Biyl «Almaty» telearnasyna 25 jyl toldy. Otandyq mediaindustriianyŋ damuyna üles qosyp kele jatqan telearna aqparat aidynynda erekşe oryn alady. Mereitoi aiasynda ot auyzdy, oraq tıldı jurnalisterdıŋ ūstahanasyna ainalǧan telearnanyŋ tarihyna toqtalyp, bolaşaq josparyn bıludı jön kördık. Sūraqtarǧa jauap alu üşın «Almaty» telearnasy bas direktorynyŋ orynbasary İlzat Akchurindı sözge tarttyq.
– İlzat myrza, Almaty TV-nyŋ 25 jyldyq mereitoiymen «Adyrnanyŋ» atynan qūttyqtaimyz! Osyǧan orai telearnanyŋ tarihyna toqtala ketseŋız?
- Symbat, raqmet! «Adyrna» ūjymyn da käsıbi merekemen qūttyqtaimyn!
«Oŋtüstık Astana» teleradiokompaniiasy» AQ «Almaty qalalyq teleradiokompaniiasy» 1999 jyly 14 säuırde tırkeldı. Būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ tızımıne alǧaş ret 1999 jyly 30 säuırde endı. Sondyqtan telearnanyŋ tuǧan künı 30 säuır bolyp esepteledı.
1999 jyly qūrylǧan Almaty TV– elımızdegı būrynnan kele jatqan telearnalardyŋ bırı. Sol kezdegı aimaqtyq resurstyŋ alǧaşqy efirı nebärı 3 saǧat bolǧan edı. Spektaklder, filmder, sondai-aq jaŋalyqtar eksperiment retınde taratyldy. Şyǧarmaşylyq toptyŋ küş-jıgerı men eren eŋbegınıŋ arqasynda telearna bırtındep körermennıŋ köŋılınen şyǧyp, ystyq yqylasyna bölene bastady.
– Alǧaşqy efir turaly aityp qaldyŋyz. Qatelespesem, bırınşı şyǧarylym 2000 jyldyŋ 6 şıldesınde bolypty. Sol kezdegı efirden berılgen habar turaly ne aituǧa bolady?
- İä, alǧaş ret Almaty telearnasy 2000 jyldyŋ 6 şıldesınde efirge şyqqan eken. Ol kezde arna atauy «Oŋtüstık Astana» boldy. Özderıŋızge belgılı, sol uaqytta aimaqtyq arna retınde jūmys ıstegen telearnanyŋ alǧaşqy efirı bar-joǧy 3 saǧatqa sozylǧan. Sondyqtan äu bastan-aq, basty baǧyt – megapolistıŋ tynys-tırşılıgınen habardar etu bolǧan. Al arnadan alǧaşqy jyldary körsetılgen «Svetofor», «Soiyl», «Ekologiia beketı», «Stolichnye rebiata», «Kommunalka», «Menıŋ qalam», «Tarih bezbenı», «Änşı bolǧym keledı» syndy baǧdarlamalar köpşılıktıŋ köŋılınen şyqty. Ony özımız de kördık, sol kezde qyzmet atqarǧan jastar, jas tılşıler qazır aǧa buyn ökılderıne ainaldy. Olardan keiın de būl arnada köptegen jastar eŋbek ettı. Ol adamdardyŋ bärı bügınde ülken basylymdardyŋ, aqparat agenttıkterınıŋ beldı ökılderıne ainalyp ülgerdı.
– İä, şynymen telearnanyŋ tarihy bai eken. Al 25-jyldyq mereitoidy qalai atap ötıp jatyrsyzdar? Soǧan toqtalsaŋyz.
- Bız Almaty TV-nyŋ 25-jyldyq mereitoiyn säuır aiynda atap ötemız dep josparlaǧanbyz. Sebebı arnanyŋ tuǧan künı de joǧaryda aitqanymdai 30 säuır. Bıraq, özıŋızge mälım sol kezde elımızdıŋ bırneşe öŋırınde su tasqyny bolyp, tötenşe jaǧdai jariialandy. Halqymyzdyŋ basyna qiyndyq tüsıp jatqan kezde, auyldardyŋ tūrǧyndary üiınen aiyrylyp, qinalyp jatqanda telearnamyzdyŋ 25-jyldyǧyn toilaudy jön körmedık. Kerısınşe, el esın jisyn, jaǧdai tūraqtalsyn dep bırneşe ret uaqytty şegerdık.
