PÝTINNIŃ «QAZAQSTANMEN KÚSh BIRIKTIRÝINIŃ» ASTARYNDA NE JATYR?
Qazaqstannyń talantty azamattaryn Reseıge tartýdyń qajettigi joq. Bul týraly Reseı prezıdenti Oral federaldy ýnıversıtetiniń stýdentterimen kezdesýinde málimdedi. Pýtınniń «Qazaqstanmen kúshti biriktirý kerek» degen sóziniń astarynda ne jatyr? Keńes úkimetiniń qulaýyn geo-saıası apat dep sıpattaǵan saıasatker KSRO-ny qaıta tiriltkisi kele me?
Vladımır Pýtınniń Keńes úkimetin qalpyna keltirip, tarıhta jaqsy atpen qalǵysy keletini áý bastan belgili. Sondyqtan da ol bes memlekettiń (Reseı, Qazaqstan, Belorýssııa, Qyrǵyzstan, Armenııa) basyn biriktiretin Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaǵyn qurdy. Alaıda Pýtın 30 jylǵa jýyq Táýelsiz bolǵan memleketter qaıta bodan bolǵysy kelmeıtinin túsinbeıtin tárizdi. Túsinse stýdenttermen kezdesýinde «Eki eldiń qarym-qatynastary aıasynda kúshti biriktirý mańyzdy» demes edi.
– Men talanttylardy Reseıge shaqyrý qajet dep júrmin, rasynda, solaı jasaǵan jón, alaıda Qazaqstannan emes. Ne úshin? Óıtkeni, bizde Qazaqstan sııaqty memleketterge baılanysty basqa mindet bolýy tıis: kúshti biriktirýimiz kerek. Reseıde tıimdi damyp jatsa – Reseıde damytý kerek, Qazaqstanda tıimdi jumys jasap jatsa – Qazaqstanda jasalýy qajet. Eki eldiń qarym-qatynastary aıasynda kúshti biriktirý mańyzdy, – deıdi Pýtın.
Pýtınniń aıtýynsha, Reseıde 70 myńǵa jýyq qazaqstandyq stýdent oqyp jatyr. Ótken jyly 150 adam reseılik bıýdjet qarajaty esebinen oqyǵan kórinedi.
Belgili jýrnalıst Marat Toqashbaevtyń aıtýynsha, Pýtınniń «Qazaqstanmen kúsh biriktirý kerek» degen sóziniń astarynda úlken qaýip bar. Naqtyraq aıtsaq, ol Reseı prezıdenti kelmeske ketken Keńes úkimetin tiriltip, Qazaqstandy bodan etkisi keletinin jetkizdi.
jýrnalıst Marat Toqashbaev
– Pýtınniń «Qazaqstanmen kúsh biriktireıik» degen sóziniń astarynda Reseıdiń ımperııalyq astamshyldyǵy jatyr. Iaǵnı, Sovet úkimetin quryp, Qazaqstan qaıtadan qol astymyzda bolsyn degen áńgime. Buǵan deıin Reseı Belorýssııany óz qol astyna tartyp edi, oǵan olar kónbeı, eki eldiń arasynda kelispeýshilikter boldy. Belorýssııany baǵyndyra almaǵannan keıin endi Qazaqstanǵa aýyz salyp otyr. Negizi, óz basym Qazaqstan jastarynyń Reseıde oqyǵanyna qarsymyn. Birinshiden, Reseıdiń bilim deńgeıi álemdegi myqty ýnıversıtetterden áldeqaıda tómendep ketti. Buryn Sovet úkimeti kezinde Reseıdiń bilim deńgeıi álem boıynsha úshinshi orynda bolsa, qazir 50 orynǵa deıin quldyrap ketti. Reseıden qaraǵanda Qazaq eliniń bilim deńgeıi áldeqaıda joǵary bolyp tur. Sondyqtan jastardyń Reseıde bilim alýǵa umtylýynyń túkke de keregi joq. Reseı tehnıka men tehnologııa salasynda artta qalyp qoıǵandyqtan ózge eldiń azamattaryn shaqyryp jatyr. Olardyń kúsh biriktirýdegi maqsaty – bizdiń ıntellektýaldyq qýatymyzdy óziniń ekonomıkasy men qorǵanysyna jumsaý.
