Qazaqstanda 5,5 dollarǧa künı qarap otyrǧandar sany ösken

QAZAQSTANDAǦY KEDEIŞILIK Düniejüzılık banktıŋ esebınşe, qazır Qazaqstanda künıne 1,9 dollarǧa ömır süretın taqyr kedei joqtyŋ qasy. Al kedeilık şebınıŋ eŋ joǧarǧy körsetkışımen (künıne 5,5 dollar – 2100 teŋge) eseptegende el halqynyŋ 8,6 paiyzy, iaǧni 1,2 million adam kedeilık şebınde kün köredı. "Künıne 5,5 dollarǧa kün keşetınder sanymen eseptesek, Qazaqstanda 2001 jyly kedeiler sany 65 paiyz bolsa, 2017 jyly būl körsetkış 8,5 paiyzǧa deiın tömendegen. Bıraq Qazaqstanda köptegen mäsele älı şeşımın tappady. Sondyqtan ekonomikada qandai da bır terıs özgerıs bolsa, elde kedeiler sany qaita köterıledı" dep jazylǧan esepte. Düniejüzılık bank tüzgen şkalada Qazaqstanda künıne 5,5 dollarǧa kün köretın adamdar sany 2012-2015 jyldary 5-6 paiyz bolǧanyn, bıraq 2015 jyldan keiın qaita köterılgenın baiqauǧa bolady. Ūiym esebınde "şyn mänınde, kedeilık şegınıŋ eŋ joǧary şamasymen eseptesek, Qazaqstan 2013 jyly jetken deŋgeiıne älı qaita şyǧa alǧan joq" dep jazylǧan. Düniejüzılık banktıŋ Ortalyq Aziia boiynşa ekonomisı Uiliam Zeits soŋǧy uaqytta Qazaqstanda künıne 5,5 dollarǧa ömır süretınderdıŋ sanynyŋ öskenın ekı sebeppen tüsındıredı. - Bırınşıden, Qazaqstanda ekonomika öskenımen tūrǧyndardyŋ ailyǧy öspegen. Ortaşa ailyq ta öspedı. Ekınşıden, osy kezeŋde (2015-2017 jyldardy aitady – red.) älem boiynşa ekonomika asa qarqyndy damyǧan joq. Jalpy Qazaqstan ekonomikasy älem ekonomikasyndaǧy özgerısterge tötep bere almaidy. Qandai da bır özgerıs bolsa, ekonomika qatty soqqy alady, - deidı ol. BİLIKTIŊ ESEBI ÖZGEŞE Qazaqstan statistika komitetınıŋ deregı Düniejüzılık banktıŋ esebınen özgeşe. Resmi statistika boiynşa, eldegı kedeişılık deŋgeiı – 4,7 paiyz (504 myŋ adam). Ekonomist Maqsat Halyq Qazaqstan bilıgı kedeişılık deŋgeiın basqaşa esepteitının aitady. - Bızde kedeişılık deŋgeiı eŋ tömengı künkörıs deŋgeiımen esepteledı. Al eŋ tömengı kün körıs deŋgeiı – 29 myŋ 698 teŋge (76 dollar – red.). Iаǧni, Qazaqstanda bır adam osy somaǧa bır ai ömır süre alady dep maqūldanǧan. Sonda kündık şyǧyn şamamen myŋ teŋgege (şamamen 2,5 dollar) jetpeidı. Al būl eŋ tömengı tūtynuşylyq sebetpen esepteledı. Sebetke adamnyŋ ömırıne eŋ qajettı azyq-tülık pen tauarlar kıredı. Iаǧni myŋ teŋgege jeter-jetpes aqşaǧa sız taŋǧy, tüskı jäne keşkı asyŋyzda ışıp-jeitın et, balyq, jemıs-jidek pen jarma önımderın syidyryp qoiǧan. Būl külkılı. Europa elderınde būl sebetke kıretın tauardyŋ sany 250-den asady, al Qazaqstanda tek 50 tauar engen, - deidı ekonomist. Al "Qoǧamdyq problemalardy taldau ortalyǧy" qorynyŋ sarapşysy, ekonomist Meruert Mahmūtova Düniejüzılık banktıŋ keltırgen 8,6 paiyzy tūrǧyndardyŋ tabysymen eseptelgenın, bıraq Qazaqstanda tabysy bılım aluyna, jaqsy jerde emdeluıne, demalys oryndaryna baruyna jetpeitınder köp dep sanaidy - Kedeilık deŋgeiın anyqtaǧanda tabysyn ǧana emes, adamnyŋ bılım alu, densaulyq saqtau qyzmetı men demaluǧa ketetın qarjysyn da