Otandyq ǧalymdardyŋ ǧylymi jetıstıkterı

Qazaqstandyq ǧylym – elımızdıŋ damuyndaǧy negızgı qozǧauşy küşterdıŋ bırı. Ǧylym men innovasiianyŋ arqasynda el ekonomikasy tūraqty damyp, halyqtyŋ ömır süru deŋgeiı jaqsarady. Sondyqtan otandyq ǧalymdardyŋ jetıstıkterın nasihattau, olardyŋ ǧylymi zertteulerınıŋ nätijelerın halyqqa tanystyru – özektı mındetterdıŋ bırı bolyp tabylady. Ǧylymi jetıstıkter – memleketımızdıŋ bedelın älemdık deŋgeide köterıp, tehnologiialyq jäne äleumettık-ekonomikalyq damuyna yqpal etetın maŋyzdy faktor. Qazaqstandyq ǧalymdar türlı salada jetıstıkterge jetude. Atap aitatyn bolsaq biotehnologiia, medisina, fizika, himiia, auyl şaruaşylyǧy jäne aqparattyq tehnologiialar salalarynda. Olardyŋ zertteulerı halyqaralyq deŋgeide moiyndalyp, keibır jūmystar elımızdıŋ ǧana emes, älemdık ǧylymi qauymdastyqtyŋ nazarynda. Osy tūsta qazaqstandyq ǧalymdardyŋ älemdık deŋgeide tanylǧan bırneşe jetıstıgın atap ötuge bolady. Ösımdık biotehnologiiasy jäne auyl şaruaşylyǧy Äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınıŋ ǧalymdary ösımdıkterdıŋ gendık injeneriiasy salasynda maŋyzdy zertteuler jürgızude. Mysaly, olar qūrǧaqşylyqqa tözımdı bidai sorttaryn şyǧaruǧa üles qosty. Būl jetıstık Qazaqstannyŋ auyl şaruaşylyǧynda önımdılıktı arttyryp, azyq-tülık qauıpsızdıgın qamtamasyz etude maŋyzdy röl atqarady. Medisina jäne farmasevtika COVID-19 pandemiiasy kezınde otandyq ǧalymdar koronavirusqa qarsy "QazVac" vaksinasyn äzırledı. Biologiialyq qauıpsızdık problemalary ǧylymi-zertteu institutynyŋ ǧalymdary būl vaksinany jasap şyǧaryp, Qazaqstannyŋ biotehnologiia salasyndaǧy äleuetın körsettı. Būl otandyq ǧylymnyŋ densaulyq saqtau salasyna tıkelei yqpalyn körsetetın maŋyzdy jetıstık boldy. Jer sılkınısın boljau ädıstemelerı Seismologiia institutynyŋ qazaqstandyq ǧalymdary jer sılkınısterın boljau jäne olardyŋ aldyn alu baǧytynda maŋyzdy zertteuler jürgızıp keledı. Qazaqstan jer sılkınısı jiı bolatyn aimaqtarda ornalasqandyqtan, būl zertteulerdıŋ maŋyzdylyǧy artyp otyr. Olardyŋ jūmys nätijelerı arqyly halyqqa qauıpsızdık şaralaryn der kezınde qabyldau mümkındıgı tuyndaidy. Jaŋartylatyn energiia közderı Nazarbaev Universitetınıŋ ǧalymdary jasyl energetika salasynda innovasiialyq jobalardy jüzege asyryp keledı. Olardyŋ kün jäne jel energiiasyn tiımdı paidalanuǧa baǧyttalǧan zertteulerı Qazaqstannyŋ ekologiialyq tūraqtylyǧyn qamtamasyz etuge yqpal etedı. Būl eldıŋ energiia közderın ärtaraptandyrudaǧy maŋyzdy qadamdardyŋ bırı. Ǧylymi jetıstıkterdıŋ tek mamandar arasynda ǧana emes, keŋ auqymdy qoǧamda tanyluy maŋyzdy. Būl ǧalymdardyŋ eŋbegın baǧalauǧa, jastardyŋ ǧylymǧa qyzyǧuşylyǧyn arttyruǧa jäne jalpy qoǧamnyŋ bılım deŋgeiın köteruge yqpal etedı. Televiziia, gazet-jurnaldar jäne internet resurstary otandyq ǧalymdardyŋ jetıstıkterın halyqqa jetkızudıŋ negızgı qūraldary bolyp tabylady. Mysaly, «Habar», «Qazaqstan», «Abai» telearnalarynda ǧylymǧa arnalǧan baǧdarlamalar köbeiıp, ǧalymdardyŋ jetıstıkterı turaly siujetter jasaluda. Sonymen qatar, ǧylymi jetıstıkterdı nasihattauda äleumettık jelıler maŋyzdy qūralǧa ainaldy. Instagram, Facebook, YouTube siiaqty platformalarda otandyq ǧalymdardyŋ zertteulerı men jaŋalyqtary turaly tanymdyq videolar, posttar jariialau arqyly jastardyŋ nazaryn audaru tiımdı. Ǧylymi jetıstıkterdı tanystyrudyŋ taǧy bır joly – halyqqa arnalǧan aşyq leksiialar, körmeler, ǧylymi festivalder ötkızu. Mysaly, "Ǧylym ordasy" muzeiınde ǧalymdardyŋ zertteu nätijelerı körsetılıp, olardyŋ qoljetımdı formatta tüsındırıluı halyqtyŋ qyzyǧuşylyǧyn tudyrady. Ǧylymi jetıstıkterdı nasihattau bılım beru jüiesı arqyly da jüzege asuy tiıs. Mektep oqulyqtaryna zamanaui ǧylymi jetıstıkterdı qosu, universitetterde ǧalymdarmen kezdesuler ūiymdastyru jas ūrpaqtyŋ ǧylymǧa qyzyǧuşylyǧyn arttyrady. Otandyq ǧalymdardyŋ ǧylymi jetıstıkterın halyq arasynda nasihattau – elımızdıŋ ǧylymi potensialyn arttyruǧa, jaŋa buyn ǧalymdardy tärbieleuge jäne qoǧamnyŋ jalpy bılım deŋgeiın köteruge septıgın tigızedı. Ǧylymi zertteulerdıŋ nätijelerı halyqqa keŋınen tanystyrylsa, ǧylymǧa degen qyzyǧuşylyq artyp, elımızdıŋ damuyndaǧy ǧylymnyŋ rölı arta tüsedı.