Azattyqtyŋ aq taŋy bızge ozbyr, qitūrqy saiasat, qiianattyŋ qūrbany bolǧan Alaş qairatkerlerınıŋ esımın el esınde jaŋǧyrtyp, tarihtyŋ aqtaŋdaq betterın aiqara aşyp berdı. Ūlt arystarynyŋ qūndy eŋbekterı ūrpaqqa eldıktıŋ, ūlt bop ūiysudyŋ, ǧylym men bılımge ūmtyludyŋ jarqyn jolyn körsetıp, ūly mūrattarǧa jeteledı. Sondai alaş arystarymen pıkırles, niettes bolǧan jarqyn tūlǧalarymyzdyŋ bırı – artyna mol mūra, ruhani qazyna qaldyrǧan, bırtuar aqyn Kärıbai Taŋatarūly.
Bırınşıden, Kärıbai aqyn ūlttyŋ joǧyn joqtaǧan, jūrt müddesın oilaǧan, el taǧdyryn jyryna arqau etken Otanşyl tūlǧa. Sol kezdegı bükıl qazaq dalasyn qūrsaulaǧan otarşyldyq, üstemdık jasau, ūltty qyspaqqa alu, ezgıge saludyŋ körınısterıne Kärıbai aqyn azamatşyl, jalyndy jyrlarymen qarsy tūryp, qalyŋ būqarany bırıguge şaqyrdy, bas köteruge ündedı. Eldıŋ erteŋıne alaŋdaǧan sūŋǧyla aqyn:
«Qalmady malyŋ tügıl basta bilık,
Jalynsyz qyp-qyzyl ot şoqqa küidık.
Maly tūr ǧoi basynan erık ketıp,
Qamaldy tar qapasta talai jüirık»,- dep qazaq tūrmysynyŋ taryla bastaǧanyn jetkızıp, bodandyqtyŋ noqtasyn taqqan qily zaman kelbetın surettedı. Qyspaqqa şydamaǧan, qiianatqa tözbegen aqyn:
«Jylynda on altynşy şetke bardym,
kördım dep zorlyq-qorlyq köŋılge aldym» dep bastalatyn öz öleŋınde naǧaşy jūrtyn panalaǧanyn, soŋynan on jetı adam barǧan soŋ, ökpenı ūmytyp, Qytaidan tuyp-ösken jerıne qaitqanyn şalqyta jazady. Elıne oralǧan aqyn basqa ūlt ziialylary sekıldı Sovet ökımetınen ülken ümıt kütedı. «Zoreker Nikolaidyŋ taǧy qūlap, tūr eken qazır jaqsy zamanyŋyz» dep jyrlaǧan aqyn «Qylaŋdap kele jatyr taŋ da atyp» jaŋa ökımetke tılektes ünın qosady. Aqyn ümıtı aqtalmaidy. Ūlt tragediiasy bastalady. Halyq basyna «näubet» jyldar ornaidy. Jappai kollektivtendıru, auqattylardy, qoja-moldalardy qudalaudyŋ beleŋ alǧanyn, būqaranyŋ küizelgenın körgen aqyn jüregı qan jylaidy. Otty jyrymen el eŋsesın köterıp, jyǧylǧan janǧa öleŋımen dem beruge tyrysady. Elımızdıŋ basyna qara kün tudyrǧan Goloşekinşılder qazaqtyŋ malyn alyp, örısın taryltyp, bır-bırın aŋdytyp, aşarşylyqty qoldan ūiymdastyrdy. Halyq sany kürt azaidy. Bas sauǧalap, aşarşylyqtyŋ azabyna şydamaǧan jūrt qytai jaqqa öte bastaidy. Ketıp bara jatqan beibıt eldı audandyq OGPU baskeserlerı aiausyz şanşyp, oqtyŋ astyna alady. Halyqtyŋ mūŋyn jyrlap, öleŋıne özek etken, ülken jürektı qairatker aqyn da osy dürbeleŋ kezınde oqqa ūşady. Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, jazuşy Beksūltan Nūrjekeev «Köşpendı şarualar» qaidan şyqty?» atty maqalasynda: «Ortalyq memlekettık arhivtıŋ 44-qory, 492-ısınde Qaratal audanynyŋ tūrǧyndaryn şekaradan köşe ötıp bara jatqandarynda atqan da jaǧdai bolǧandyǧy aitylady. Mūndai sūmdyq neken-saiaq bolsa bır särı ǧoi. Onyŋ bärın öz közımen körgen qarttar älı de bar. Äigılı Äset Naimanbaevpen aitysyp, ony jeŋgen aqyn Kärıbai Sasanov ta jäne onyŋ qasyndaǧy qarusyz jandar da şekarada sotsyz, tergeusız sol jyldary atylyp ketkendıgın būl künde jasyrudyŋ eş retı joq.»- dep jazady. Bır ǧajaby, aqyn aianyşty taǧdyryn, jazyqsyz küiın «Tüs» degen öleŋınde aina-qatesız boljap ketken eken. Qasiet qonǧan aqynnyŋ baqyldasuy bolǧan osy jyrynda bahadür babalardyŋ, el ardaqtylarynyŋ, ru basylarynyŋ attary qūrmetpen atalady. (Osy öleŋnınıŋ özınen-aq bügıngı ūrpaq öz atalarynyŋ esımderın tanyp-bılıp, zerttei alady)
.....Myŋ toǧyz jüz otyz bır boldy bır syn,
Küizelıs boldy qatty halyqqa tym.
Erlerge er tanyǧan qater tönıp,
Yqtaityn kerek boldy qoianǧa jym....
.....Äkelıp bır şūŋqyrǧa qamap jyǧyp,
Keudeme bır-ekeuı aldy şyǧyp.
Şamam joq qarsylasar demım qūryp,
Ölıppın jan tapsyryp men tūnşyǧyp.
Hat jazdym qalam alyp oiana sap,
Boldy dep būl bır sūmdyq uaiymdap... -dep tolǧaǧan qairan aqyn, asyra sıltegen zūlymdardyŋ 1931 jyly qūrbanyna ainalady.
Ekınşıden, Kärıbai Taŋatarūlyn arǧy-bergı tarihty tereŋ bıletın, keŋ tynysty epik aqyn dep aituǧa bolady. Aqyn şyǧarmalaryndaǧy kesek tuyndylar - tarihi dastandary sonyŋ dälelı. «Mūryn men Bäijıgıt», «Maiqy bi», «Qanjyǧaly Bögembai» «Qarakerei Qabanbai» dastandaryndaǧy tyŋ derek, körkemdık şeşım, kestelı tıl, obrazdy teŋeuler arqyly aqyndyq quatyn aiqyndap tūr. Kärıbai aqynnyŋ erekşe nazar audartatyn tuyndysy – «Otyrarym –Astanam » öleŋı. Aqyn mūrasyn zertteuşı, folklorşy-ǧalym Asqar İgen: «Onyŋ Aqtamberdı jyrauşa qūlaşyn sermep, asqaq armanǧa tolǧatqan kezderı kısını tıptı selt etkızedı» degen pıkırın aitady. Şynynda da Kärıbai aqynnyŋ osy öleŋı tūlpar mınıp, tu alǧan asqaq ruhty Dospanbet, Qaztuǧan sekıldı joryq jyraularynan bastap, erlıktı, imandylyqty, eldıktı, bereke-bırlıktı jyr etken Būqar tolǧaularymen, aqiqatty semser etken dür Mahambet, ūiqy berıp ,qaiǧy alǧan Dulat Babataiūlynyŋ sary altynnyŋ buyndai buyrqanǧan jyrlarymen ündesedı. «Jaratuşy bır Alla, tılegımdı bere gör» dep bastalatyn körkem öleŋı Alaş armanyn jetkızedı.
