Ózbekstan bıligi Qazaqstan men Tájikstannyń joǵary oqý oryndaryndaǵy stýdentterin úılerine qaıtaryp jatyr. «Bul tek jekelegen elder ǵana emes, Ortalyq Azııa elderi týraly aıtyp otyrmyz» dep habarlaıdy ózbekstandyq «Centralasian.org» portaly.
Ózbek elinen tarap jatqan resmı derek Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzeevtiń jarlyǵymen osy eldiń Tájikstan pedagogıkalyq ýnıversıtetinde oqyp jatqan stýdentteri qujattaryn qaıtyp alyp, Ózbekstanda bilimderin jalǵastyra alatynyn aıtyp jatyr.
Ózbekstannyń Tájikstan pedagogıkalyq ýnıversıtetinde bilim alyp jatqan stýdentterin elge qaıtarýdy josparlap otyrǵanyn habarlady.
Osy derekkóziniń málimeti boıynsha Ózbekstannyń eki myń bes júz stýdenti óz eliniń ýnıversıtetterine aýysý úshin qajet barlyq qujatty ala alatynyn málim etti.
Ózbekstannyń atalmysh mınıstrligi sonymen qatar Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan men Túrkimenstanda oqyp jatqan stýdentterine eshbir emtıhansyz Ózbekstan ýnıversıtetterine aýysa alatyny týraly usynys jasaǵan.
Málimette bul sheshimniń korona vırýsynyń taralý qaýpine qatysy joqtyǵy basa aıtylǵan. Sebebi Ózbekstan úkimetiniń sheshimi óz azamattaryn halyqaralyq standarttarǵa saı, bedeldi reıtıngterden oryn alatyn ýnıversıtetterde oqytý baǵdarlamalary negizinde qabyldanǵan.
Osy basylymnyń habarlaýynsha, Shymkentte 15 myńnan astam ózbek stýdentteri oqıdy. Qazir júzdegen stýdentter qujattar alyp jatyr. Ózbek bıligi olardy eshbir emtıhansyz óz otanyndaǵy ýnıversıtetterge aýystyrýǵa ýáde beripti.
QR Syrtqy ister mınıstrligi ózbek stýdentteriniń elden jappaı ketýiniń sebebin atady. QR SIM-niń resmı ókili Aıbek Smadııarovtyń aıtýynsha, bul - bilim berý júıesindegi reformamen baılanysty qabyldanǵan sheshim. «Bizge ózbek tarapynan resmı habarlama kelip tústi. Ózbek stýdentterin qaıta eline shaqyrtý kórshi respýblıkadaǵy bilim berý júıesinde júzege asyrylyp jatqan reformaǵa baılanysty. Qazir Ózbekstan shetelde, negizinen Qazaqstan, Qyrǵyzstan jáne Tájikstanda oqyp jatqan barlyq jastary úshin óz elinde bilimin jalǵastyrýǵa jaǵdaı jasap, olardy keri shaqyryp jatyr. Ózbekstan joǵary oqý oryndarynda óz azamattary úshin kvota men granttardyń sanyn kóbeıtti» dedi ol.
Osyǵan deıin ózbek basylymdary Reseıdiń joǵary oqýy oryndary Tashkentten fılıaldaryn ashýǵa nıettti bolyp otyrǵanyn jazǵan bolatyn. 2019 jyldyń 9 jeltoqsan kúni Máskeý memlekettik halyqaralyq qatynastar ýnıversıteti óziniń tarıhynda alǵash ret tashkentten fılıalyn ashqan. Oǵan Ózbekstan Prezıdentiniń keńesshisi, Dúnıejúzilik ekonomıka jáne dıplomatııa ýnıversıtetiniń rektory A.A. Abdývahıtov, Ózbekstannyń Syrtqy ister mınıstri A.H.Kamılov jáne Máskeý memlekettik halyqaralyq ýnıversıtetiniń A.V. Torkýnov qatysqan.
