Semei öŋırınıŋ tumasy, 46 jastaǧy İndira Uiver (Sahaulova) Soltüstık Amerikanyŋ eŋ biık tauy Denali (Mak-Kinli) şyŋyn tūŋǧyş ret baǧyndyrǧan etnikalyq qazaq äielı. «Adyrnaǧa» bergen sūhbatynda İndira özınıŋ tauǧa şyǧudaǧy täjıribesımen, alǧaşqy äserımen bölısedı.
Mak-Kinli - Soltüstık Amerikadaǧy eŋ biık şyŋ, Aliaska jotasynda ornalasqan. AQŞ-tıŋ 25 prezidentı Mak-Kinlidıŋ atyndaǧy şyŋnyŋ atauy 2015 jyly jergılıktı koiukon tılındegı būrynǧy Denali atauyna qaita auystyryldy. Būl aimaq Denali ūlttyq saiabaǧynyŋ bölıgı bolyp tabylady. Şyŋnyŋ biıktıgı 6194 metrdı qūraidy. Düniejüzı boiynşa biıktıgı jaǧynan Everest pen Akonkaguadan keiın üşınşı tūr. İndira Uiver atalmyş taudyŋ eŋ biık nüktesıne elımızdıŋ tuyn, Kärıpbek Küiıkovtyŋ kartinasyn jäne Abai Qūnanbaiūylynyŋ «Qara sözderın» alyp şyqqanyn maqtan tūtatynyn jetkızdı.
- İndira hanym, aldymen özıŋızdı tanystyra ketseŋız. Qai öŋırdıŋ tumasysyz?
- Menıŋ aty-jönım İndira Uiver (Sahaulova). Būrynǧy Semei oblysy, Besqaraǧai audany, Sosnovka (qazırgı aty Ernazar) degen jerde, 1977 jyly düniege keldım. Äkem kolhozda qarapaiym jürgızuşı, anam terapevt bolyp jūmys ıstedı. 1993 jyly 15 jasymda mektep bıtırıp, Almaty qalasyndaǧy İNIаZ institutynyŋ (qazırgı Qazaq halyqaralyq qatynastar jäne älem tılderı universitetı – jur.) fransuz tılı fakultetıne oquǧa tüstım.
Keiın 2006 jyly aǧylşyn azamatyna tūrmysqa şyǧyp, Angliiaǧa köştık. Joldasymnyŋ esımı – Saimon, 9 jäne 12 jastaǧy ekı ūl tärbielep otyrmyz.
«BŪRYN TAUǦA QYZYQQAN EMESPIN»
- Kım boludy armandadyŋyz? Tauǧa degen süiıspenşılıgıŋız bala kezden boldy ma?
- Kışkentai kezımde menıŋ san türlı armanym boldy. Men pechenelerdı jaqsy köretındıkten konditerlık fabrikada jūmys ısteudı armandadym. Odan keiın polisiia da bolǧym keldı. Orta mektepte oqyp jürgenımde jazǧy täjıribe kezındefermada siyr sauuǧa kömektesetınmın.
Tuyp ösken auylym Sosnovkada bır jaǧynda jazyq dala, ekınşı jaǧynda qalyŋ qaraǧaily orman bolatyn. Auyldyŋ atauy da sol sebeptı «Sosnovka» dep atalatyn. Studenttık kezımde ǧana taularǧa män bere bastadym. Şyny kerek, kışkentaiymda taularǧa müldem qyzyqqan emespın.
ALATAUDAN BASTALǦAN ALǦAŞQY SAPAR
- Tauǧa şyǧudy, jalpy belsendı ekspedisiiany qaşan bastadyŋyz? Alpinizm sız üşın hobbi me, älde mamandyq retınde taŋdadyŋyz ba?
- Būl menıŋ hobbiım, jan qalauym. 2006 jyly şıldede bolaşaq jarym Saimonnyŋ arqasynda alǧaş ret tauǧa saiahattaǧan bolatynmyn. Ol mentūratyn/jūmys ısteitın Almaty qalasyna kelıp, Alataudaǧy Ülken Almaty kölıne aparudy ötındı. Men ol jerde būryn bolǧan emespın, tıptı mende krossovka da bolǧan joq. Bızge sol sapar öte qattyūnady. Taudaǧy körınıs sondai ǧajap boldy! Qoŋyr salqyn aua-raiy jailylyq syilady. Mäselen, sonda qalada +42S körsetıp tūrǧan edı. Sarqyrap aqqan tau būlaqtarynyŋ şuyly jandy tebırenttı. Samal jel men qūstardyŋ äsem ünı keremet sezımge böledı. Qaida qarasaŋ da sūlulyq. Tauda ösıp tūrǧan ösımdıkterge deiın körkem jaratylys ekenın ūqtyq. Sol sapardan şynaiy läzzat aldym, şabyttandym.
Angliiaǧa köşkennen keiın bız bırge sondaǧy üşbiık nüktege köterıldık (Uels, Angliia, Şotlandiia), sodan keiın Marokkodaǧy Tubkalǧa (Batys Atlastyŋ eŋ biık nüktesı), Fransiiadaǧy Monblanǧa (Batys Europanyŋ eŋ biık nüktesı), sodan keiın Kilimandjaroǧa şyqtyq. Tanzaniiada (Afrikanyŋ töbesı), Reseidegı Elbrusta (Europadaǧy eŋ biık nükte), sonymen qatar Gimalaidaǧy Mera tauyna deiıngı jolda 6200 metrge jettık. Sodan keiın jūbaiym ekeumız balaly boldyq. Al osy byltyr 2023 jyly Oŋtüstık Amerikanyŋ eŋ biık nüktesı Akonkaguaǧa köterıldık.