...Mäskeu, Mysyr, Baǧdattai
Säulettı qalam bolar ma?
Emınbeitın basqa elge,
Baqyt qūsy qonar ma? degen aqyn tılegı oryndaldy. Qazaǧy azattyqtyŋ kök bairaǧyn jelbırettı, Arqa tösıne säulettı qala saldy.
Üşınşıden, Kärıbai aqynnyŋ islam qūndylyqtaryn baǧalap, şariǧatty jetık bılgenın aita ketuımız kerek. Şyǧarmalarynyŋ denın bır Allaǧa syiynyp bastaidy. «Qazaqtyŋ islam dının qabyldauy, Mahmūd dananyŋ «qazaq» ataluy» degen tolǧauynda şyǧys aqyndaryna tän naziraşylyq dästürdı ūstanady. Mysaly
Artymda özım ölsem, sözım qalsyn,
Jıgıtter közı aşyq ǧibrat alsyn,
Maşaallahu känä läm iaşa läm iakun
Közı aşyq kökıregı oiau ziialy jan
Būl sözdıŋ maǧynasyna közın salsyn! degen jyr joldaryndaǧy arabşa sözderdıŋ, «Allanyŋ qalaǧany bolady, qalamaǧany bolmaidy» dep keltırgenı Haq dınıne moiynsūnǧan, mūsylman senımıne sai amal jasaǧan ärı arab tılın de jaqsy bılgenın aŋǧartady.
Törtınşı, saŋlaq aqyn öz tūrǧylastary sekıldı hakım Abaidy ūstaz tūtqan. Aqyn öleŋderınıŋ mazmūnyna qarap otyryp, qolynda arab,parsy tılderındegı kıtaptardyŋ bolǧanyn, özı de kıtap şyǧaruǧa talpynǧanyn baiqauǧa bolady. Öz öleŋderıne biık talap qoiady. Abai ülgısımen bılımge, adamdyqqa şaqyrady.
Balasy Taŋatardyŋ men- Kärıbai.
Bolyppyn malǧa kedei, öleŋge bai.
Sözımdı bıreu maqtar, bıreu söger,
Jūrtqa tegıs ūnauy ekıtalai – dep syn közben qaraidy.
«Artyna söz qaldyrǧan ölmeidı dep
Aitqanyn ūǧyŋyzdar aqyn Abai» dep köŋılıne medet tūtyp, Abai sözıne jügınedı.
Alaşqa ortaq tūlǧa, düldül aqyn Kärıbai Taŋatarūlynyŋ esımı erterekte Äset Naimanbaiūlymen aitysy arqyly ǧana qalyŋ köpşılıkke belgılı bolsa, täuelsızdıkten keiın ǧana är jerden jinaqtalǧan şyǧarmalary nasihattalyp, ädebi ortada tanyla bastady. Jyldar boiy sanasynda ǧana saqtap kelgen Tarbaǧatai jūrtşylyǧy aqynmen ruhani qauyşyp, asylyn tapqandai, öşken otyn jaqqandai quandy. Respublikalyq, oblystyq, audandyq gazetterge dürkın-dürkın Kärıbai Taŋatarūly turaly maqalalar jariialandy. Ölketanuşy, şejıreşı, aqtaŋger aqyn Qalihan Altynbaev, şejıreşı, ardager Mäulıthan Sydyqov, aǧaiyny Tortai Jaǧyparov, aqyn Serık Jūmatovtar aqyn öleŋderın ūrpaq jadynda jaŋǧyrtyp, nasihattaluyna üles qosty. 1995 jyly äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetın bıtıruşı retınde «Äsetpen aitysqan Kärıbai aqyn şyǧarmaşylyǧy» taqyrybyndaǧy diplomdyq jūmys, ūstazym, professor Tūrsynbek Käkışev jetekşılıgımen jazylǧan bolatyn.
