PUTİNNIŊ «QAZAQSTANMEN KÜŞ BIRIKTIRUINIŊ» ASTARYNDA NE JATYR?
Qazaqstannyŋ talantty azamattaryn Reseige tartudyŋ qajettıgı joq. Būl turaly Resei prezidentı Oral federaldy universitetınıŋ studentterımen kezdesuınde mälımdedı. Putinnıŋ «Qazaqstanmen küştı bırıktıru kerek» degen sözınıŋ astarynda ne jatyr? Keŋes ükımetınıŋ qūlauyn geo-saiasi apat dep sipattaǧan saiasatker KSRO-ny qaita tırıltkısı kele me?
Vladimir Putinnıŋ Keŋes ükımetın qalpyna keltırıp, tarihta jaqsy atpen qalǧysy keletını äu bastan belgılı. Sondyqtan da ol bes memlekettıŋ (Resei, Qazaqstan, Belorussiia, Qyrǧyzstan, Armeniia) basyn bırıktıretın Euraziialyq ekonomikalyq odaǧyn qūrdy. Alaida Putin 30 jylǧa juyq Täuelsız bolǧan memleketter qaita bodan bolǧysy kelmeitının tüsınbeitın tärızdı. Tüsınse studenttermen kezdesuınde «Ekı eldıŋ qarym-qatynastary aiasynda küştı bırıktıru maŋyzdy» demes edı.
– Men talanttylardy Reseige şaqyru qajet dep jürmın, rasynda, solai jasaǧan jön, alaida Qazaqstannan emes. Ne üşın? Öitkenı, bızde Qazaqstan siiaqty memleketterge bailanysty basqa mındet boluy tiıs: küştı bırıktıruımız kerek. Reseide tiımdı damyp jatsa – Reseide damytu kerek, Qazaqstanda tiımdı jūmys jasap jatsa – Qazaqstanda jasaluy qajet. Ekı eldıŋ qarym-qatynastary aiasynda küştı bırıktıru maŋyzdy, – deidı Putin.
Putinnıŋ aituynşa, Reseide 70 myŋǧa juyq qazaqstandyq student oqyp jatyr. Ötken jyly 150 adam reseilık biudjet qarajaty esebınen oqyǧan körınedı.
Belgılı jurnalist Marat Toqaşbaevtyŋ aituynşa, Putinnıŋ «Qazaqstanmen küş bırıktıru kerek» degen sözınıŋ astarynda ülken qauıp bar. Naqtyraq aitsaq, ol Resei prezidentı kelmeske ketken Keŋes ükımetın tırıltıp, Qazaqstandy bodan etkısı keletının jetkızdı.
jurnalist Marat Toqaşbaev
– Putinnıŋ «Qazaqstanmen küş bırıktıreiık» degen sözınıŋ astarynda Reseidıŋ imperiialyq astamşyldyǧy jatyr. Iаǧni, Sovet ükımetın qūryp, Qazaqstan qaitadan qol astymyzda bolsyn degen äŋgıme. Būǧan deiın Resei Belorussiiany öz qol astyna tartyp edı, oǧan olar könbei, ekı eldıŋ arasynda kelıspeuşılıkter boldy. Belorussiiany baǧyndyra almaǧannan keiın endı Qazaqstanǧa auyz salyp otyr. Negızı, öz basym Qazaqstan jastarynyŋ Reseide oqyǧanyna qarsymyn. Bırınşıden, Reseidıŋ bılım deŋgeiı älemdegı myqty universitetterden äldeqaida tömendep kettı. Būryn Sovet ükımetı kezınde Reseidıŋ bılım deŋgeiı älem boiynşa üşınşı orynda bolsa, qazır 50 orynǧa deiın qūldyrap kettı. Reseiden qaraǧanda Qazaq elınıŋ bılım deŋgeiı äldeqaida joǧary bolyp tūr. Sondyqtan jastardyŋ Reseide bılım aluǧa ūmtyluynyŋ tükke de keregı joq. Resei tehnika men tehnologiia salasynda artta qalyp qoiǧandyqtan özge eldıŋ azamattaryn şaqyryp jatyr. Olardyŋ küş bırıktırudegı maqsaty – bızdıŋ intellektualdyq quatymyzdy özınıŋ ekonomikasy men qorǧanysyna jūmsau.
Ekınşıden, Kreml Qazaqstandy «Orys älemıne» kırgızgısı keledı. Būl joldan Qazaqstan üzıldı-kesıldı bas tartuy kerek. Bız neǧūrlym, orys älemınen qaşyq bolsaq, soǧūrlym baqytty bolamyz ,– deidı jurnalist.