eskeru kerek. Qazaqstanda jūmyssyzdardan bölek, jūmys ıstep jatqandardyŋ özınıŋ tabysy tömen. Olardyŋ bılım aluy, densaulyq saqtau men demalu siiaqty qarapaiym qajettılıkterge qoly jetpeidı. Iаǧni, osy azamattardy da kedeiler qataryna qosu kerek. Menıŋ esebım boiynşa, Qazaqstanda kedeilerdıŋ sany ekı millionnan asyp jyǧylady, - deidı Mahmūtova. Ekonomist Maqsat Halyq adam basyna şaqqandaǧy JIÖ boiynşa Qazaqstan älı de kedei elder qatarynda ekenın aitady. - Ekonomikada eldıŋ jalpy ışkı önımın (JIÖ) sonda tūryp jatqan halyq sanyna bölıp esepteitın älemdık standart bar. Bızdegı 149 milliard dollardy şamamen 18 millionnan asa halyqqa bölsek jan basyna şaqqandaǧy jalpy ışkı önım şamamen 9 myŋ dollar bolyp tūr. Älemdık standart boiynşa, osy JIÖ eger 10 myŋ dollardan bolsa tabysy ortaşa elder dep sanalady. Al 10 myŋ dollardan az bolsa kedei el bolyp sanalady. Al ekı myŋ dollardan bolsa öte kedei el dep esepteledı. Osy standart boiynşa bız älı de kedei halyqpyz, - deidı ekonomist. KEDEILIKTI QALAI JOIýǦA BOLADY? Qazaqstandyq sarapşylar "bilık eldegı 5,5 dollarǧa kün köretınderdıŋ sanyn tolyq joiu üşın jalaqynyŋ ösuıne yqpal etıp, baspana mäselesın şeşıp, tūrmysy tömenderge, jastarǧa, äielderge qoldau körsetuı kerek" dep sanaidy. - Bilık kedeilıkpen küreste biyl "josparlamaǧan" bırneşe qadam jasady. Onyŋ bırı – tūrmysy tömen adamdardyŋ nesielerın keşıru. Bıraq būl mäselenı şeşpeidı. Būl – äleumettık qiyndyqtarǧa qatty aşynyp otyrǧan azamattardyŋ köŋılın uaqytşa basu ǧana. Būl bır rettık şara boldy, endı ekınşı ret qaitalanǧanyn qalamaimyn. Türlı bır rettık kömekterdıŋ ornyna käsıporyndar men jūmys oryndaryn aşyp, halyqty jūmyspen qamtu - äldeqaida tiımdı, - deidı Maqsat Halyq. Meruert Mahmūtova "kedeilıktı azaityp, halyq jaǧdaiyn köteru üşın elde jūmys mäselesı jüielı türde şeşıluı kerek" dep esepteidı. - Jūmys bolyp jatsa adam ärı qarai nanyn tabady. Būl – bır. Ekınşıden, köp balaly äielderge, mügedek balasy bar jäne asyrauşysynan aiyrylǧan otbasylarǧa arnaiy äleumettık kömek är kısı basyna eldegı jalaqynyŋ eŋ tömengi mölşerine – 42 500 teŋgege (109 dollar) teŋ bolu kerek, - deidı ol. Al ekonomist, tehnika ǧylymdarynyŋ kandidaty Petr Svoik "Qazaqstan damu modelın özgertuı kerek" dep sanaidy. - Nūrsūltan Nazarbaev (Qazaqstannyŋ būrynǧy prezidentı – red.) "aldymen ekonomika, odan keiın saiasat" dedı ǧoi. Ol 90 jyldardyŋ soŋynda syrtqy ekonomikaǧa süiengen model qūrdy. Būl model 2000 jyldyŋ basynda, ekonomikalyq daǧdarysqa deiın jaqsy nätije berdı. Odan keiın baǧa östı. Bilık bırden "Qazaqstan-2030" baǧdarlamasy oryndalǧanyn jariialap, "Qazaqstan-2050" baǧdarlamasyna öttı. Keiın Kedendık odaq, Euraziia ekonomikalyq odaǧy qūryldy. Odan soŋ Ukraina men Qyrymdaǧy jaǧdaidan soŋ Reseige sanksiia salyndy, mūnai arzandady, rubl qūnsyzdandy, teŋge de älsıredı. Sondyqtan soŋǧy uaqytta bilık elde ösım bar dep körsetıp qoiyp, ekonomikadaǧy qūldyraudy toqtatuǧa tyrysyp jatyr, - deidı ol.

"Azattyq" radiosy