Kärıbai aqynnyŋ ruhani mūrasy äsırese qytaidaǧy qandastarymyzdyŋ arasynda jaqsy saqtalǧan. 2011 jyly Astanadaǧy «El-şejıre» baspasynan professor Qūnypiia Alpysbaevtyŋ alǧy sözımen Kärıbai Taŋatarūlynyŋ kıtaby jaryq kördı. Osy kıtaptaǧy barlyq şyǧarmalardy «Otyrar kıtaphanasy» ǧylymi zertteu ortalyǧyna tapsyrǧan jazuşy, zertteuşı, ǧalym, qytaidaǧy «Atamūra» syilyǧynyŋ ieger Asqar İgenūly. Aqyn şyǧarmalaryn el ışınen jinap, saralap, taldap, tolyqtyryp 2015 jyly «Üş qiian» baspasynan şyǧarǧan Asqar İgenūlynyŋ eŋbegı ūşan-teŋız. Halyq ışınde saqtalǧan qazyna, köneköz qariialardyŋ kökıregınde jattalǧan, sary qaǧazda hattalǧan Kärıbai mūrasyn yjdahattylyqpen jinap, ūrpaq igılıgıne berıp otyrǧan Asqar İgenūlyna myŋ alǧys!
Ärine, aqyn mūralaryn jinaqtauda ūly Qūnapiianyŋ zerektıgı, qaǧylezdıgı ülken olja bolǧanyn aituymyz kerek. Ūrpaǧynan köşırıp alyp nasihattaǧan, aqyn mūralaryn el ışıne därıptegen şejıreşı, folklorşy Beisenǧali Sadyqanūlynyŋ esımın erekşe ıltipatpen atap ötken oryndy. B.Äbılqasymov, Z.Sänık, A. Jünısov, Ä.Säduaqasūly, J.Şäken, Ä.Däulethan t,b eŋbekterınde esımı atalyp qana ötken jyr jampozy - Kärıbai Taŋatarūlynyŋ şyǧarmalary älı de zerdelenıp, aqynnyŋ aityskerlık qyry, Bätimen aitysy, atasy Boqbasar bi turaly tolǧauy, Qabanbaidyŋ ūrpaǧy Süleimen bi turaly öleŋı, jer-su attaryn äspettegen, törelerdıŋ aldynda qaimyqpai şyndyqty aitqan jyrlary bölek-bölek taqyryp.
Şyǧys Qazaqstan oblysy, Tarbaǧatai audany Qarǧyba auylynda düniege kelıp, alaştyŋ ortaq perzentıne, has tūlparyna ainalǧan Kärıbai Taŋatarūlynyŋ eŋbekterın ǧylymi ainalymǧa engızıp, jaŋaşa paiymdaudy qajet etedı. Aqynnyŋ tuǧan jyly turaly pıkır san aluan. 2002 jyly jaryq körgen «Qazaqstan ūlttyq ensiklopediiasynyŋ» 4- tomynda 1861 jyl dep berılse, endı bır derekterde 1873, 1866 dep qate körsetılıp jür. Aqynnyŋ tuǧan jyly 1872 jyl ekendıgı öz öleŋınde taiǧa taŋba basqandai jazylyp tūr. Olai bolsa, 2022 jyly san qyrly talant iesı Kärıbai Taŋatarūlynyŋ tuǧanyna 150 jyl tolady.
Jaqynda Tarbaǧatai audanynyŋ äkımı Serıkqazy Qūsaiynūly Kärıbai aqynnyŋ eskertkışın ornatudy qolǧa alǧanyn estıdık. Endı aqyn esımın ūlyqtau, ūrpaǧy ūmytpau üşın tuǧan jerı Qarǧyba auylyndaǧy Iý.Gagarin mektebıne Kärıbai Taŋatarūlynyŋ esımı berılse,
«...Jyr aǧyp, kökıregımnen öleŋ gulep,
Suyndai tasyp aqqan Qarǧybanyŋ.