Ekinshiden, Kreml Qazaqstandy «Orys álemine» kirgizgisi keledi. Bul joldan Qazaqstan úzildi-kesildi bas tartýy kerek. Biz neǵurlym, orys áleminen qashyq bolsaq, soǵurlym baqytty bolamyz ,– deıdi jýrnalıst.
Marat Baıdildáulynyń aıtýynsha, elimizdiń jańa bıligi Reseıdiń bastamasymen qurylǵan Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵynyń kelisim-sharttaryn qaıta qaraýy kerek. Óıtkeni atalǵan kelisim-shartta elimizdiń múddesi durys qorǵalmaǵan.
Shyny kerek, jyl saıyn Reseıge elimizdegi orystar jappı kóship jatyr. Mysaly 2017 jyly elimizden 37 725, al ótken jyly 39 357 azamat kóship ketken. Qonys aýdarǵandardyń basym bóligi TMD elderi ıaǵnı Reseıdi tańdaǵan. Árıne óz bolashaǵyn elimizben baılanystyratyn dıasporalar qazaq tilin meńgerip, elde qalýǵa nıetti. Al memlekettik tildi úırenip, qazaq qoǵamyna sińisip ketkisi kelmeıtin azamattar áreket etip jatyr. Eger osy úrdis jalǵasa beretin bolsa, aldaǵy 5 jylda elimizdegi orystardyń úlesi 10 paıyzǵa deıin tómendeýi múmkin. Bul óz kezeginde Reseıdiń Qazaqstandaǵy yqpalyn azaıta túsetini anyq. Sol sebepti Pýtın «Reseıde tıimdi damyp jatsa – Reseıde damytý kerek, Qazaqstanda tıimdi jumys jasap jatsa – Qazaqstanda jasalýy qajet» dep otyr.
Jalpy Pýtınniń jatsa, tursa oılaıtyny – Keńes úkimetin qaıta quryp, geo-saıası apattyń aldyn alý. Sebebi buǵan deıin reseılik sheneýnikter ortaq Parlament pen ortaq valıýta qurý týraly birneshe ret málimdegen bolatyn. Qazirgi tańda Whatsapp áleýmettik jelisinde «Teńge aýysyp, jańa aqshanyń aty altyn bolady eken. Sondyqtan da qazir nesıe alyp alyńdar. Keıin tólegen kezde óte jeńil bolady» degen aqparat tarap jatyr. Marat Baıdildáuly bul aqparattyń artynda Kreml turýy múmkin ekenin aıtady.
– Bul jalǵan aqparat. Ótkende Úkimet basshysynyń orynbasary ári Qarjy mınıstri Álıhan Smaıylov «Reseımen birge altyn valıýtasyna kóshý Qazaqstannyń Táýelsizdigin joıý bolyp sanalady. Sondyqtan biz eshqashan mundaı qadamǵa barmaýymyz kerek» dep málimdedi. Meniń oıymsha, Reseı tarapynan nemese eldegi shovınıstik kózqarastaǵy azamattar jalǵan aqparat taratyp, halyqtyń boıyn úıretip jatqan tárizdi. Negizi elimizdiń azamattary mundaı jalǵan aqparattarǵa senbeı, resmı organdardyń sózine mán berýi kerek, – deıdi Marat Baıdildáuly.
Árıne, Kremldiń bul saıasatyna Qazaq úkimeti jol bermeıtini anyq. Al alda jalda qandaıda bir qaýip tónetin bolsa, halyq pen bılik birigip, qarsylyq kórsetý kerek.
Serik JOLDASBAI
"Adyrna" ulttyq portaly