Sol kezde ärıptesterdıŋ özderı de su basqan aimaqtarda jürıp, barynşa aqparat tarattty. Būdan bölek telearnamyzdyŋ ūjymy gumanitarlyq kömekke qarjy jinap, zardap şekken öŋırlerge qajettı zattar jıberdı. «Tamşydan teŋız qūralady» degendei, mūnyŋ özı qiyn sätte qalǧan aǧaiynnyŋ kädesıne jarady degen ümıttemız. Bastysy osyndai şaqtarda bır jaǧadan bas, bır jeŋnen qol şyǧaru maŋyzdy ekenın tüsıngen jön.
Sonymen qatar telearnamyz 30 säuırde tıkelei efirde ūiymdastyrylǧan 5 saǧattyq Jalpyūltyq telemarafonǧa qatysty. Būl jaǧdaida bızdıŋ ūjym su tasqyny saldarymen küresken memlekettık organdar qyzmetkerlerınıŋ, qūtqaruşylardyŋ, äskerlerdıŋ jäne de qarapaiym otandastarymyzdyŋ erlıgın körsetudı jön kördı.Al, negızınen 25 jyldyq mereitoida Almaty TV ekı jaŋa televiziialyq mausymmen quantpaq. Olardyŋ bırı köktemde Ūlystyŋ Ūly künı – Nauryzdyŋ aldynda körermenge jol tartqan edı. Esıŋızde bolsa, Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Egemen Qazaqstan» gazetıne bergen kölemdı sūqbatynda Nauryz merekesınıŋ qazaqstandyqtar üşın qanşalyqty maŋyzdy ekenın atap körsettı.
«Nauryz - jaŋarudyŋ belgısı, sondyqtan ony jaŋaşa: erekşe bır elementter engızıp, maǧynaly, kreativtı türde toilau kerek. Būl qoǧamnyŋ bırıguıne, bızdıŋ ūlttyq bıregeilıgımızdı nyǧaituǧa yqpal eterıne senımdımın», - degen edı el Prezidentı.
Sony eskere otyryp köktem men jaŋaru merekesınıŋ qūrmetıne bızdıŋ telearna bırqatar otandyq kino jäne animasiia önımderın daiyndady. Sonymen qatar, körermender üşın syilyq ūtyp alu siiaqty köptegen tosynsyilar äzırlegen bolatyn.
Būdan bölek, Nauryzǧa arnap telearna jarqyn ärı ruhty baǧdarlamalar jasady. Olardyŋ ışınde «Bırjan-Sara ızımen» aitysynyŋ jalǧasy, «Almaty än qanatynda», körermen közaiymyna ainalǧan muzykalyq şou «Jūldyzdy karaoke», «Keşkı Almaty» siiaqty baǧdarlamalar boldy.
- Äŋgıme basynda aitqandai, Almaty TV ūjymy üşın biyl - erekşe jyl. Qyzmetkerler turaly aitsaŋyz. Būdan bölek bıletınımız byltyr Almaty TV-nyŋ studiialyq pavilony jaŋartyldy jäne de telearna respublikalyq märtebe aldy. Taǧy qandai özgerıster boldy?
- Qazırgı taŋda Almaty TV ūjymynda 200-den astam adam qyzmet etedı. Şirek ǧasyr boiy otandyq mediaindustriianyŋ damuyna üles qosyp keledı.
Arnada qyzmet ısteitın är mamanǧa erekşe köŋıl bölınedı desem artyq emes. Onyŋ äleumettık jaǧdaiynan bastap, ailyq jalaqylary da köterıldı. Bır sözben aitqanda jaily jūmys ısteuıne mümkındık jasap jatyrmyz.
Al, özgerıstege keletın bolsaq. Özderıŋızge belgılı, 2022 jyldyŋ tamyzynan bastap Almaty TV respublikalyq märtebe alyp, Qazaqstan Respublikasynyŋ aumaǧynda taratylatyn arnalar tızımıne endı, al auditoriiany tehnikalyq qamtuy 47 paiyzdan 89 paiyzǧa östı.
Sol jyly arnanyŋ rebrendingı jasaldy. Brendtıŋ aşyq jasyl tüste jaŋǧyrtyluy Almaty TV arnasynyŋ jaŋa kezeŋın: dästürlı efirlık jäne sifrlyq internet-ortanyŋ sinergiiasyn beineledı. Bız «zamanaui klassikaǧa» basymdyq berdık. Būl televidenienıŋ eresekter auditoriiasy men äleumettık jelı kontentın, strimingtık onlain-resurstardy qoldanatyn jas ūrpaqtyŋ basyn bırıktırerı sözsız.
Salynǧanyna 7 jyl bolǧanda, iaǧni, 2023 jyly telearnanyŋ bas studiialyq pavilony jaŋartyldy. Jaŋǧyrtu aiasynda zamanaui beiımdelgış dekorasiialar jasalyp, alǧaş ret polimerlık qūimaly jabyn paidalanyldy. Studiianyŋ paidaly aumaǧy 2 ese ülkeitıldı. Almaty qalasy äkımdıgınıŋ qoldauymen jaŋadan tüsıru jäne montajdau qūrylǧysy satyp alyndy.
