, - deıdi Mereı.
Mundaı ataýly kezderi meshitterdiń janynda jaıaýlardyń da júrisine kedergi týyndaıdy. Onyń ústine qazir qaptaǵan moped, samokat quraldary da qalaǵan jolymen, sonyń ishinde trotýarmen júrýge áýes.
Meshit ishi lyq tolǵanda, namaz oqımyn degender jaınamazdardy jaıyp, kósheniń jaıaý júrginshilerge arnalǵan bóligine deıin turyp alady. Keıde jaıaý júrginshiler joly tolyǵymen jabylyp, balalar men arba súıregen áıelder jolboıymen, qaterli tustarmen júrýge májbúr. Arbaǵa tańylǵan múgedek jandardyń da kóretini osy. Al bıik úıdiń aýlalaryna onsyz da tar jerge kólikterin qańtaryndaǵy kún saıyn, saǵat saıyn kórýge bolady.
«MEShITKE JAIaÝ BARÝ – SAÝAP»
Aıta keteıik, dinı ortada mynandaı hadıs aıtylady. «Adamdardyń namazdan eń kóp saýapqa ıe bolatyny – alystan jaıaý kelgeni». Olaı bolsa, saýapqa kenelgisi keletinderge ne kedergi? Al elge kedergi jasap oqyǵan namazdyń qaı jerinde saýap bar?
Bul týraly Almaty qalasy Qarasaı aýdanynyń bas ımamy Ernar Májen suradyq.
- Aıt merekesi jylyna eki-aq ret bolady, onyń biri Qurban aıt - memlekettik meıram. Aıt namaz namazdary ádette ertemen, tańǵy saǵat alty jarymda bolady. Bul kópshilikke árqandaı bir kedergi keltiredi dep oılamaımyn. Al juma namazyna keletin bolsaq, ol da aptasyna bir kún, - deıdi ımam.
Ernar Májen jamaǵat namazy kezindegiýaǵyzdarda kóshedegi qozǵalysqa kedergi keltirmeý jaıynda da aıtylady deıdi.
- Jalpy meshitke kelgen jamaǵatqa bes ýaqyt namaz bolsyn, aıt nemese juma namazy bolsyn,“meshitke jaıaý kelý - saýap” ekenin únemi eskertip aıtamyz. Biraq eshkimdi májbúrleı almaımyz. Ár adamnyń tańdaýy erki ózinde. Negizi qala ishinde meshittiń sany óte az. Kóbi qalanyń shet jaǵynda ornalasqan. Sondyqtan muny durys túsingen jón bolady. Óıtkeni, bazarǵa barar jol, mereke, fýtbol kezderinde de keptelis eki ese artyp jatady, - deıdi ımam.
«EShQANDAI ÝÁJBEN AQTAÝǴA BOLMAIDY»
Dintanýshy Ál-Farabı Nurbekulynyń aıtýynsha, mundaı áreketter zańnamaǵa qaıshy kelgen jaǵdaıda jazalanýy kerek.
- Qazirgi ýaqytta din taralýymen birge dinı fanatızm men qarańǵylyq boı kórsetip bara jatyr. Ózge adamdarǵa kedergi keltirmeýden buryn, ózin ǵana oılaıtyndar bar. Árıne, keptelis pen kólikterdiń bir jerge toqtap, shoǵyrlanyp turýy tipti, adamnyń densaýlyǵy men ómirine qaýip tóndirýi múmkin. Muny eshqandaı ýájben aqtaýǵa bolmaıdy, dinı ýáj bolsa da, - deıdi dintanýshy.
Ol máseleniń zańdyq jaǵyna da toqtalǵan.
- Mundaı áreketter Konstıtýııa men qoldanystaǵy zańnamaǵa qaıshy keledi. Sebebi Ata zańnyń 1-babynyń 1-tarmaǵynda memlekettiń «eń basty qazynasy» retinde áýeli «adam jáne adamnyń ómiri» atap ótiledi. Odan bólek, 2011 jyly qabyldanǵan «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» Zańynan 3-babynda “Eshkimniń de óz dinı nanymdary sebepteri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasy men zańdarynda kózdelgen mindetterin atqarýdan bas tartýǵa quqyǵy joq. Din men dinı birlestikterdiń memleketten bóliný qaǵıdatyna sáıkes dinı birlestikter Qazaqstan Respýblıkasy zańnamasynyń talaptaryn saqtaýǵa mindetti. Dindi jáne dinı kózqarastardy paıdalana otyryp, memlekettik organdardyń qyzmetine qasaqana iritki salýǵa, olardyń úzdiksiz jumys isteýiniń buzylýyna, eldegi basqarýshylyq deńgeıin tómendetýge ákep soǵatyn sheshimderdi qabyldaýǵa jáne is-áreketter jasaýǵa jol berilmeıdi» delingen.Demek meshit bolsyn, shirkeý bolsyn, basqa da ǵıbadathana bolsyn, onyń qyzmeti memlekettik organdardyń jumysyna bóget keltirmeýi kerek jáne azamattardyń quqyǵyn buzbaý kerek, - deıdi Ál-Farabı Nurbekuly.
Sondaı-aq, dintanýshy ár adam dinshildigine qaramastan aldymen, qorshaǵan ortaǵa zııan tıgizbeýdi oılaý keregin aıtady.
- Aıtalyq, jol qozǵalysy erejelerin buzyp, kólikterin tıisti emes jerge qoıyp ketetinderge qoldanylatyn «Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly» Kodeksiniń «Kólik quraldaryn toqtatý nemese toqtap turý qaǵıdalaryn buzý» atty 597-baby bar. Menińshe, memlekettik organdardyń jumysyna bóget keltirgenderge zańnama aıasynda tıisti qatań sharalardy dereý qoldaný kerek. Sonda tártip bolady. Aıta ketetin jaıt, quqyqbuzýshylyq úshin jalpy tek jeke tulǵa ǵana emes, zańdy tulǵa retinde dinı birlestik te jazaǵa tartyla alady – eger onyń kinási naqty dáleldense, - deıdi dintanýshy.
- Musylman dástúrinde «naǵyz musylman ózgege tilimen de, qolymen de zııan keltirmeıdi» degen túsinik bar ekenin de qosa keteıin. Saıyp kelgende, árkim óz «dinshildigine» qaramastan aınalasyna zııanyn tıgizbeýi tıis. Juma, aıt namazdaryna baratyn ár adam kóligin meshitten bir-eki kvartal ary qoıyp, densaýlyǵynda aqaý bolmasa, sál jaıaý júrip kele alady, - dep qostydintanýshy Ál-Farabı Nurbekuly.
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy – Múftııattyń málimetine qaraǵanda ótken jyldyń esebi boıynsha elde 2854 meshit, 357 namazhana jumys istep tur. Onyń 21-si ortalyq, ókildik meshitteri, 406-sy qalalyq meshit, 165-i aýdandyq meshit, 2262-si aýyldyq meshit. 2023 jyly 88 jańa meshit ashylǵan. Qazir shamamen 294 meshittiń qurylysy júrgizilip jatyr.
«Adyrna» ulttyq portaly