Endıgı bar armanym osy boldy,
Artyma qandai eŋbek qaldyramyn..,- dep tolǧanǧan, erkındıktı aŋsaǧan aqyn armanynyŋ oryndalǧany sol bolar edı!
Bırınşıden, Kärıbai aqyn ūlttyŋ joǧyn joqtaǧan, jūrt müddesın oilaǧan, el taǧdyryn jyryna arqau etken Otanşyl tūlǧa. Sol kezdegı bükıl qazaq dalasyn qūrsaulaǧan otarşyldyq, üstemdık jasau, ūltty qyspaqqa alu, ezgıge saludyŋ körınısterıne Kärıbai aqyn azamatşyl, jalyndy jyrlarymen qarsy tūryp, qalyŋ būqarany bırıguge şaqyrdy, bas köteruge ündedı. Eldıŋ erteŋıne alaŋdaǧan sūŋǧyla aqyn:
«Qalmady malyŋ tügıl basta bilık,
Jalynsyz qyp-qyzyl ot şoqqa küidık.
Maly tūr ǧoi basynan erık ketıp,
Qamaldy tar qapasta talai jüirık»,- dep qazaq tūrmysynyŋ taryla bastaǧanyn jetkızıp, bodandyqtyŋ noqtasyn taqqan qily zaman kelbetın surettedı. Qyspaqqa şydamaǧan, qiianatqa tözbegen aqyn:
«Jylynda on altynşy şetke bardym,
kördım dep zorlyq-qorlyq köŋılge aldym» dep bastalatyn öz öleŋınde naǧaşy jūrtyn panalaǧanyn, soŋynan on jetı adam barǧan soŋ, ökpenı ūmytyp, Qytaidan tuyp-ösken jerıne qaitqanyn şalqyta jazady. Elıne oralǧan aqyn basqa ūlt ziialylary sekıldı Sovet ökımetınen ülken ümıt kütedı. «Zoreker Nikolaidyŋ taǧy qūlap, tūr eken qazır jaqsy zamanyŋyz» dep jyrlaǧan aqyn «Qylaŋdap kele jatyr taŋ da atyp» jaŋa ökımetke tılektes ünın qosady. Aqyn ümıtı aqtalmaidy. Ūlt tragediiasy bastalady. Halyq basyna «näubet» jyldar ornaidy. Jappai kollektivtendıru, auqattylardy, qoja-moldalardy qudalaudyŋ beleŋ alǧanyn, būqaranyŋ küizelgenın körgen aqyn jüregı qan jylaidy. Otty jyrymen el eŋsesın köterıp, jyǧylǧan janǧa öleŋımen dem beruge tyrysady. Elımızdıŋ basyna qara kün tudyrǧan Goloşekinşılder qazaqtyŋ malyn alyp, örısın taryltyp, bır-bırın aŋdytyp, aşarşylyqty qoldan ūiymdastyrdy. Halyq sany kürt azaidy. Bas sauǧalap, aşarşylyqtyŋ azabyna şydamaǧan jūrt qytai jaqqa öte bastaidy. Ketıp bara jatqan beibıt eldı audandyq OGPU baskeserlerı aiausyz şanşyp, oqtyŋ astyna alady. Halyqtyŋ mūŋyn jyrlap, öleŋıne özek etken, ülken jürektı qairatker aqyn da osy dürbeleŋ kezınde oqqa ūşady. Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, jazuşy Beksūltan Nūrjekeev «Köşpendı şarualar» qaidan şyqty?» atty maqalasynda: «Ortalyq memlekettık arhivtıŋ 44-qory, 492-ısınde Qaratal audanynyŋ tūrǧyndaryn şekaradan köşe ötıp bara jatqandarynda atqan da jaǧdai bolǧandyǧy aitylady. Mūndai sūmdyq neken-saiaq bolsa bır särı ǧoi. Onyŋ bärın öz közımen körgen qarttar älı de bar. Äigılı Äset Naimanbaevpen aitysyp, ony jeŋgen aqyn Kärıbai Sasanov ta jäne onyŋ qasyndaǧy qarusyz jandar da şekarada sotsyz, tergeusız sol jyldary atylyp ketkendıgın būl künde jasyrudyŋ eş retı joq.»