Jaqynda Almaty qalasyndaǧy Jambyl atyndaǧy jasöspırımder kıtaphanasynda Ūlt-azattyq köterılıstıŋ 100 jyldyǧyna orai, «Azat ruhtyŋ aldaspandary» atty alqasöz öttı. Almaty qalalyq Işkı saiasat basqarmasynyŋ qoldauymen «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgı» qoǧamdyq qory» ūiymdastyrǧan şarany belgılı önertanuşy, änşı Erlan Töleutai jürgızıp otyrdy.
Erlan myrzanyŋ derekterdı naqty alǧa tartyp otyryp keltırgenındei, 1916 jyldyŋ qasırettı oqiǧasynan elımızdıŋ än önerınde jalǧyz ǧana şyǧarma qalǧan. Bekbolat Tıleuhannyŋ oryndauynda halyqqa jetken «Samaltau» änı ūzaq jyldar tek nota küiınde jatqan körınedı. Jiynda ony änşı Erkın Nūrhanov oryndap berdı. E.Töleutaidyŋ aituynşa, būl ännıŋ avtory, jetkızuşısı, oryndauşysy kım ekenın, belgısız. Degenmen qazaq balasynyŋ äskeri jūmystarǧa şaqyryluynyŋ bır mūŋdy estelıgı – osy än ǧana. Mūnda el aumaǧynan tūŋǧyş ret alystap bara jatqan jas jıgıttıŋ alaŋy, nalasy, saǧynyşy bar. Ökınışke qarai, än avtorynyŋ taǧdyry da jūmbaq. Önertanuşylar būl ännıŋ öner tuyndysy retınde şoqtyǧy biık ekenın erekşe atap otyr. İırımderı bölek, sazy syrly bır tamaşa än. Oqiǧalardyŋ jyldamdap, qoǧamdyq qūrylystyŋ tez özgeruı saldarynan qazaqtyŋ än tarihynda osy qasırettı jyldan basqa mūra qalmaǧan siiaqty. Al Dina Nūrpeiısovanyŋ jäne Seitektıŋ attas «On altynşy jyl» küilerın jas önerpaz Azamat Şynarov tamaşa oryndap berdı. Küi önerınde osy ekı tuyndy taptyrmas jädıger bolyp tūr. Aldaǧy uaqytta el ışınen būryn belgısız bolyp kelgen änder men küiler tabylyp jatsa, eş artyq bolmaidy. Mysaly, osy jiynda Jolaman Qūjimanov oryndap bergen Ükılı Ybyraidyŋ «Eldı saǧynǧanda» änı de taǧdyrlylyǧyna qaramastan, qazaq arasynda ūmytyla bastaǧan. Mūnda quǧyn körgen arystardyŋ mūŋ-zary bar. Al Erlan Töleutai Mädi Bäpiūlynyŋ «Mädidıŋ mūŋy» änın el ışınen qalai jolyqtyrǧanyn änşınıŋ ömır tarihymen bailanystyra otyryp aityp berdı. Taijannyŋ «Jıgıtter» änı de būl künı qazaq qauymymen qaita qauyşqandai boldy. Būl ändı Jasūlan Saqaev oryndady. Baiqaǧanymyzdai, el tarihynda qasırettı orny bar 1916 jyl köterılısı turaly dastandar jetkılıktı. Olar meilınşe zerttelıp, ädebiet tarihynan ornyn alǧan. Bıraq änder men küiler sausaqpen sanarlyq qana. Sondyqtan bardyŋ qadırıne jetpei bolmaidy. «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgınıŋ bastamasymen ötken jiyn qatysuşylarǧa ülken oi saldy. Bırlestıktıŋ jetekşısı Arman Äubäkır aldaǧy uaqytta osyndai tyŋ taqyryptarda jiyndar josparlanyp jatqanyn eske saldy.
Esei JEŊISŪLY, "Aiqyn".
