«KÖZBOIаUŞYLYQ BELEŊ ALǦAN»
Aty-jönın jazudy qalamaǧan serjant 20 jyl boiy eŋbek etken äskeri qyzmetten densaulyq jaǧdaiyna bailanysty ketkenın aitady. Sondai-aq ol äskeri qyzmettıŋ damu jaǧynan kemşın tüsıp jatqanyn eskerttı.
- Bırınşıden, men äskeri qyzmetten densaulyq jaǧdaiyma bailanysty kettım. Äskeri qyzmette 20 jyl jūmys ıstep, densaulyǧyma ziian keldı. Qysy, jazy äskeri qyzmette jūmys ısteu oŋai şarua emes. Oŋtüstık öŋırde jaŋbyr jauǧannan keiın artynan aiaz bolyp, mūzdy jerde jatuǧa tura keledı. Aiaqtan, üstıŋnen ötken suyqtan buyn, bel auyryp densaulyqtan aiyrylasyŋ. Sondai-aq oqu-jattyǧu kezındegı ärtürlı jarylystardyŋ dybysynan qūlaq jöndı estımei qalady, - deidı ol.
Äskerdegı damu, ılgerıleuge de onyŋ köŋılı tolmaidy.
- Serjant retınde aitar bolsam, elımızdıŋ qaruly küşterınde damu prosesı öte tömen. Bırınşı kezekte qaruly küşter nemen şūǧyldanu kerek? Jauyngerlık daiarlyq jasap, eldı qorǧau emes pe? Qaruly küşterımız eldıŋ aldyŋǧy şebınde tūru kerek qoi. Ökınışke qarai eldı qorǧaudaǧy daiyndyǧymyz öte älsız. Sebebı köp jaǧdai äskeri qyzmette közboiauşylyq beleŋ alǧan. Sapaly jūmys ısteu az kezdesedı. Köpke topyraq şaşpaimyn, armiiada naqty sapaǧa jūmys ısteitın myqty komandirler bar. Jauyngerlık daiarlyqty arttyryp, sarbazdardyŋ bılımın damytuǧa köŋıl böletın azamattar bar, – deidı ol.
«İDEIа AITATYN MYQTY SERJANT PEN OFİSER BAR»
Serjant äskeri qyzmetşılerdıŋ kiımı men qūral-jabdyqtary eskı ekenın aitady.
- Eŋ maqtauly degen keibır äskeri bölımnıŋ kiımı men basyndaǧy kaska jäne bronejiletterı eskırıp ketken. Kiım-keşek pen qūral-jabdyqtyŋ sapasy öte tömen. Sondai-aq jauyngerlık daiarlyqqa män berıp, oǧan eşkımnıŋ jany aşyp jatqan joq. Osy jaǧy men qatty qynjyltady. Bıraq joǧary äskeri şendıler «äskerde bärı keremet bolyp jatqandai» közboiauşylyq köp jasaidy. Taǧy da qaitalap aitamyn, äskeri qyzmette qaruly küşterdıŋ myqty boluy üşın ideia aitatyn myqty serjant pen ofiserler bar, - deidı ol.
Äskerdegı eŋ basty mäsele – sarbazdy äleumettık jaǧynan qoldau, qorǧau.
- Äleumettık kömekke keletın bolsaq, Ükımet jalaqydan bastap päterge ai saiyn aqşa beredı. Keibır sarbazdar nariadta jüredı. Eŋ bırınşı olar bala-şaǧasyn asyrap, el qatarly öskenın qalaidy. Keibır şeteldık äskermen salystyratyn bolsaq, mysaly olar soǧysqa da ketıp jatady ǧoi, bıraq olar bala-şaǧam «ne jeidı, ne kiedı» dep uaiymdap jatqan joq. Sebebı olardy Ükımet 100 paiyz qamtamasyz etedı. Menıŋ oiymşa, päterge ai saiyn aqşa bermei, bırden päter beretın bolsa, onda äskeri qyzmetkerlerdıŋ yntasy joǧary bolar edı. Äskerge kelgen azamatty 100 paiyz pätermen qamtamayz etuge ne kedergı? Ūzyn sözdıŋ qysqasy, äskeri qyzmetkerlerdıŋ eŋ basty problemasy – baspanaly bolu, - dep şort qaiyrdy serjant.