- dep jazady. Bır ǧajaby, aqyn aianyşty taǧdyryn, jazyqsyz küiın «Tüs» degen öleŋınde aina-qatesız boljap ketken eken. Qasiet qonǧan aqynnyŋ baqyldasuy bolǧan osy jyrynda bahadür babalardyŋ, el ardaqtylarynyŋ, ru basylarynyŋ attary qūrmetpen atalady. (Osy öleŋnınıŋ özınen-aq bügıngı ūrpaq öz atalarynyŋ esımderın tanyp-bılıp, zerttei alady)
.....Myŋ toǧyz jüz otyz bır boldy bır syn,
Küizelıs boldy qatty halyqqa tym.
Erlerge er tanyǧan qater tönıp,
Yqtaityn kerek boldy qoianǧa jym....
.....Äkelıp bır şūŋqyrǧa qamap jyǧyp,
Keudeme bır-ekeuı aldy şyǧyp.
Şamam joq qarsylasar demım qūryp,
Ölıppın jan tapsyryp men tūnşyǧyp.
Hat jazdym qalam alyp oiana sap,
Boldy dep būl bır sūmdyq uaiymdap... -dep tolǧaǧan qairan aqyn, asyra sıltegen zūlymdardyŋ 1931 jyly qūrbanyna ainalady.
Ekınşıden, Kärıbai Taŋatarūlyn arǧy-bergı tarihty tereŋ bıletın, keŋ tynysty epik aqyn dep aituǧa bolady. Aqyn şyǧarmalaryndaǧy kesek tuyndylar - tarihi dastandary sonyŋ dälelı. «Mūryn men Bäijıgıt», «Maiqy bi», «Qanjyǧaly Bögembai» «Qarakerei Qabanbai» dastandaryndaǧy tyŋ derek, körkemdık şeşım, kestelı tıl, obrazdy teŋeuler arqyly aqyndyq quatyn aiqyndap tūr. Kärıbai aqynnyŋ erekşe nazar audartatyn tuyndysy – «Otyrarym –Astanam » öleŋı. Aqyn mūrasyn zertteuşı, folklorşy-ǧalym Asqar İgen: «Onyŋ Aqtamberdı jyrauşa qūlaşyn sermep, asqaq armanǧa tolǧatqan kezderı kısını tıptı selt etkızedı» degen pıkırın aitady. Şynynda da Kärıbai aqynnyŋ osy öleŋı tūlpar mınıp, tu alǧan asqaq ruhty Dospanbet, Qaztuǧan sekıldı joryq jyraularynan bastap, erlıktı, imandylyqty, eldıktı, bereke-bırlıktı jyr etken Būqar tolǧaularymen, aqiqatty semser etken dür Mahambet, ūiqy berıp ,qaiǧy alǧan Dulat Babataiūlynyŋ sary altynnyŋ buyndai buyrqanǧan jyrlarymen ündesedı. «Jaratuşy bır Alla, tılegımdı bere gör» dep bastalatyn körkem öleŋı Alaş armanyn jetkızedı.
...Mäskeu, Mysyr, Baǧdattai
Säulettı qalam bolar ma?
Emınbeitın basqa elge,
Baqyt qūsy qonar ma? degen aqyn tılegı oryndaldy. Qazaǧy azattyqtyŋ kök bairaǧyn jelbırettı, Arqa tösıne säulettı qala saldy.