Marat Baidıldäūlynyŋ aituynşa, elımızdıŋ jaŋa bilıgı Reseidıŋ bastamasymen qūrylǧan Euraziia ekonomikalyq odaǧynyŋ kelısım-şarttaryn qaita qarauy kerek. Öitkenı atalǧan kelısım-şartta elımızdıŋ müddesı dūrys qorǧalmaǧan.
Şyny kerek, jyl saiyn Reseige elımızdegı orystar jappi köşıp jatyr. Mysaly 2017 jyly elımızden 37 725, al ötken jyly 39 357 azamat köşıp ketken. Qonys audarǧandardyŋ basym bölıgı TMD elderı iaǧni Reseidı taŋdaǧan. Ärine öz bolaşaǧyn elımızben bailanystyratyn diasporalar qazaq tılın meŋgerıp, elde qaluǧa niettı. Al memlekettık tıldı üirenıp, qazaq qoǧamyna sıŋısıp ketkısı kelmeitın azamattar äreket etıp jatyr. Eger osy ürdıs jalǧasa beretın bolsa, aldaǧy 5 jylda elımızdegı orystardyŋ ülesı 10 paiyzǧa deiın tömendeuı mümkın. Būl öz kezegınde Reseidıŋ Qazaqstandaǧy yqpalyn azaita tüsetını anyq. Sol sebeptı Putin «Reseide tiımdı damyp jatsa – Reseide damytu kerek, Qazaqstanda tiımdı jūmys jasap jatsa – Qazaqstanda jasaluy qajet» dep otyr.
Jalpy Putinnıŋ jatsa, tūrsa oilaityny – Keŋes ükımetın qaita qūryp, geo-saiasi apattyŋ aldyn alu. Sebebı būǧan deiın reseilık şeneunıkter ortaq Parlament pen ortaq valiuta qūru turaly bırneşe ret mälımdegen bolatyn. Qazırgı taŋda Whatsapp äleumettık jelısınde «Teŋge auysyp, jaŋa aqşanyŋ aty altyn bolady eken. Sondyqtan da qazır nesie alyp alyŋdar. Keiın tölegen kezde öte jeŋıl bolady» degen aqparat tarap jatyr. Marat Baidıldäūly būl aqparattyŋ artynda Kreml tūruy mümkın ekenın aitady.
– Būl jalǧan aqparat. Ötkende Ükımet basşysynyŋ orynbasary ärı Qarjy ministrı Älihan Smaiylov «Reseimen bırge altyn valiutasyna köşu Qazaqstannyŋ Täuelsızdıgın joiu bolyp sanalady. Sondyqtan bız eşqaşan mūndai qadamǧa barmauymyz kerek» dep mälımdedı. Menıŋ oiymşa, Resei tarapynan nemese eldegı şovinistık közqarastaǧy azamattar jalǧan aqparat taratyp, halyqtyŋ boiyn üiretıp jatqan tärızdı. Negızı elımızdıŋ azamattary mūndai jalǧan aqparattarǧa senbei, resmi organdardyŋ sözıne män beruı kerek, – deidı Marat Baidıldäūly.
Ärine, Kremldıŋ būl saiasatyna Qazaq ükımetı jol bermeitını anyq. Al alda jalda qandaida bır qauıp tönetın bolsa, halyq pen bilık bırıgıp, qarsylyq körsetu kerek.
jurnalist Marat Toqaşbaev
– Putinnıŋ «Qazaqstanmen küş bırıktıreiık» degen sözınıŋ astarynda Reseidıŋ imperiialyq astamşyldyǧy jatyr. Iаǧni, Sovet ükımetın qūryp, Qazaqstan qaitadan qol astymyzda bolsyn degen äŋgıme. Būǧan deiın Resei Belorussiiany öz qol astyna tartyp edı, oǧan olar könbei, ekı eldıŋ arasynda kelıspeuşılıkter boldy. Belorussiiany baǧyndyra almaǧannan keiın endı Qazaqstanǧa auyz salyp otyr. Negızı, öz basym Qazaqstan jastarynyŋ Reseide oqyǧanyna qarsymyn. Bırınşıden, Reseidıŋ bılım deŋgeiı älemdegı myqty universitetterden äldeqaida tömendep kettı. Būryn Sovet ükımetı kezınde Reseidıŋ bılım deŋgeiı älem boiynşa üşınşı orynda bolsa, qazır 50 orynǧa deiın qūldyrap kettı. Reseiden qaraǧanda Qazaq elınıŋ bılım deŋgeiı äldeqaida joǧary bolyp tūr. Sondyqtan jastardyŋ Reseide bılım aluǧa ūmtyluynyŋ tükke de keregı joq. Resei tehnika men tehnologiia salasynda artta qalyp qoiǧandyqtan özge eldıŋ azamattaryn şaqyryp jatyr. Olardyŋ küş bırıktırudegı maqsaty – bızdıŋ intellektualdyq quatymyzdy özınıŋ ekonomikasy men qorǧanysyna jūmsau.
