Alysta būldyrap qalǧan 2008 jyldyŋ köktemı edı ǧoi. Tbilisidegı Qazaq mädenietı men önerınıŋ festivalıne qatyspaq bolyp gürjı elıne keldık.
Aldymen jasy ülken Eduard Şevardnadzege kırıp şyqtyq. Tbilisi oidym-oidym töbelerdıŋ arasynda jatqan qala ǧoi, aqsaqal Krsanasi deitın sondai bır döŋes jerge salynǧan qos kottedjde tūrady eken. Amerikan äskeri küzetı, äbden qaqtap tekserıp alyp ötkızdı. Eduard Amvrosievich üstelın kıtap-qaǧazben qorşap tastap, jazu jazyp otyr. Memuar. İnterviu aldyq.
Aitqandai, bız kelgende qaqpanyŋ aldynda bır qora kempır-şal tūr eken. Jūdyryqtaryn bılemdei sermep, öz tılderınde bırdeme dep aiqailaidy. Şevardnadze el basqarǧan jyldary zeinetkerlerge qyryn qaraǧan boluy kerek, mynalar sonyŋ qiuasyn qaitaryp tūrǧan siiaqty. Eŋ qyzyǧy, keşkı 18-den keiın syrtqa şyqqanymyzda älgı zeinetkerler ketıp qalypty. Sırä, jūmys uaqyty aiaqtalǧan.
Şevardnadze Guriianyŋ tumasy. Mamyt (Mamati) degen jerde düniege kelgen. Gur, ǧūr, qūr -- türkı sözı. Ekı maǧyna beredı: köşpelı, iaǧni jauynger, sosynǧysy "qūr"-dan qūru, qūrylys ūǧymy şyqqan, mysaly, Tbilisidı qaq jaryp aǧyp jatqan Kura özenı. Keiın Q.-J. Toqaevtyŋ "Pod stiagom Nezavisimosti" degen kıtabyn oqyp otyrsam, avtor Qytaida diplomatiialyq qyzmette jürgenınde sonda kelgen Şevardnadzeden qoiarda qoimai soiynyŋ törkının bılıp alǧanyn jazypty. Söitse "şevar"degenı şabar deitın qyrǧi qūs, al dze-sı kädımgı bızdıŋ tıze, dıze eken. "Şabardyŋ tızesınen" örbıgen tūqym. Taza türkı sözderı.
Erteŋıne Qazaqstannan kelgen topty memleket basşysy Miheil Saakaşvili qabyldady. Ol kezde Avlabaridegı prezident rezidensiiasy salynyp bıtpegendıkten qabyldau räsımı eskı ülgıdegı bır ǧimaratta öttı. Keŋesten qalǧan liftısı saldyr-güldır, üş kısı äreŋ syiady. Qonaq qabyldaityn zalynyŋ da jetısıp tūrǧany şamaly. Sol zalda festivaldy ūiymdastyruşy käsıpkerler -- Mūqtar Äbıläzov pen Erjan Tätışevke Gruziianyŋ kädelı marapattarynyŋ bırı tapsyryldy. Ol jyldary TūranBank gürjı ekonomikasyna (gazben jabdyqtau jüiesı ) jäne Batumi portyna qomaqty investisiia salyp, auzymen qūs tıstep tūrǧan.
Kelesı künderı Tbilisidıŋ (arǧy törkını Dybylysy, iaǧni Jylysu) täberık jerlerın araladyq. Kuranyŋ jarǧabaǧynda tūrǧan Gorgeladze eskertkışın, äigılı Narynqalamyzdy (Narekale qamaly) körıp, alpys şaqyrym Sinandalige, ondaǧy Chavchavadze şartaǧyna baryp keldık. Keşıne Andrei Pervozvannyi alaŋyndaǧy bız toqtaǧan MariottiTbilizi hotelınen qalanyŋ eŋ ülken alaŋy -- Maidanǧa keldık. Osynda bızge prezidenttıŋ atynan qonaqasy berdı.
Maidandy qorşap qaptaǧan restorannyŋ bıreuıne dastarqan jaiylypty. Tamada Vahtang Kikabidze, ekı jaǧynda ekı Mūqtar -- Äuezov pen Äbıläzev. Ekı jaq qalyspai, Kindzmaraulilerge türe tiıstık. Bır mezgılde esık aiqara aşylyp, Saakaşvili kırıp keldı. Ekı oqqaǧar, basqa eşkım joq. Aqsiia külıp, ekı Mūqtardyŋ ortasyna baryp jaiǧasty. Keiın tanspolǧa şyqqanda kördık, bidıŋ tübın tüsıredı eken. Özımızdıŋ jıgıt bolyp şyqty, qysqasy.