ESTEN KETPES DENALİ
- Instagram jelısınde Soltüstık Amerikadaǧy Denali şyŋyna şyqqanyŋyz turaly bölısken edıŋız. Denalige şyǧu kezınde qandai qyzyqty jäne qauıptı oqiǧalar boldy? Şyŋǧa şyqqanyŋyzda qandai sezımde boldyŋyz?
- Barlyq närse qyzyq boldy. Būl menıŋ AQŞ-qa alǧaşqy saparym boldy. Al Aliaska ştatynyŋ özı tabiǧatymen jäne aşyq keŋıstıkterımen kez kelgen jandy taŋǧaldyrady. Talkeetna auylynan 2250 m bazalyq lagerge deiın 6 oryndyq şaǧyn ūşaqpen ūşudyŋ özı erekşe sezım syilady. Ūşaq bazalyq lagerden qonyp, köterılgen sätınde fotosuretterden şassidıŋ ornyna şaŋǧylardy baiqaǧan bolarsyz. Taǧy bır qyzyǧy auanyŋ tazalyǧy jäne eşqandai iıstıŋ bolmaǧany. Öitkenı ainalanyŋ bärı appaq qar. Al mūnda qardan basqa eşteŋe joq. Sondai-aq, Aliaskadaǧy eŋ ūzyn mūzdyq, ūzyndyǧy 70 şaqyrym bolatyn Kalhitna boiymen seruendeu qyzyqty boldy.
Al qauıptısı – mūzdyqtardaǧy qardyŋ astynan älsın-älsın körınetın şytynaular. Üzdıksız türde bır-bırımızge bailauly jürdık. Tar jotalarmen jüru qauıptı, tıptı oŋǧa nemese solǧa qarau qorqynyşty. Tek aldyŋa ǧana qarap, aldyŋdaǧy adamnyŋ basqan ızın aŋdisyŋ.
Şyntuaitynda, emosiialar bırden paida bolmaidy. Öitkenı däl şyŋnyŋ üstınde qattyşarşaǧandyqtan jäne qysymnyŋ qattylyǧynan barlyq joldy eŋsergenıŋ sezılmeidı. Älı de alaŋdauly ärı jinaqy keiıpte bolasyŋ. Sebebı däl sondai joldy qaita jürıp ötıp, tömenge aman-esen oraluyŋ tiıs. Sondyqtan naǧyz emosiiany bazalyq lagerge jetkende, tıptı jerge tüskenıŋde bır-aq sezınesıŋ. Alyp taudy eŋsergenıŋdı sonda ǧana ūǧynasyŋ.
«MEN KÄSIBİ ALPİNİST EMESPIN»
- Bolaşaqqa qandai josparlaryŋyz bar, endıgı kezekte qai şyŋdy baǧyndyrǧyŋyz keledı? Sondai-aq, alpinizmnıŋ densaulyqqa paidasy jaily aita ketseŋız. Qyzyǧuşylarǧa qandai motivasiia berer edıŋız?
- Qazırgı uaqytta mende naqty jospar joq.Denaliden demalyp, em qabyldap jürmın. Jazǧy demalys bastalǧaly berı balalarǧa uaqyt bölıp otyrmyn. Dese de, öz basym Nepalǧa qaita barǧym keledı.
Şyny kerek, men käsıbi alpinist emespın. Sondyqtan densaulyqqa paidasy turaly naqty aita almaimyn. Men özımdı «jihankez jan» der edım. Men taularǧa täjıribelı käsıbi gidter basqaratyn ūiymdasqan toptyŋ, ekspedisiianyŋ bır bölıgı retınde ǧana baramyn.
Al jeke täjıribemnen aitarym, tauǧa şyǧu üşın jattyǧu, dieta, ūiqyŋyzdy qadaǧalau, dene formasyn saqtau maŋyzdy. Jattyǧular ailarǧa, tıptı jyldarǧa sozylady. Är tau ärtürlı. Mysaly, Denali fizikalyq tūrǧydan öte qiyn tau, öitkenı jüktı tasymaldauǧa kömektesetın jük tasymaldauşylar, kömekşıler nemese tıkūşaqtar bolmaidy. Bız barlyq jeke jükterdı jäne azyq-tülıktı, şatyrlardy, därethana şelekterın özımızben bırge alyp jürdık. Ülken riukzaktarda şanalarymyzdy da süiretıp jürdık. Ekspedisiia 18 künge sozyldy. Suǧa qol jetpeitın kezder bolady, säikesınşe juyna da almaisyŋ. Al auyzsu üşın qardy erıtemız. Ülken jürek pen tözımdılık qajet dep bılemın. Al oqyrmandarǧa süiıktı ısterın tabuǧa, sportqa arnaiy uaqyt böluge tılektespın.
- Sūhbatyŋyzǧa rahmet!
Dina Litpin
«Adyrna» ūlttyq portaly
