Almaty qalasy, Alatau audany №180 jalpy bılım beretın mekteptıŋ 10-synyp oquşysy Arujan Absatar jaily estuıŋız bar ma? Künı keşe ǧana «Qobylandy batyr» jyryn jatqa aitudan «Qazaq Epos» respublikalyq aǧartu jobasy «Tūlpar mınıp, tu alǧan» baiqauynyŋ qalalyq kezeŋıne qatysyp, jyrşy-saŋlaqtardyŋ ışınen suyryla alǧa şyǧyp, ekınşı oryndy ielendı. Jobaǧa Almaty qalasynan 1300-ge juyq oquşy qatysyp, audandyq kezeŋde jüzden jüirık, myŋnan tūlparlar ırıktelınıp, qalalyq kezeŋge är audannan 3 oquşy joldama aldy. Oza şapqan kıl jüirıkterdıŋ ışınde Arujannyŋ jetısıtıgıne jeke toqtalyp, oqyrmandarmen bölısu üşın, aldymen, özımen tıldestım:
–Arujan, jüldelı orynyŋ qūtty bolsyn! Saiys qalai öttı? «Tūlpar mınıp, tu alǧan» baiqauyna ötken jyly da qatysyp, top jarǧan edıŋ. Osy jyly baiqau qiyn boldy ma? Myqty qatysuşylar köp bolǧan şyǧar?
–İä, köp-köp raqmet! Byltyr da baiqauǧa qatysyp, jeŋımpaz atanyp edım. Osy jyly da saiys joǧary deŋgeide öttı. Qarsylastarym da jaqsy daiyndalǧany körınıp-aq tūr. Bäsegege toly, tartysty ärı kürdelı boldy. Byltyrǧy jarysqa qaraǧanda būl joly jarys azdap özgeşe öttı, mysaly, ötken jylǧy jarysta bız esse jazyp, qazaq ädebietı pänı boiynşa sūraqtarǧa jauap bergen bolsaq, al osy joly tek qana könergen sözderdıŋ män-maǧynasyn aşyp, jyrdy müdırmei aityp şyqtyq. Jarys byltyrǧydan qaraǧanda öte kürdelı boldy, jyrdy jattap alyp ony naqyşyna keltırıp aitudyŋ özı de oŋai dünie emes. Qalalyq kezeŋde jarys üş turdan tūrdy: bırınşı kezeŋde jyrdy toqtamai, qatelespei aittyp şyǧuymyz qajet boldy, iaǧni ädıl-qazylar alqasy jyrdyŋ kez-kelgen betınen sūraq qoiady, al bız jyrdy jalǧastyryp ketuımız qajet. Al ekınşı kezeŋde jerebe tartu arqyly biletten sūraqtarǧa jauap berdık. Üşınşı kezeŋde jyr ışındegı könergen sözderdıŋ maǧynasyn dūrys aşa bılıp, jyrdy qaitadan oryndap şyqtyq.
–Baiqaudyŋ eŋ basty talaby boiynşa 132 betten tūratyn «Qobylandy batyr» jyryn jattau qajet boldy. Osynşama köp aqparatty jattauda qinaldyŋ ba? Este saqtau qabıletıŋdı jaqsartu üşın arnaiy jattyǧu jasap, ne bolmasa jaqsy tamaqtanuǧa köŋıl böldıŋ be?
–Este saqtau qabıletımdı jaqsartu üşın özıme asa erekşe qaraǧan joqpyn, şokolad, grek jaŋǧaǧyn t.b. taǧmdardy da tūtynǧan emespın. Menıŋ eske saqtau qabıletımnıŋ damuyna olardyŋ äserı joq, būl boiyma berılgen daryndylyq dep sanaimyn, menıŋ arǧy atam jyrşy, aitysker bolǧan. Bälkım sol kısıden berılgen qasiet.
–Baiqauǧa qatysudaǧy maqsatyŋ qandai edı? Oquşylardyŋ talaiy bäigege tıgılgen qomaqty qarjyǧa qyzyqqany ras. Baiqauǧa ūzaq uaqyt daiyndalǧan ekensıŋ. Daiyndyq barysyŋda nenı eskergen jön? Jyrdy müdırmei jattau üşın qatysuşy qandai boluy qajet?