REZERVTEGI QYZMETKE 2 MYŊ ADAM ŞAQYRYLADY
Biyldan bastap elımızde äskeri qyzmettıŋ jaŋa türı – rezervtegı qyzmet engızılıp, oǧan erıktı türde 2 myŋ adam şaqyrylǧaly otyr. Negızgı maqsat – mobilizasiialyq daiyndyq jüiesın jetıldıru. Zaŋǧa säikes, ärbır adamdy rezervtegı äskeri qyzmetke tūrǧylyqty jerı boiynşa şaqyrady.
Rezervtegı äskeri qyzmetşıge tiesılı barlyq kiım-keşek pen qūral-jabdyq berıledı. Sondai-aq, ai saiyn eŋ tömengı jalaqy tölenedı. Biyl onyŋ mölşerı 85 myŋ teŋgenı qūraidy. Rezervtegı äskeri qyzmet eŋbek ötılı retınde esepteledı. Ol üşın zeinetaqy jarnalary da audarylady.
Rezervtegı äskeri qyzmettıŋ merzımı – ekı ai. Al osy qyzmetke şaqyrylǧan adam barlyq salyqtan bosatylady.
Rezervtegı qyzmet türıne şaqyrylatyn azamattardyŋ jas şegı de belgılı. Jeke qūram men serjanttar üşın – 18 jasqa tolǧan jäne 47 jastan aspaǧan, al ofiserlık qūram üşın – 57 jasqa deiın boluy kerek.
JALAQY JAQSY MA?
Qorǧanys ministrlıgı rezervtegı qyzmet boiynşa sarbaz jinap jatqanda azamattar äskerden at-tonyn ala qaşuda. Mūny Qorǧanys ministrınıŋ bırınşı orynbasary ärı Qaruly küşter bas ştabynyŋ bastyǧy Sūltan Qamaletdinov te joqqa şyǧarmaidy.
«Ondai faktıler bar. Būl äskeri qyzmetkerdıŋ kelısım-şartqa qanşa uaqytqa otyruyna tıkelei bailanysty. Mäselen sarbaz oqu ornyn bıtırıp kelgennen keiın 10 jylǧa kelısım-şartqa otyrady. Osy kelısım-şartqa otyrǧannan keiın kem degende 10 jylǧa deiın qyzmet etuı kerek», - Sūltan Bürkıtbaiūly.
Senat deputaty Älışer Satybaldiev soŋǧy jyldary äskerilerge äleumettık kömek körsetılıp jasta da äskerden ketu baiqalatynyn aitty.
«İä, äskerden azamattardyŋ ketıp jatqany ras. Sondai-aq dekrettık demalysqa ketıp jatqan äskeri qyzmetşıler de kezdesedı. Bügıngı taŋda äskerilerdıŋ jalaqysy köterılıp, olardy äleumettık qamsyzdandyru mäselesı jüzege asyrylyp jatyr. Onyŋ nätijesın jaqyn arada köremız dep oilaimyn», – deidı ol.
«BILIKTI MAMANDAR AMALSYZ KETIP JATYR»
Qorǧanys ministrınıŋ bırınşı orynbasary men Senat deputaty äskerilerdıŋ ne sebeptı qyzmetten ketıp bara jatqanyn aşyp aitpady. Al äskeri sarapşy Ermek Seiıtbattalov azamattardyŋ armiiadan jappai ketuıne äskerdegı ädıletsızdık sebep bolyp otyrǧanyn aitady.
