Biyl ūly Abaidyŋ tuǧanyna - 180 jyl. Al onyŋ qūrmetıne arnalǧan, qazaq baspasözınıŋ alǧaşqy qarlyǧaştarynyŋ bırı – «Abai» jurnalynyŋ şyqqanyna 107 jyl tolyp otyr. Alaşorda däuırınıŋ ünı bolǧan basylymnyŋ bügıngı qoǧamǧa qyzmetı turaly jurnal direktory Amantai İsaūly äŋgımeleidı.
“Abai” jurnaly alǧaş 1918 jyldyŋ 4 aqpanynda qazırgı Semei qalasynda jaryq kördı. Alǧaşqy sany şamamen 16-21 betten tūratyn töte jazumen jazylyp, 900 danamen şyqqan. Jurnaldyŋ tūŋǧyş redaktory – Jüsıpbek Aimauytov bolsa, negızın qalauşy Mūhtar Äuezov edı. Qos kemeŋger är maqalanyŋ soŋyna «Ekeu» degen laqap atpen qol qoiyp otyratyn bolǧan. Degenmen, basylym bar-joǧy 9 ai ǧana jariialanyp, Keŋestık ideologiia «ūltşyl» dep aiyptaǧan soŋ şyǧuyn toqtatqan.
Keiın araǧa 74 jyl salyp, 1992 jyly elımız egemendık alǧan soŋ “Abai” jurnaly qaitadan şyǧa bastady. Mıne, sodan berı basylym halyqqa toqtausyz qyzmet etıp keledı.
Bügıngı jurnaldyŋ direktory, professor, tarihşy Amantai İsaūly tarihi basylymnyŋ qazırgı jai-küiı turaly “Adyrna” ūlttyq portalyna aityp berdı.
«BIR ǦYLYMNAN BASQANYŊ BÄRI DE KESEL ADAMǦA…»
- «Abai» jurnalynyŋ redaksiia qūramynda 1997 jyldan berı qyzmet etıp kelemın. Qazaq baspasözınıŋ sipaty özgerıp, talai damu kezeŋderınen ötken osy zamanda «Abai» jurnaly baspasözge özındık bır ün qosyp, mädenietımızdegı maŋyzdy ornyn belgılep keledı. Zaman basqa. Missiiasy - ūltqa, ruhaniiatqa qyzmet etu, ūly Abai, Şäkärım, Mūhtar mūrasyn, ädebiettı, tarihty, halqymyzdyŋ dünietanymyn, zertteuşılerge oilaryn, ǧylymi paiymdaryn halyqqa jetkızuge mümkındık beru. Bügınde būl missiia oryndaluda, - deidı Amantai İsaūly.
Aituynşa, ziialy qauym «Abai» jurnalyn oqyp, osy künderı abaitanu, şäkärımtanu, äuezovtanu ǧylymdarynda nendei jaŋalyqtar bar, ūlylardyŋ mäŋgılık ideialary qalai igerılıp jatyr, sony ızdeidı.
- Tanym – şeksız dünie, tam-tūmdap qamtylsa da ornyqty, ǧylymi tüsınıkter oqyrmanǧa asa qajet. Sondyqtan «Abai» - köpşılıktıŋ ruhani düniesın keŋeituge septıgın tigızetın, soǧan baǧyttalǧan ǧylymi-tanymdyq jurnal. Ūstanym Abai sözımen aitqanda «bır ǧylymnan basqanyŋ bärı de kesel adamǧa», - deidı tarihşy.
Amantai İsaūlynyŋ aituynşa, bügıngı telefonǧa telmırgen zamanda jurnalǧa sūranys ta, qajettılık te joǧary.
- Körkem ädebiettı, kıtapty, gazet-jurnaldy oqudy qoiyp, köpşılık elektrondyq qūldyqqa tüsıp, gadjetter qyzmetterınen aspai qalǧan zamanda tūraqty, senımdı, ornyqty dünie būrynǧydai sol kıtaptan, baspasözden tabylady. «Artyq bılım kıtapta, erınbei oqyp köruge» degen Abai sözı osy zamanda da aqiqat. Alypqaşpa sözderden, jalǧan sensasiia, kereksız oiyn adamnyŋ esıl uaqytyn jep jatqan zamanda tiianaq tabary - osyndai basylymdar. Kıtaptar, jurnaldaǧy, baspasözdegı ornyqty, tekserılgen, mamandardyŋ auzynan şyqqan däleldı dünieler. Sondyqtan körkem, örnektı söz, ötken zamandar mūrasyn ǧylymi taldau maŋyzdy. Būl oily adam susyndaityn asa qajet dünie, - deidı Amantai İsaūly.
Iаǧni, «Abai» jurnalynyŋ jūmysy oiy bar, tereŋ düniege qūştar oqyrmanǧa, ömır qūndylyqtaryn tanyǧan, tani bastaǧan talaptanuşyǧa baǧyttalady.
