Bügınde barlyq memleketter üşın tūraqty jäne qauıpsız energiiamen qamtamasyz etu — strategiialyq mäsele.
Halyqaralyq sarapşylardyŋ pıkırınşe, eldıŋ energetikalyq qauıpsızdıgın tek atom energetikasy arqyly qamtamasyz etuge bolady. Öitkenı dästürlı jäne jaŋartylatyn energiia közderı tūraqty öndırıs bere almaidy.
Mäselen, «World Nuclear News» (Düniejüzılık iadrolyq qauymdastyq) mälımetı boiynşa, 2022 jyldyŋ qaraşasy men 2023 jyldyŋ qaŋtary aralyǧynda Fransiia, Germaniia, Japoniia, Polşa, Oŋtüstık Koreia, Şvesiia, Ūlybritaniia, AQŞ-ta 13 500 adamǧa onlain-sūrau jürgızılgen. Bärı de atom energetikasyn airyqşa qoldaǧan, äsırese Polşa, Fransiia, Şvesiiadaǧy qoldau körsetkışı öte joǧary bolypty.
Qazırgı taŋda, Qytaida 50 jylu elektr ortalyǧy jabyluda. Soŋǧy ekı jylda olardyŋ energiia balansyndaǧy ülesı 13 paiyzǧa deiın qysqardy. Olar atomdyq energiia bloktarymen auystyrylady. Qazırgı uaqytta atom elektr stansiiasynyŋ ülesı 5 paiyzdy qūraidy. Jaqyn arada ony 10 paiyzǧa deiın arttyru josparlanuda. Aita ketu kerek, Atom energobloktary elektr energiiasyn öndırıp qana qoimai, megapolisterdıŋ jylytu jüielerın jäne önerkäsıptık käsıporyndardy bu men sutegımen qamtamasyz etedı eken.
Alda maŋyzdy kezeŋ – jalpyhalyqtyq referendum kütıp tūr. Būl rette, beibıt atom – el ekonomikasynyŋ ösımıne oŋ äser tigızetın senımdı jäne tūraqty energiia közı.
Önerkäsıp damyp, jaŋa jūmys oryndary qūrylyp, halyqtyŋ äl-auqaty artady. AES qūrylysy jüretın ölkenıŋ infraqūrylymy jetılıp, aimaqqa multiplikativtı äserın beredı. Ekologiialyq tūrǧydan da paidasy köp.
Sarapşy mamandardyŋ sözınşe, atom energetikasy tömen kömırtektı bolǧandyqtan, auaǧa parniktık gazdar taramaidy. Sonymen qatar atom energiiasy qazba bailyqty tūtynu kölemın qysqartyp, tabiǧi resurstardy saqtauǧa mümkındık beredı. AES-tıŋ paidalanuǧa berıluı eldegı iadrolyq tehnologiianyŋ damuyna da serpın syilaidy.
Sonyŋ nätijesınde kömırsutegı eksportyna degen täueldılıktı tömendetıp, eldıŋ energetikalyq tepe-teŋdıgın ärtaraptandyra alamyz.
Raimjan Alibaev, «Janubii Qozoǧiston» oblystyq qoǧamdyq-saiasi gazetınıŋ direktor-bas redaktory, QHA müşesı
Ūqsas jaŋalyqtar