- Äskerden azamattardyŋ jappai ketuı öte özektı mäsele bolyp otyr. Negızı bılıktı mamandardyŋ äskerden ketuınıŋ eŋ basty sebebı äskerdegı ädıletsızdık der edım. Mäselen, qyzmetınıŋ auyrlyǧyna qarai azamattardyŋ eŋbegı jalaqysyna säikes kelmeidı. Sarbaz äskeri qyzmette uaqytynyŋ basym bölıgın sarp etedı jäne qaqaǧan aiazben, aptap ystyqta densaulyǧyna ziian keltıredı, - deidı ol.
Ermek Seiıtbattalov äsker salasynda da aqşa jinau baryn aitty.
- Onsyz da jalaqysy äskerilerden bölımde ärtürlı kerek-jaraqqa aqşa jinaidy. Negızı ǧimarat pen qaru-jaraqty kütıp baptauǧa Ükımetten qyruar qarjy bölıngen. Bıraq qajettı qarjyny qatardaǧy äskeri qyzmetkerden alyp, mäselenı şeşuge üirenıp alǧan. Ūzyn sözdıŋ qysqasy, äskeri qyzmetşı onsyz da az jalaqyny otbasyna tügel aparmaidy. Sondyqtan olar qalada taksi bolyp, är türlı jūmys ısteuge mäjbür bolyp jür. Özınıŋ otbasyna köŋıl bölıp, jeke ömırıne nazar audaruǧa uaqyty bolmaidy. Sol sebeptı öz salasynda 10-15 jyl boiy eŋbek etken bılıktı mamandar äskeri qyzmetten amalsyz ketıp jatyr, - dedı äskeri sarapşy.
Ol mūndaida resmi statistikaǧa jügındı.
- Byltyr Qorǧanys ministrınıŋ bırınşı orynbasary Sūltan Qamaletdinov soŋǧy 3 jylda 17 myŋnan astam azamat äskerden kettı dep aitqany esterıŋızde şyǧar. Onyŋ teŋ jartysy – talai jyl boiy oqu-jattyǧuda daiyndalyp kelgen «Sen tūr, men ataiyn» deitın ofiserlar. Eger 17 myŋnan astam azamatty äskeri qūramdarǧa bölsek, 15 brigada şyǧady eken. Būl sūmdyq qoi?! - deidı äskeri sarapşy.
JOǦARY ŞENDI BASŞYLARDYŊ OFİSERGE QATYNASY
Ermek Seiıtbattalovtyŋ aituynşa, eger äskerde ädılet bolsa, azamattar armiiadan ketpeidı. Is barysynda mäsele mülde basqaşa bolyp otyr. Ol joǧary şendı äskeri qyzmetkerdıŋ sarbazdarǧa qūlǧa qaraǧandai qaraitynyn aitty.
- Joǧary şendı basşylar ofiserlar men kelısım-şart negızınde jūmys ıstep jürgen azamattarǧa adam retınde emes, janynda jürgen qūl sekıldı qaraidy. Mūndai qarym-qatynasty tez arada retteu kerek. Menıŋ oiymşa, äskerden ketudıŋ eŋ basty sebepterdıŋ taǧy bırı osy bolyp otyr, - deidı Ermek Seiıtbattalov.
Ol taǧy bır soraqylyqtyŋ baryn aitty. Mäselen, äskerilerge arnalǧan ipotekany beru kezınde lauazymdy qyzmetkerler qol astyndaǧy qyzmetkerden aqşa dämetıp tūrady. Būl az deseŋız äskeri ataq alyp, lauazymyn kötereiın dese de, joǧary jaq aqşa berse eken dep tūratyn közqarastyŋ baryn äskeri sarapşy joqqa şyǧarmady.
- Ökınışke qarai äskeri sala da saudaǧa tüsıp, «kupi - prodai» bolyp kettı. Äskeri qyzmetker neşe jyl boiy daiyndalǧanda «barmaq basty, köz qysty» jaǧdaidy köredı. Osyndai ädıletsızdıktı körgen adam ärine äskerden tūra qaşady, - deidı ol.