- Tıptı, olar köp bolmasa da ülken ruhani küş, eldıŋ bolaşaǧyna qyzmet etetıne senemın. Sol sebeptı de jurnalǧa sūranys ta bar, ony oquǧa qajettılık te bar. Bılımdı avtorlardyŋ erkı - ädebietşı me, tarihşy ma, filosof pa, mūǧalım be, jas talaptanuşy ma - olar şyn dünielerımen, jaqsy ızdenısterımen jurnal betterınen körıne alady, - degen ǧalym basylymda qazırgı zamandaǧy qoǧam mäselelerı de qalys qalmaidy deidı.
- Äsırese gumanitarlyq salada. Tarihymyz, tıl, ūlttyq damu mäselelerı ünemı redaksiia nazarynda tūrady,- dep jalǧastyrdy Amantai İsaūly.
«DAU-DAMAI QUALAǦANDARDYŊ JAZǦANY QAJETI JOQ»
Şäkärım Qūdaiberdıūly, Sūltanmahmūt Toraiǧyrov, Säbit Dönentaev, Ǧūmar Qaraşev, Smaǧūl Saduaqasov, Halel Dosmūhamedov sekıldı tūlǧalardyŋ köptegen aǧartuşylyq ılımı jaryq körgen jurnal bügın de sol baǧytty jalǧastyryp keledı. Bas redaktor jurnalǧa şyǧatyn maqalaǧa asa män beretının aitady.
- Jurnalǧa kez kelgen avtor tanymdy, özektı, däleldı, derbes, körkem dünielerdı ūsyna alady. Saiasi ūpai jinaǧan, dau-damai qualaǧan, äldekımdermen esep aiyrysqan jazǧyştardyŋ jazǧandary bolsa, olardyŋ qadır-qasietı bar jurnalymyzǧa eşqandai keregı joq. Al bererı mol, tanymdy eŋbek jazǧan avtorlar materialdaryn jurnal poştasyna (03.10.2012@list.ru) tıkelei jıbere alady. Jıberılgen materialdardyŋ qūndylyǧy eskerılıp, kezektı sandarynda eşqandai aqy-pūlsyz jariialanady. Maqalalardyŋ sapasyna meilınşı joǧary talap qoiylady. Äleumettık jelıde, türlı saittarda jaqsy dünielerdıŋ fragmentterı şyqqan bolsa, al jurnalǧa jariialauǧa neǧūrlym tolymdysy, ornyqtysy talap etıledı. Qaitalanǧandary basylmaidy, - deidı Amantai İsaūly.
Aitqandaryna qaraǧanda, jurnalda jastar şyǧarmaşylyǧy da ünemı nazarda bolady.
- Halyqtyŋ "asyl - tastan, aqyl - jastan" degenındei, jas darynnyŋ zertteuıne, şyǧarmasyna erekşe köŋıl bölınedı, şyǧarmaşylyq jetılu joly qadaǧalanady,- deidı Amantai İsaūly.
«OQYRMANNYŊ TANYMY ÖSIP, QUANUY – BAQYT»
«Abai» jurnalyn şyǧaruşy Amantai İsaūly Abaidyŋ şyǧarmaşylyq mūrasyn halqymyzdyŋ baǧa jetpes asyl ruhani qazynasy dep esepteidı. Aituynşa, bl turaly tyŋ zertteuler jazyla bermek.
- Aldaǧy uaqytta “Abai” jurnalyn sandyq mediada da damytu josparda bar. Qazır jeke saity aşylǧan. Üzık-üzık dünielerı şyǧyp tūrady. Bıraq bastysy, negızgısı eŋ bastysy qaǧazdaǧy jurnaldyŋ özı keiıngıge artefakt bolyp qalady. «Abai» jurnalyn jazdyryp alu ziialy adamǧa, ǧalymǧa, ūstazǧa, mūǧalımge, talaptanuşy jasqa öte qajet dep oilaimyn. Al bız zaman talabyna, öskeleŋ oqyrman talabyna sai qasiettı esımmen belgılengen jurnaldy oqyrmandarymyzǧa tabys etıp otyramyz. Oqyrmannyŋ tanymy ösıp, quanuy - bız üşın baqyt. Ortaq quanyş – osy,- dep qosty Amantai İsaūly.
Onyŋ aitqandaryna qaraǧanda, jurnaldyŋ alǧa qoiǧan jospary köp. Abai Qūnanbaiūlynyŋ 180 jyldyǧyna orai, basylymnyŋ jūmysy odan ärı qyza tüspek.
- Jurnaldy tyŋ tuyndylarmen tolyqtyra bermekpız. «Abai» jurnaly ziialy qauymnyŋ asyǧa tabysatyn basylymy boluy kerek. Ärine, ol aldymen halqymyzdyŋ mädeni därejesıne de bailanysty. Halqymyzdyŋ mädeni, ruhani deŋgeiı, tılımızdıŋ qyzmet etu, ruhani igılıkterdı igeru deŋgeiı qandai – sony da jurnaldan köre alamyz, - deidı «Abai» jurnalyn şyǧrauşy Amantai İsaūly.
Ūqsas jaŋalyqtar