Üşınşıden, Kärıbai aqynnyŋ islam qūndylyqtaryn baǧalap, şariǧatty jetık bılgenın aita ketuımız kerek. Şyǧarmalarynyŋ denın bır Allaǧa syiynyp bastaidy. «Qazaqtyŋ islam dının qabyldauy, Mahmūd dananyŋ «qazaq» ataluy» degen tolǧauynda şyǧys aqyndaryna tän naziraşylyq dästürdı ūstanady. Mysaly
Artymda özım ölsem, sözım qalsyn,
Jıgıtter közı aşyq ǧibrat alsyn,
Maşaallahu känä läm iaşa läm iakun
Közı aşyq kökıregı oiau ziialy jan
Būl sözdıŋ maǧynasyna közın salsyn! degen jyr joldaryndaǧy arabşa sözderdıŋ, «Allanyŋ qalaǧany bolady, qalamaǧany bolmaidy» dep keltırgenı Haq dınıne moiynsūnǧan, mūsylman senımıne sai amal jasaǧan ärı arab tılın de jaqsy bılgenın aŋǧartady.
Törtınşı, saŋlaq aqyn öz tūrǧylastary sekıldı hakım Abaidy ūstaz tūtqan. Aqyn öleŋderınıŋ mazmūnyna qarap otyryp, qolynda arab,parsy tılderındegı kıtaptardyŋ bolǧanyn, özı de kıtap şyǧaruǧa talpynǧanyn baiqauǧa bolady. Öz öleŋderıne biık talap qoiady. Abai ülgısımen bılımge, adamdyqqa şaqyrady.
Balasy Taŋatardyŋ men- Kärıbai.
Bolyppyn malǧa kedei, öleŋge bai.
Sözımdı bıreu maqtar, bıreu söger,
Jūrtqa tegıs ūnauy ekıtalai – dep syn közben qaraidy.
«Artyna söz qaldyrǧan ölmeidı dep
Aitqanyn ūǧyŋyzdar aqyn Abai» dep köŋılıne medet tūtyp, Abai sözıne jügınedı.
Alaşqa ortaq tūlǧa, düldül aqyn Kärıbai Taŋatarūlynyŋ esımı erterekte Äset Naimanbaiūlymen aitysy arqyly ǧana qalyŋ köpşılıkke belgılı bolsa, täuelsızdıkten keiın ǧana är jerden jinaqtalǧan şyǧarmalary nasihattalyp, ädebi ortada tanyla bastady. Jyldar boiy sanasynda ǧana saqtap kelgen Tarbaǧatai jūrtşylyǧy aqynmen ruhani qauyşyp, asylyn tapqandai, öşken otyn jaqqandai quandy. Respublikalyq, oblystyq, audandyq gazetterge dürkın-dürkın Kärıbai Taŋatarūly turaly maqalalar jariialandy. Ölketanuşy, şejıreşı, aqtaŋger aqyn Qalihan Altynbaev, şejıreşı, ardager Mäulıthan Sydyqov, aǧaiyny Tortai Jaǧyparov, aqyn Serık Jūmatovtar aqyn öleŋderın ūrpaq jadynda jaŋǧyrtyp, nasihattaluyna üles qosty. 1995 jyly äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetın bıtıruşı retınde «Äsetpen aitysqan Kärıbai aqyn şyǧarmaşylyǧy» taqyrybyndaǧy diplomdyq jūmys, ūstazym, professor Tūrsynbek Käkışev jetekşılıgımen jazylǧan bolatyn.