Döten qyzdy. Sonyŋ ekpınımen özımızdıŋ bır büiır üsteldı tastap, bas üstel jaqqa şyǧyp ketıppın.Nodar Dumbadzenı jastanyp ösken dödeŋ bır mezgılde ortada mchodi (jügerı sobalaǧy) qaida dep tūr eken.Mäzırde nannyŋ būl türı qaralmaǧan bolyp şyqty. Bıraq asqazanda tulaǧan bırjarym bötelke kindz-dıŋ qyzuy qoia ma, janymnan podnos köterıp öte bergen daiaşy jıgıttı toqtatyp alyp, Dumbadzege, ol arqyly mchodige degen ystyq mahabbatymdy äbden jetkızsem kerek, bır mezgılde garson -- jiyrmalarǧa endı ılıkken aryqşa jas jıgıt -- podnosyn qoia saldy da, tap sol jerde mobil telefonyn tere bastady. "Qazır, Mişikoǧa aitaiyn"dedı.
--Kım ol, Mişiko?-- dedım, oiymda däneŋe joq.
-- A, ana jerde otyr ǧoi, bızdıŋ prezident.
-- İ, oibai, qoi, keregı joq ! -- Älgı jerden zytyp berdım. Bızdıŋ elbasyǧa " Mynda Maqsat Täj-Mūrat lepeşkı jegısı kep tūr" dese ne bolar edı ?!
Keiın, bertın kele bıldım ǧoi. Dmitrii Gordonnyŋ "V gostiah u Gordona" deitın habaryn qarap otyrǧam. Kezektı qonaq -- Saakaşvili äŋgımesınıŋ bır oraiynda Tbilisige Mäskeu arqyly jūmys saparymen kelgen Djordj Buşty qalai qarsy alǧanyn aitty.
Buş Mäskeuden toiyp şyǧatynyn, sondyqtan gruzin jaǧy keşkı tamaqqa äure bolmauyn sūraǧan. Saakaşvili jaqsy degen. Bıraq Buş Tbilisi äuejaiynda Miheilmen sūqbattasyp otyrǧanda sözden söz şyǧyp, gruzin kökinäsı äŋgıme bolyp ketedı. Gürjı būl jaǧynan älemde aldyŋǧy lekte ǧoi, ne kerek sol jerde Buştyŋ kışısınıŋ täbetı aşylyp ketedı jäne aŋsary Sakartvelo dämıne auady. Dastarqanda amerikan jaǧy ala kelgen azdaǧan tıskebasar, su-suan, ony da amerikan daiaşylary öz qoldarymen ūsynyp, qūiyp berıp jür. Osy jerde Miheil Nikolozovich " Daiaşylar -- amerikan arnauly qyzmetınıŋ jıgıtterı" dep qaldy.
Men myna jaqta otyryp Oh-h ! dedım. Söitsem, özım mchodi sūrap qylqyldap qoimaǧan jıgıtım restorannyŋ garsony emes, arnauly qyzmet eken ǧoi. Al onyŋ menıŋ tılegımdı basqa emes, prezidentke jetkızgısı kelgenı -- gurman Mişikoda gürjınıŋ jeŋsık taǧamdarynyŋ şeberı bolyp sanalatyn aspaz tanystary köp eken jäne Buşqa jetı tünde gruzin tamaǧyn tauyp bergen de özı eken.
Hoş, sonymen qaitatyn bolyp äuejaiǧa keldık. Kelsek, aramyzdaǧy ekı televizionşik qyz joq. Aldynda, rezidensiiadan şyqqanymyzda ekı arǧymaq interviu alamyz dep qalyp qoiyp, bız mikroavtobusta saǧatjarym kütıp otyrǧanbyz.Ertesıne ekeuı Batumige ūşyp kettı dep estıgenbız. Kımmen deisız ǧoi.Qūlaǧyŋyzdy bertaman äkelıŋızşı, sybyrlap aitaiyn -- Saakaşvilimen jäne premer-ministr Gurgenidzemen ! Ekeuı de boişaŋ, öŋdı jıgıtter.