Ekınşıden, Kreml Qazaqstandy «Orys älemıne» kırgızgısı keledı. Būl joldan Qazaqstan üzıldı-kesıldı bas tartuy kerek. Bız neǧūrlym, orys älemınen qaşyq bolsaq, soǧūrlym baqytty bolamyz ,– deidı jurnalist.
Marat Baidıldäūlynyŋ aituynşa, elımızdıŋ jaŋa bilıgı Reseidıŋ bastamasymen qūrylǧan Euraziia ekonomikalyq odaǧynyŋ kelısım-şarttaryn qaita qarauy kerek. Öitkenı atalǧan kelısım-şartta elımızdıŋ müddesı dūrys qorǧalmaǧan.
Şyny kerek, jyl saiyn Reseige elımızdegı orystar jappi köşıp jatyr. Mysaly 2017 jyly elımızden 37 725, al ötken jyly 39 357 azamat köşıp ketken. Qonys audarǧandardyŋ basym bölıgı TMD elderı iaǧni Reseidı taŋdaǧan. Ärine öz bolaşaǧyn elımızben bailanystyratyn diasporalar qazaq tılın meŋgerıp, elde qaluǧa niettı. Al memlekettık tıldı üirenıp, qazaq qoǧamyna sıŋısıp ketkısı kelmeitın azamattar äreket etıp jatyr. Eger osy ürdıs jalǧasa beretın bolsa, aldaǧy 5 jylda elımızdegı orystardyŋ ülesı 10 paiyzǧa deiın tömendeuı mümkın. Būl öz kezegınde Reseidıŋ Qazaqstandaǧy yqpalyn azaita tüsetını anyq. Sol sebeptı Putin «Reseide tiımdı damyp jatsa – Reseide damytu kerek, Qazaqstanda tiımdı jūmys jasap jatsa – Qazaqstanda jasaluy qajet» dep otyr.
Jalpy Putinnıŋ jatsa, tūrsa oilaityny – Keŋes ükımetın qaita qūryp, geo-saiasi apattyŋ aldyn alu. Sebebı būǧan deiın reseilık şeneunıkter ortaq Parlament pen ortaq valiuta qūru turaly bırneşe ret mälımdegen bolatyn. Qazırgı taŋda Whatsapp äleumettık jelısınde «Teŋge auysyp, jaŋa aqşanyŋ aty altyn bolady eken. Sondyqtan da qazır nesie alyp alyŋdar. Keiın tölegen kezde öte jeŋıl bolady» degen aqparat tarap jatyr. Marat Baidıldäūly būl aqparattyŋ artynda Kreml tūruy mümkın ekenın aitady.
– Būl jalǧan aqparat. Ötkende Ükımet basşysynyŋ orynbasary ärı Qarjy ministrı Älihan Smaiylov «Reseimen bırge altyn valiutasyna köşu Qazaqstannyŋ Täuelsızdıgın joiu bolyp sanalady. Sondyqtan bız eşqaşan mūndai qadamǧa barmauymyz kerek» dep mälımdedı. Menıŋ oiymşa, Resei tarapynan nemese eldegı şovinistık közqarastaǧy azamattar jalǧan aqparat taratyp, halyqtyŋ boiyn üiretıp jatqan tärızdı. Negızı elımızdıŋ azamattary mūndai jalǧan aqparattarǧa senbei, resmi organdardyŋ sözıne män beruı kerek, – deidı Marat Baidıldäūly.
Ärine, Kremldıŋ būl saiasatyna Qazaq ükımetı jol bermeitını anyq. Al alda jalda qandaida bır qauıp tönetın bolsa, halyq pen bilık bırıgıp, qarsylyq körsetu kerek.
Serık JOLDASBAI
"Adyrna" ūlttyq portaly