Kärıbai aqynnyŋ ruhani mūrasy äsırese qytaidaǧy qandastarymyzdyŋ arasynda jaqsy saqtalǧan. 2011 jyly Astanadaǧy «El-şejıre» baspasynan professor Qūnypiia Alpysbaevtyŋ alǧy sözımen Kärıbai Taŋatarūlynyŋ kıtaby jaryq kördı. Osy kıtaptaǧy barlyq şyǧarmalardy «Otyrar kıtaphanasy» ǧylymi zertteu ortalyǧyna tapsyrǧan jazuşy, zertteuşı, ǧalym, qytaidaǧy «Atamūra» syilyǧynyŋ ieger Asqar İgenūly. Aqyn şyǧarmalaryn el ışınen jinap, saralap, taldap, tolyqtyryp 2015 jyly «Üş qiian» baspasynan şyǧarǧan Asqar İgenūlynyŋ eŋbegı ūşan-teŋız. Halyq ışınde saqtalǧan qazyna, köneköz qariialardyŋ kökıregınde jattalǧan, sary qaǧazda hattalǧan Kärıbai mūrasyn yjdahattylyqpen jinap, ūrpaq igılıgıne berıp otyrǧan Asqar İgenūlyna myŋ alǧys!
Ärine, aqyn mūralaryn jinaqtauda ūly Qūnapiianyŋ zerektıgı, qaǧylezdıgı ülken olja bolǧanyn aituymyz kerek. Ūrpaǧynan köşırıp alyp nasihattaǧan, aqyn mūralaryn el ışıne därıptegen şejıreşı, folklorşy Beisenǧali Sadyqanūlynyŋ esımın erekşe ıltipatpen atap ötken oryndy. B.Äbılqasymov, Z.Sänık, A. Jünısov, Ä.Säduaqasūly, J.Şäken, Ä.Däulethan t,b eŋbekterınde esımı atalyp qana ötken jyr jampozy - Kärıbai Taŋatarūlynyŋ şyǧarmalary älı de zerdelenıp, aqynnyŋ aityskerlık qyry, Bätimen aitysy, atasy Boqbasar bi turaly tolǧauy, Qabanbaidyŋ ūrpaǧy Süleimen bi turaly öleŋı, jer-su attaryn äspettegen, törelerdıŋ aldynda qaimyqpai şyndyqty aitqan jyrlary bölek-bölek taqyryp.
Şyǧys Qazaqstan oblysy, Tarbaǧatai audany Qarǧyba auylynda düniege kelıp, alaştyŋ ortaq perzentıne, has tūlparyna ainalǧan Kärıbai Taŋatarūlynyŋ eŋbekterın ǧylymi ainalymǧa engızıp, jaŋaşa paiymdaudy qajet etedı. Aqynnyŋ tuǧan jyly turaly pıkır san aluan. 2002 jyly jaryq körgen «Qazaqstan ūlttyq ensiklopediiasynyŋ» 4- tomynda 1861 jyl dep berılse, endı bır derekterde 1873, 1866 dep qate körsetılıp jür. Aqynnyŋ tuǧan jyly 1872 jyl ekendıgı öz öleŋınde taiǧa taŋba basqandai jazylyp tūr. Olai bolsa, 2022 jyly san qyrly talant iesı Kärıbai Taŋatarūlynyŋ tuǧanyna 150 jyl tolady.
Jaqynda Tarbaǧatai audanynyŋ äkımı Serıkqazy Qūsaiynūly Kärıbai aqynnyŋ eskertkışın ornatudy qolǧa alǧanyn estıdık. Endı aqyn esımın ūlyqtau, ūrpaǧy ūmytpau üşın tuǧan jerı Qarǧyba auylyndaǧy Iý.Gagarin mektebıne Kärıbai Taŋatarūlynyŋ esımı berılse,
«...Jyr aǧyp, kökıregımnen öleŋ gulep,
Suyndai tasyp aqqan Qarǧybanyŋ.
Endıgı bar armanym osy boldy,
Artyma qandai eŋbek qaldyramyn..,- dep tolǧanǧan, erkındıktı aŋsaǧan aqyn armanynyŋ oryndalǧany sol bolar edı!
Serık Äkıramūly QALİEV,
aqyn, QR Mädeniet qairatkerı