–Ärine, baiqauǧa qomaqty aqşa tıgıldı. Bıraq, būl jerdegı maqsatym aqşa emes, jastarǧa da aitarym, eger jarysqa aqşa üşın qatysqaly jatsaŋdar, jeŋısten müldem ümıttenbei-aq qoiyŋdar. Daiyndyq barysyŋda nenı esekru qajet? Bırınşıden, jyrdy tolyǧymen jattau kerek, qaita-qaita qaitalap otyrmasa, tez ūmytylady. Eskererlık jait, jyrdy jattau kezınde «Qai jerden qatelesıp kettım, qai jerde müdırdım?» dep özıŋdı baqylap otyru myŋyzdy, jyrdyŋ ärbır sözıne män berıp, dūrys jattaudy qalt jıbermeu kerek. Keibır qatysuşylar jyrdaǧy joldar men sözderdıŋ oryndaryn auystyryp qoldanyp jatty, bır jolyn aityp kele jatyp, mülde basqa betke auysyp jatty. Eger bärıne mūqiiat qarasaq, mūndai kemşılıkterge jol bermeimız.
Būl saiys jaily estıgenımde, saiysqa qatysuǧa bırden qarsy boldym. Sebebı, ötken jyly da qatystym, qaitadan qatysqym kelmedı. Bıraq, ata-anam men tälımgerım taǧy da baq synap, qatysyp köruımdı sūrady, onyŋ üstıne baiqaudyŋ respublikalyq kezeŋı bolatynyn aityp, auqymy keŋeigenın eskerttı. Sondyqtan baiqauǧa qatysyp, respublikalyq kezeŋge ötudı maqsat ettım. Jyr jattauǧa qatty qyzyǧuşylyǧym oianyp, qūştarlana tüstım, respublikaǧa ötem degen maqsatyma jetu üşın jatsam-tūrsam jyrdy qaitaladym.
–Künıne qanşa bet jattai alasyŋ? Daiyndyq kezınde qalai jattadyŋ? Jyrdaǧy tarihi sözder men könergen sözderdı este saqtau qiyn bolmady ma?
–«Alpamys» batyr jyryn künıne üş betten, «Qobylandy batyr» jyryn künıne tört betten jattap, ekı jyrdy da bır aidyŋ kölemınde bıtırdım. Bır jyrdy tolyǧymen jattaǧan oquşy özge ūsaq-tüiekter oǧan tük emes, eş qinalmadym.
–Byltyr «Alpamys batyr» jyryn tolyq jattadyŋ, tıptı oryndauyŋ da, diksiiaŋ da, mimikaŋ men oryndau şeberlıgıŋ barlǧy da özıŋe jarasymdy, tyŋdauşyny özıŋe baurap alatyn erekşe qasietıŋ bar. Däl qazır Alpamys batyr jyrynyŋ kez-kelgen jerınen sūrasam, jauap bere alasyŋ ba?
–Ökınışke orai, däl qazır aita almaimyn, sebebı «Qobylandy batyr» jyryn jattau kezınde «Alpamys batyr» jyryn esımnen şyǧaryp, osy jylǧy saiysqa köp köŋıl böldım. Keleşekte ekı jyrdy da joǧary deŋgeide oryndauǧa tyrysatyn bolamyn, qanşama daiyndyqtan soŋ ūmytyp ketsem uaqytym zaia ketpei me? Osy deŋgeiımnen tömendemei, ary-qarai da jattyǧa beremın.
–Jarysqa daiyndalu senıŋ sabaq oquyŋa kedergı keltırmedı me? Bärıne de qalai ülgerdıŋ?
–Ekı jyr jattau saiysyna da qatystym, ekeuıne de ülgere aldym. Tıptı sabaq üstınde de jyrdy oqyp qaitalap otyrdym, sabaqtan qatyspai, mektepke kelmei qalu degen menıŋ janyma jat närse, eger de adam balasy şynaiy niettense, barlyǧyna da ülgeruge bolady.
–Bıluımşe, jyr jattau saiystarynan özge de baiqaularǧa qatysqan ekensıŋ...