Jaraidy, jaqsy, bıraq būǧan bızdıŋ qatysymyz qanşa?! Genasvale, ne jalko ! Jata bersın sonda, qalaǧandarynşa, al bızdı bögemesın, bız ūşyp kete bereiık, hatun- balaşaǧamyz kütıp otyr.
Aqyry, ne kerek, Tbilisi äuejaiyndaǧy 2008 jylǧy qazaqstandyq " barqyt revoliusiiasynyŋ" dabysy tiıstı qūlaqtarǧa jetıp, ekı qyzymyz tüngı on ekıde jettı Batymnan.
Süitken Mişikomyz taǧy bır bes jyldai otyryp, ülken şumen ornynan kettı. Odan Europa asty, Ukraina bardy, şatyldy, qamaldy, äiteuır bır baiyz tappai jürıp, 2021 jyly küzge salym Gruziiaǧa qaityp oraldy. Baiaǧy sal däuren Batymda jatqan jerınde qamauǧa alyndy. Bylaişa aitqanda, Navalnyi siiaqty arystannyŋ aran auzyna özı kelıp tüstı. Köresındı halqymen bırge körgısı keldı me, tuǧan jerıne jetıp jatqysy keldı me, mümkın tıptı, aitylyp jürgendei, ukrain saiasatkerlerınıŋ özderı ūşaqqa salyp jıberıp äreŋ qūtyldy ma, ol arasyn bılmedık.
Bügınde auruhana tösegıne taŋylǧan, tırı äruaq. "Bırtūtas ūlttyq qozǧalys" partiiasy älı de jūmys ıstep tūr, bıraq būrynǧy qarqyn joq. Eldegı oppozisiialyq küşter tym qarekettı, tym beimaza oǧan bırtürlı bır senbeuşılıkpen qaraityndai. Tıptı batysşyl prezident Salome Zurabişvilidıŋ özı ony aqtauǧa, türmeden bosatuǧa qūlyqty emes. Mümkın qai-qaisysy da Saakaşvilidıŋ köptı soŋyna ertıp ketetın harizmasynan, el ışındegı bedelınen seskenetın şyǧar. Menıŋ bıletınım, Mişiko ädette saiasatkerler arasynda kezdese bermeitın şynşyl, ädıl tūlǧa. Onyŋ osy qasietterı, jemeŋqorlyqpen, ekıjüzdılıkpen bıtıspeitın, qūityrqy oiyn tärtıbın qabyldamaityn qūlqy saiasi mansabyna köldeneŋ tüsıp jürgen siiaqty. Ūzaq jyl būl jıgıttı baqylaǧan kezımde baiqaǧanym, saqa (saq) jūrtynyŋ oǧylany, ärı boiynda türkınıŋ qany bar (anasy Giuli Alasaniia türkolog jäne äzeri türıkterge qatysy bar) Miheil bar bolmysymen daŋǧoilau darqan, aşyq mınezdı gürjı halqynyŋ aiqyn köşırmesı.
Soŋǧy bır aptada Sakartveloda ülken tolqular. Bız tūrǧan Mariotti qonaq üiı ornalasqan Andrei Pervozvannyi alaŋy, özımız talai jürgen Şota Rustaveli köşesı (gürjıler köşenı kucha deidı) şeruşılerge lyqa toly. Kura biıgınde Gorgeladze batyr bır qolynda eldıŋ qyzyl tüstı tört aiqyş beinelengen aq tuyn jelbıretıp tūr. Narynqalamyzdan qūiylǧan şamdar säulesı tün balasy şeru alaŋdaryn jaryqtandyrady. Gürjıler - külemın-au - däl Şevardnadze üiınıŋ aldyndaǧydai, keşkı saǧat 17-den kete jinalyp, tüngı 1-ge deiın, iaǧni tura segız saǧat, suşaşarlar men brandspoittardy ıske qosyp baryp qaitady. Endıgı mäsele jalǧyz Tbilisimen bıtpeidı. Būl jolǧy erkındık küresınıŋ taǧdyry eldıŋ ırı qalalary men eldı mekenderdıŋ tūtas köterıluıne bailauly bolyp tūr.
Azattyq aŋsaǧan Sakartvelo, darqan, tuysqan gürjı halqy, bızder basqa jaqta bolsaq ta jüregımız sendermen bırge!
Bızdıŋ aldaǧy taǧdyrymyz sızderge de bailanysty!
Ganasvelo, Sakartvelo!
Maqsat Täj-Mūrat
Ūqsas jaŋalyqtar