Al keshe tús aýa Reseı Federaııasynyń ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi 2024 jylǵa deıin sheteldik stýdentterdi qabyldaýǵa úkimettik kvota eki ese kóbeıtkisi keletini belgili boldy. Bul týraly RF Bilim jáne ǵylym mınıstriniń orynbasary Alekseı Medvedev habarlady. Sonymen qatar ol birqatar stýdentter tobyna kvota bólýdi keńeıtý qajet bolatyndyǵyn aıtty. Birinshiden, basqa memleketterdiń ulttyq kadrlary retinde daıyndalatyn stýdentterge arnalǵan kvotany keńeıtý usynylady. Ekinshi top - bilim alǵannan keıin Reseı Federaııasynyń azamattyǵyn alýǵa múddeli otandastaryn da eskerip otyr. Sonymen qatar, kórshi el halyqaralyq konferenııalarda júldeli oryn alǵan sheteldik túlekterdi ózderine shaqyrýǵa nıetti.
Sonymen, bas aıaǵy bir kúnniń ishinde ózbek aǵaıyndarymyz alys-jaqyn shetelderde bilim alyp júrgen otandastaryn elderine shaqyrsa, orystar sheteldik ıntelektýraldarǵa tegin gran berip, qataryna qosýǵa múddeli bolyp otyr.
Sheteldegi Qazaqstan elshilikteriniń jáne bilim mınıstrliginiń málimetine súıensek, Reseıdiń joǵary oqý oryndarynda 26 600 qazaqstandyq azamat bilim alýda. Onyń 19 100-i – kúndizgi oqý bóliminde, 1700-i – halyqaralyq kelisimshart aıasynda oqýda. QHR-da 9 670 otandasymyz oqyp júr. Ulybrıtanııada shamamen 4000, AQSh pen Chehııada shamamen 1000, Malaızııada shamamen 1500 (Malaızııanyń kóshi-qon qyzmetiniń málimeti boıynsha – 611), BAÁ-de – 715; Túrkııada – 783; Polshada – 300 qazaqstandyq bilim alýda.
Qytaı halyqtyq respýblıkasynyń bilim mınıstrligine silteme jasaǵan aǵylshyn tildi «China Daily» basylymy jaqynda Qazaqstan aspanasty elinde bilim alatyn sheteldik stýdentter sany boıynsha 9 orynda ekenin jazypty. Bul rette bizdiń el Franııa, Vetnam, Germanııa, Mońǵolııa, Ulybrıtanııany basyp ozypty. «Qytaıda bilim alý Jibek joly ekonomıkalyq beldeýinde ornalasqan elder úshin sánge aınalýda. Oǵan Qazaqstandy mysalǵa keltirýge bolady. 2005 jyly Qytaıda 781 bala bilim alsa, 2016 jyly bul kórsetkish 11 764 balaǵa jetken» dep jazypty «China Daily». Basylymnyń jazýynsha, QHR memlekettik keńesi 2025 jylǵa qaraı Qytaıda bilim alatyn sheteldik stýdentter sanyn 500 myńga deıin jetkizýdi josparlap otyr.
11 synypty bitirgen qazaqstandyq túlekter Reseıge ǵana emes, Qyrǵyzstanǵa ketip jatyr degen sóz bar. Másele oqý baǵasynda ǵana emes ekeni aıtpasa da túsinikti. Reseı, Qyrǵyzstan, Ózbekstan elderinde álemdik reıtıngte joǵary oqý oryndarynyń tartymdylyǵyn arttyrýǵa basymdyq berip, alys-jaqyn elderge bilim ekspansııasyn bizden buryn bastap ketti. Shetelderdegi dıplomatııalyq korpýstary arqyly oqý oryndary jarnamasyn durys júrgizetinin kórip júrmiz. Shetelderdikter úshin qosymsha bilim grantyn kóbirek bóledi.
«Memleket esebinen qarjylandyratyn bilim granttaryn kóbeıtý máseleni sheshpeıdi. Joǵary oqý oryndary álemdik deńgeıdegi tartymdylyǵyn arttyrý úshin sheteldik túlekterge bólinetin bilim granttaryn kóbeıtý kerek. Qazaqstandyq túlekter shetelderdegi bilim ordalaryna basymdyq berse, onda bos oryndardy sheteldiktermen tolyqtyrýǵa týra keler. Bul oqý oryndarymyzdyn tanymaldylyǵyn arttyrady. Bizdiń elde sheteldik kompanııalar kóp. Bul júıeni bir izge keltirsek, olarǵa qajetti mamandar óz elimizde-aq daıyndalar edi, – deıdi sarapshy Toǵjan Qojalıeva.
Raýan ILIIaSOV,
"Adyrna" ulttyq portaly