– Men öleŋ oqudy balalyq şaǧymnan berı ūnatatynmyn, al naǧyz dodalarǧa qatysudy besınşı synyptan bastadym. Eŋ alǧaş «Abai» oqularyna otyz ekı öleŋmen qatystym, ol uaqytta menıŋ öleŋ jattau deigeiım öte tömen edı, tıptı 20-30 şaqty öleŋdı jattau men üşın auyr boldy, men joǧary jetıstıkke jetu üşın eŋbektenıp, bırneşe satydan öttım. Altynşy synypta 102 öleŋge jetkızıp, ekınşı oryn ielendım, jetınşı synypta 164 öleŋ men 5 qara söz, Abaidyŋ ekı poemasyn, Şäkärımnıŋ 70 öleŋın jattadym, audandyq, qalalyq jarystardan I-oryn alyp, respublikalyq kezeŋge joldama aldym, segızınşı synypta oqyǧan sätımde daiyndyǧymdy arttyra tüsıp, 250 öleŋ, 2 poema, 20 qara söz jattadym. Osy künge deiın köptegen olimpiadalar men baiqaularǧa üzbei qatysyp tūrdym. «Abai-Şäkärım» oqularynyŋ audandyq, qalalyq baiqaularynyŋ bas jülde iegerımın, Semeide ötken 18-şı respublikalyq «Abai-Şäkärım» oqularynyŋ jüldegerımın. «Şäkärım» oqularynyŋ audandyq, qalalyq baiqaularynyŋ bas jülde iegerımın, Q.Bıtıbaeva atyndaǧy qalalyq qazaq tılı men ädebietı olipiadasynyŋ II-oryn, respublikalyq kezeŋınde III-oryn ielendım. Sonymen qatar, «Iliias» oqularyŋa, «Mūqaǧali» oqularyŋa da qatysqanmyn. Är saiysta menıŋ täjıribiem artyp, eske saqtau qabıletımdı damytyp otyrdym.
–Bırneşe ai būryn qoiylym qoiuǧa daiyndalyp jatyrmyn, uaqytym bolmai kettı dep edıŋ. Akterlyq şeberlıgıŋnıŋ baryn bıldık, qaşannan bastap dramaturgiiaǧa qyzuǧyşylyǧyŋ artty?
–«Alpamys batyr» jyryn jatqa oqu saiysynan jülde alǧannan keiın menıŋ mektebıme qoiylym qoiu jönınde ūsynys tüstı. «Alpamys batyr» jyryn sahnaǧa alyp şyǧu osylaişa oiymyzǧa keldı, men jyrdaǧy «Alpamys batyrdyŋ» jary «Gülbarşyn» keipın somdadym. Maǧan äiel adamnyŋ, ananyŋ rölın oinaǧan qatty ūnaidy, «Bala Art» komandasy qūrylǧan sätte, bırneşe rölderdı alyp şyqtym. «Jeltoqsanşylar» qoiylymynda Qairat Rysqūlbekovtyŋ anasynyŋ rölın, «Naiman-ana» qoiylymynda soqyr ananyŋ rölın somdap, köpşılıktıŋ yqylasyna bölendım.
–Ötınışımdı qabyl alyp, menımen tıldeskenıŋe alǧysym şeksız. Keleşekte tek jeŋıs tūǧyrynan körınıp, jetıstıkterge jetuıŋe tılektespın. Elımızdıŋ maqtanyşyna ainalyp, asqar şyŋdardy baǧyndyra ber, artymyzdan ergen jas ūrpaqqa ülgı-önege bolyp, örge jüze ber! Raqmet!
«Qobylandy batyr» jyryn jatqa aitudan «Qazaq Epos» respublikalyq aǧartu jobasy «Tūlpar mınıp, tu alǧan» baiqauynyŋ qalalyq kezeŋı, 2019 jyl.
«Alpamys batyr» jyryn jatqa aitudan «Tūlpar mınıp, tu alǧan» baiqauynyŋ qalalyq kezeŋı, 2018 jyl.
Sūhbattasqan Aisūlu Sezhan,
Abai atyndaǧy orta mektep-gimnaziiasynyŋ 11-synyp oquşysy
«Qobylandy batyr» jyryn jatqa aitudan «Qazaq Epos» respublikalyq aǧartu jobasy «Tūlpar mınıp, tu alǧan» baiqauynyŋ qalalyq kezeŋı, 2019 jyl.
«Alpamys batyr» jyryn jatqa aitudan «Tūlpar mınıp, tu alǧan» baiqauynyŋ qalalyq kezeŋı, 2018 jyl.
