Qazaqstanda 2025 jyldyŋ alǧaşqy tört aiynda jol-kölık oqiǧalarynyŋ sany kürt artty. Bas prokuraturanyŋ Qūqyqtyq statistika komitetınıŋ derekterıne säikes, osy kezeŋde 9,2 myŋ jol apaty tırkelgen — būl 2023 jyldyŋ däl osy merzımımen salystyrǧanda üş ese köp. Apat saldarynan 558 adam qaza tapty, şamamen 12,5 myŋ adam türlı jaraqattar aldy. Būl turaly tengrinews.kz saity jazdy, dep habarlaidy “Adyrna”.
Jol apaty jaǧdaiy äsırese Almaty men Astanada uşyǧyp tūr.
Almatyda 2023 jyldyŋ alǧaşqy tört aiynda 1 000-ǧa jetpeitın jol apaty tırkelse, 2024 jyly būl körsetkış ekı esege juyq artqan. Al 2025 jyly 2 200-den astam apat bolǧan. Kölık qozǧalysy tyǧyz qalada mūndai jaǧdai būrynnan qalypty körıngenımen, qazır būl jaǧdai barǧan saiyn kürdelene tüsude.
Astanada 2023 jyly 150 jol apaty bolsa, 2025 jyldyŋ köktemınde būl körsetkış 500-den asyp ketken. Iаǧni, ekı jyl ışınde apattar sany üş ese artqan.
Basqa öŋırlerde de osyndai ürdıs baiqalady. Aqtöbe men Atyrau oblystarynda apattar sany tört esege — 100-den 500-ge deiın köbeigen. Qyzylorda oblysynda da ösım üş esege juyq.
Būryn apat az bolatyn aimaqtarda da kürt ösım baiqalady. Jetısu oblysynda — 126-dan 323-ke, Pavlodar oblysynda — 129-dan 317-ge deiın artqan. Soltüstık Qazaqstan oblysynda apattar sany ekı esege ösken.
Jol-kölık oqiǧalaryndaǧy ölım-jıtım boiynşa öŋırler arasynda ülken aiyrmaşylyq bar.
Eŋ joǧary qauıp Türkıstan oblysynda tırkelgen: är besınşı jol apaty (19,8%) adam ölımımen aiaqtalady. Odan keiın Qaraǧandy oblysy tūr — mūnda är onynşy apatta adam qaitys bolady (15%).
Almaty jäne Aqmola oblystarynda är onynşy apat ölımmen aiaqtalady. Būl körsetkış — jalpy apat sanynyŋ ösuı aiasynda öte alaŋdatarlyq.
Al Almaty qalasynda ölımge äkelgen apattardyŋ ülesı 1 paiyzdan az, Astanada — 1,7 paiyz. Mūny ırı qalalarda jedel qyzmetterdıŋ jyldamdyǧy, medisinalyq kömek pen infraqūrylymnyŋ damyǧandyǧymen tüsındıruge bolady.
Kım kınälı?
Jol apattarynyŋ basym bölıgı jürgızuşılerdıŋ kınäsınen oryn alady. Jyl basynan tırkelgen 9 myŋnan astam apattyŋ şamamen 8 myŋy — jürgızuşılerdıŋ jol erejesın būzuyna bailanysty bolǧan. Jaiau jürgınşıler 265 oqiǧaǧa kınälı dep tanylǧan.
Jol sapasy, merdıgerler nemese kommunaldyq qyzmetter apatqa sirek sebep bolady. Bar bolǧany 3 oqiǧa — jol qyzmetkerlerınen, 1 — merdıgerden, 44 — kommunaldyq nemese basqa sebeptermen bailanysty bolǧan.
Jürgızuşılerdıŋ kınäsınen apat köp tırkelgen öŋırler: Almaty qalasy, Almaty, Aqtöbe jäne Atyrau oblystary.
Nelıkten apattar köbeidı?
Maman Äsel Baidäuletovanyŋ aituynşa, sebep bırneşeu: jürgızuşılerdıŋ şarşauy, zeiınsızdıgı, rölde otyryp telefon qoldanu. Elde kölıkter sany artyp keledı, al joldar men qozǧalysty ūiymdastyru jüiesı būl özgerıske ılese almai jatyr.
Onyŋ pıkırınşe, mäsele tek jürgızuşılerde emes:
«Keibır apattar eskı jol belgılerı, dūrys baptalmaǧan baǧdarşamdar men qisynsyz qozǧalys jüiesı saldarynan bolady. Būl zaŋ mäselesı emes, būl — qalalyq basqaru mäselesı. Mūnda jaŋa täsılder men naqty erejeler kerek», — deidı «Avtokömek» kompaniiasynyŋ bas direktory.
Apat sanyn azaitu üşın ne ısteu kerek?
Sarapşylar mynadai şeşımderdı ūsynady:
- Jürgızuşılerdı sapaly oqytu — praktika men zaŋdardy naqty bıludı basty nazarǧa alu;
- Jiı tärtıp būzatyndar üşın qaita oqytu men emtihan tapsyrudy engızu;
- Mektepter, jaiau jürgınşıler ötkelı, aulalar siiaqty apatty aimaqtarda beinebaqylaudy damytu;
- Beinetırkeuış (videoregistrator) ornatudy yntalandyru — mysaly, salyq nemese saqtandyru jeŋıldıkterı arqyly;
- Äsırese jaŋa şaǧynaudandarda trotuar, baǧdarşam siiaqty jaiau jürgınşıler infraqūrylymyn damytu.
«Basty maqsat — tek apat sanyn azaitu emes, jol qozǧalysyna qatysuşylar arasynda özara qūrmet qalyptastyru», — dep tüiındedı sarapşy.