2024 jyl bızdıŋ ūjym üşın erekşe bolmaq. Sebebı, joǧaryda da atap öttım, biyl Almaty TV-nyŋ 25-jyldyq mereitoiy. Bıraq soǧan qaramastan bız būl datany qarapaiym türde atap ötudı jön kördık. Ötken aidyŋ 19-nda saltanatty jiyn barysynda arnanyŋ barlyq qyzmetkerıne alǧys hattar men vedomstvolyq marapat tapsyryldy. Osy oraida bızdıŋ serıktesterımızge, äsırese Almaty qalasy äkımdıgıne, Mädeniet jäne aqparat ministrıne jäne Almaty qalasy Mäslihaty men Qoǧamdyq keŋesıne rizaşylyǧymyzdy bıldıremız.Sonymen qatar, Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev Almaty TV ūjymyn telearnanyŋ 25 jyldyq mereitoiymen qūttyqtap, arnaiy hat joldady. Memleket basşysy tılek hatynda telearnanyŋ şirek ǧasyr ışınde köptegen bıregei jobalardy jüzege asyryp, igı bastamalar alaŋyna ainalǧanyn atap öttı. Almaty TV arnasynda körermenderdıŋ köŋılınen şyqqan aqparattyq, saraptamalyq jäne mädeni-tanymdyq baǧdarlamalar az emes.
«Bügınde «Almaty» telearnasy öz auditoriiasy qalyptasqan respublikalyq mediaqūrylymǧa ainaldy. Ūjym özıne jüktelgen mındettı abyroimen atqaryp keledı. Sızder aldaǧy uaqytta da el müddesı üşın qyzmet etıp, televiziia salasyn zaman talabyna sai damytuǧa üles qosa beresızder dep senemın. Ūjymǧa tolaǧai tabys jäne şyǧarmaşylyq şabyt tıleimın», - dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Sondai-aq telearna ūjymyn Senat töraǧasy Mäulen Äşımbaev, Mäjılıs töraǧasy Erlan Qoşanov, Premer-ministr Oljas Bektenov, Almaty qalasynyŋ äkımı Erbolat Dosaev, Mädeniet jäne aqparat ministrı Aida Balaeva, taǧy basqalar qūttyqtady.
– Qatelespesem, Almaty TV BAQ qyzmetkerlerı merekesınde «Tūmar» ūlttyq televiziialyq baiqauynyŋ «Arnaiy jüldesın» aldy ǧoi?
- İä, ötken aptada Almaty TV «Tūmar» ūlttyq televiziialyq baiqauynyŋ «Arnaiy jüldesın» aldy. Telearnanyŋ bas direktory Timur Bazarbaev myrza aitqandai - otandyq telejurnalistikanyŋ damuyna qosqan üles üşın berıletın būl syilyq - arnamyzda 25 jyl ışınde qyzmet etken barşa ärıptesımızdıŋ maŋdai terı, adal eŋbegınıŋ jemısı dep bılemız.
Aityp ötsek, är basşynyŋ arna üşın bergenı, sıŋırgen eŋbegı köp. Eske sala keteiın, telearnanyŋ alǧaşqy direktory İsaak Iаkovlevich Dvorkin 2005 jylǧa deiın qyzmet ettı. 2005 jyly telearna basşylyǧyna Mustafin Sanjar Anatolevich taǧaiyndalyp, 3 jyl arnanyŋ damuyna üles qosty. Janahmet Jänıbekūly Aǧybaev, Griunberg Evgenii Valerevich, Kuianov Sergei Leonidovich basşylyq ettı. 2015 jyldyŋ qaraşa aiynda telearna direktory bolyp Äldenei Älıbek Üsenūly taǧaiyndaldy. 2019 jyly arnany Qalianbekov Bolat Serıkūly basqardy. Odan keiın telearna direktorlyǧynda Muhamedjanova Nūrjan Jalauqyzy boldy. Al 2022 jyldyŋ 28 nauryzynda «Almaty» telearnasynyŋ basşylyǧyna Bazarbaev Timur Talǧatūly taǧaiyndaldy.
