Soŋǧy kezderı elımızde qoǧamdyq oryndardaǧy mülıktı büldıru oqiǧalary jiılep kettı. Mamandardyŋ bırı mūny mädenietsızdıkpen bailanystyrsa, endı bırı narazylyqtyŋ bır türı deidı.
Bırlı-jarym adamdar Qazaqstanmen ǧana şektelmei, şetelde de būzaqylyq jasap, jūrt nazaryn özıne audartyp jür.
«TAS DÄUIRINDEGI SANA»
Taiauda atyraulyq äieldıŋ Batumi botanikalyq baǧyndaǧy äreketı «vandalizm» retınde ataldy. Qazaqstandyq turist sirek kezdesetın bambuk aǧaşyna ǧaşyǧy men öz esımın, qalasynyŋ atauyn oiyp jazyp ketken. Onyŋ būl äreketıne baq äkımşılıgı renış bıldırıp, eskertu jasady.
28 mausym künı AQŞ-ta vandalizm jasaǧan qazaqstandyqtar qyzu talqyǧa tüstı. Şäkärım Abdollaev esımdı jelı qoldanuşysy belgısız bıreulerdıŋ Atyrau jäne Şymkent qalalarynyŋ ataularyn Chikago ortalyǧyndaǧy müsınge qaşap jazǧanyn habarlady.
«Bızdıŋ sanamyz tas däuırınde qalyp qoiǧan. Tasqa qaşap at jazu degen ne aqymaqtyq? Bılemın, tarihta qalǧyŋ keledı. Bıraq onyŋ basqa da amaldary köp qoi. Özımızdıŋ qazaq degen atqa kır keltırmei, tynyş jüreiık, bauyrlarym!»— dedı ol.
Al 22 mausymda İtaliiaǧa barǧan Qazaqstan azamaty säulet eskertkışıne zalal keltırgenı üşın ūstaldy. Er adam Pompei arheologiialyq saiabaǧyndaǧy Sei üiınıŋ qabyrǧasyna «Äli» dep esımın oiyp jazyp ketken. Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ resmi ökılı Aibek Smadiiarov aqparatty rastap, oqiǧaǧa qatysty sot ısı odan ärı äkımşılık tärtıppen jürgızıletının mälımdedı. Jerlesımız keltırılgen şyǧyndy öteuge mındetteldı.
MİLLİONER MEN ŞENEUNIKKE NE JORYQ?!
21 mausymda Grekiianyŋ aqparat qūraldary Qazaqstannan barǧan turister Gidra aralynda iahtadan otşaşu atyp, ormannyŋ otqa oranuyna sebepker bolǧanyn jazǧan edı. Örtke qazaqstandyq multimillionerler – Halyk Bank basqarma töraǧasy Ümıt Şaiahmetova men Forbes tızımındegı qazaqstandyq käsıpker Daniiar Äbılǧazinnıŋ qatysy bar ekenı aityldy.Alaida 24 mausym künı Syrtqy ıster ministrlıgı būl aqparatty joqqa şyǧardy. Keiınnen oqiǧaǧa qatysty jauapkerşılıktı qazaqstandyq millionerler jaldaǧan kemenıŋ kapitany öz moinyna alǧany anyqtaldy.
Maŋǧystauda Qazaq zaǧiptar qoǧamy qalalyq mädeniet üiınıŋ direktory Manas Köşerbaev 2023 jyldyŋ tamyz aiynda Ybyqty-Sai şatqalynda jasaǧan vandaldyq äreketımen tanymal bolǧan edı. Ol balǧa men būraǧyş kömegımen şatqalǧa qaşap jazu jazyp, keiınnen qyzmetınen aiyrylyp qalǧan.
Ötken jyly qazaqstandyqtar Tailandty da şulatty. Säuır aiynda jaǧajaida özın dörekı ūstaǧan turist qamauǧa alyndy. Ol adamdarǧa şabuyl jasap, qonaq üiler men meiramhanalarǧa basyp kırgen. Sondai-aq qolyna tüsken zatty qiratyp, köpşılıktıŋ mazasyn alǧan. Keiınnen er adamnyŋ barlyq şyǧyndy ötegenı belgılı boldy.
«EL ABYROIYNA NŪQSAN KELIP JATYR»
Mädeniettanuşy, rejisser Roza Amanhanova şetelde jasalǧan osyndai būzaqylyq äreketterdıŋ el abyroiyna nūqsan keltıretının atap öttı.
- Qazırgı taŋda vandalizm qoǧam dertıne ainaldy. Mädeni-tarihi eskertkışterdı, qoǧamdyq oryndardaǧy mülıkterdı qasaqana joiyp, qiratyp jüre beretın adamdar jyl ötken saiyn köbeiıp barady. Būl faktor ışkı mädenietımızdıŋ älı de bolsyn tömen deŋgeide ekenın, ruhani qūndylyqtarymyzdyŋ älsıregenın körsetedı. Soŋǧy uaqytta öz memleketıne jasap jürgen mädenietsızdıgın şet elderge şyǧyp ta körsetıp jürgender turaly jiı estitın boldyq. Sondai sätterde kırerge tesık tappai qalasyŋ. Sebebı el abyroiyna nūqsan kelıp jatyr. Jalpy är adamda mädeniet boluy kerek. Mädeniet, sana, bılım bar jerde barlyǧy jaqsy bolady. Elımızdıŋ är azamaty qoǧam mülkın öz mülkındei qorǧauy tiıs. Sonda ǧana damyǧan, örkeniettı el bola alamyz, - dedı ol.
«BASQALARMEN KELISPEU» BASQAŞA BOLMAI MA?
Psiholog Asylzat Tūrarqyzynyŋ aituynşa, vandalizm adamnyŋ deviantty mınez-qūlqynan tuyndaidy.
- Vandalizmnıŋ ärtürlı sebepterı bar. Ol keide joǧary agressiianyŋ nätijesınde tuyndasa, keide adamnyŋ öz-özıne degen narazylyǧynan bolady. Adam ainaladaǧy zattarǧa ziian keltıru arqyly ışkı küiın, basqalarmen kelıspei tūrǧanyn jetkızuı mümkın. Būl jaǧdaiǧa mädeniet pen tärbienıŋ tömendıgı de sebep bolyp jatady. Bır ökınıştısı, būzaqylyq äreketıne baratyndardyŋ köpşılıgı özderın kınälı sanaǧysy kelmeidı. Būl olqylyqty qoǧam bolyp joiuymyz tiıs. Vandalizmnıŋ aldyn alu üşın balaǧa kışkentai kezınen qoǧamdyq mülıktıŋ maŋyzdy ekenın, ony qūrmetteu qajettıgın tüsındıru kerek,- dep pıkır bıldırdı maman.
Aita keteiık, jyl basynan berı qoǧamdyq orynda özgenıŋ mülkın büldırgen 5 myŋnan astam adam jauapqa tartyldy. Tärtıp būzuşylyqtyŋ jiıleuıne bailanysty şılde aiynda prezident Qasym-Jomart Toqaev «Qazaqstan Respublikasynyŋ keibır zaŋnamalyq aktılerıne adam saudasyna, vandalizm körınısıne jäne bötennıŋ mülkın büldıruge qarsy ıs-qimyl mäselelerı boiynşa özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly» Zaŋǧa qol qoidy. Endı vandalizmge jol bergender 200 AEK kölemınde aiyppūl töleidı nemese 160 saǧat qoǧamdyq jūmysqa tartylady. Jazanyŋ taǧy bır türı – 50 täulıkke qamauǧa alu.
Diana Asan
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