Aitpaqşy, küzge qarai bız taǧy bırneşe ǧajaiyp şou jäne özımız öndırgen 7 telehikaiany ūsynbaqpyz. Mereilı jyly bızdıŋ ūjym äleumettık jäne qaiyrymdylyq baǧyttaǧy 40-qa juyq ıs-şara ötkızbek. Mysaly, jaŋalyqtar efirınde «25 igı ıs» aidary, al digital-platformamyzda balalarǧa arnalǧan «Armanyŋa jet» jobasy jaryqqa şyǧady. Būdan bölek mamyr aiynda «Almaty» telearnasy jäne Bostandyq audany ardagerler keŋesı bırıgıp, «Agrokraudsorsing» jobasynyŋ 3 jyldyǧyn atap öttı. Merekelık ıs-şara aiasynda zeinetkerler sondai-aq belgılengen uchaskelerge jemıs-jidek pen kökönıs daqyldaryn tegın egıp, sol önımdı tūtynuǧa mümkındık aldy. Al arnaiy şaqyrtylǧan Bostandyq audanynyŋ ardagerlerıne telearnanyŋ atynan syi-siiapattar tabystaldy. Bızdıŋ maqsat - kömmekke mūqtaj jandarǧa qoldau körsetu.
– Tüsınıktı. Al qazır atalǧan telearna öz körermenın qandai baǧdarlamalarmen quantyp jür?
- Bızdıŋ arnada körermennıŋ közaiymyna ainalǧan baǧdarlamalar jeterlık. «Obo vsem bez kupiur», «Almatinskie istorii», «Taŋǧy studio» baǧdarlamalary bırneşe mausym boiy jalǧasyp keledı. Bırınşı mausymda «Keşkı Almaty», «Bırjan-Sara ızımen», «Almaty än qanatynda» baǧdarlamalary, «Jūldyzdy karaoke» syndy jobalardyŋ ekınşı mausymy köpşılıktıŋ sūranysymen efirge jol tartty. Sondai-aq, türlı janrdaǧy telehikaialardy da ūsynyp jatyrmyz. Aitpaqşy, endı biyl bız üşın mereilı jyl dep jatyrmyz ǧoi. Sondyqtan telearna köpşılık üşın ekı mausym ūsynady. Bırın köktemde bastadyq, ekınşısın küzde dep josparlap otyrmyz. Atap aitsaq, küzgı mausymda «Şyrqa, Qazaqstan!» talant-şouy köpşılıkke jol tartady. Körermendı būdan da basqa tyŋ jobalarmen quantamyz. Aita ketu kerek, «Şyrqa, Qazaqstan!» arnamyzda būryn-soŋdy bolmaǧan auqymdy muzykalyq baǧdarlama. Joba arqyly 18 ben 45 jas aralyǧyndaǧy änşılık daryny bar önerpazdardy düiım Qazaqstanǧa tanytpaqpyz. Sonymen qosa, ärtürlı janrdaǧy serialdar jäne türlı taqyryptaǧy derektı filmder daiyndaimyz. Osy tūsta qosa ketkım keledı, biyl bız körermen nazaryna 7 otandyq teleserialdy ūsyndyq.
Öndırıs barysynda aqparattyq-saraptamalyq, mädeni, tanymdyq jobalarǧa basymdyq berılgen. Byltyrdyŋ özınde 10 000-nan astam jaŋalyqtar siujetı, arnaiy reportaj ben derektı film, sondai-aq 30-dan astam baǧdarlama men telehikaia jaryqqa şyqty.
— Osy tūsta menı bır sūraq qyzyqtyrady. «Almaty» telearnasy öz körermenıne qai tılde aqparatty köp taratady?
- Efirlık saiasatty jetıldıru şaralarynyŋ nätijesınde Almaty TV arnasynyŋ teleqaralym körsetkışterı tūraqty türde jaqsaryp keledı. «K Research Central Asia» mälımetterı boiynşa, byltyr körermen sany 4,2 mln boldy. Jalpy körsetkış boiynşa, orta eseppen körermennıŋ 75 paiyzy – qazaqtıldı auditoriia. Al memlekettık tıldegı özındık öndırıs ülesı 83 paiyzǧa jettı. Odan bölek, jaŋa aqparattyq strategiiany jüzege asyru nätijesınde telearnanyŋ internettegı orny da aitarlyqtai nyǧaidy. Mäselen, sait körsetkışterı 5 esege artty. Būl degenımız, 9 mln-nan 45 mln qaralymǧa köbeidı degen söz. Al, YouTube jazyluşylarynyŋ sany 1,2 mln-nan asty. Jaqynda bız jaŋartylǧan veb-sait pen onyŋ mobildık nūsqasyn ūsynamyz.
Söz soŋynda dostarǧa, ärıptesterge, äsırese körermenımızge taǧy da rizaşylyq bıldırgım keledı. Sızderdıŋ qoldaularyŋyzben telearnamyz biıkten biıkke jete beredı dep senemın.
– İlzat myrza, uaqyt bölıp sūhbat bergenıŋız üşın alǧysymdy bıldırem.
- Sızge de rahmet Symbat!
