Sý tasqyny eshqandaı da tabıǵı apat emes.
Óıtkeni, sý qoımasynyń buzylýyna tabıǵattyń (jer silkiný, výlkan atqylaý sııaqty) eshqandaı áseri bolǵan joq. Bul jerde apat adamı faktordan bolyp tur.
1) Sýdy mólsherden tys kóp jınaǵannan.
2) Sapasyz soǵylǵan qurylystan.
3) Proektilik qatelikter. Jerdiń tegistigi de, sýdyń deńgeıi de ártúrli. Eki jaǵynyń tereńdikteriniń ártúrli bolýy, qabyrǵaǵa beriletin qysymdarda ártúrli bolýyna aparady degen sóz. Ony spýtnıktik fotolardan baıqaý eshqandaı qıyndyq týǵyzbaıdy. Mamandar sý qoımasynyń álemdik standartqa saı emes jáne sapasyz dárejede salynǵanyn aıtyp otyr.
Sondyqtan, bul jerde Ózbekstan memleketi 100% kináli. Ári, sýmen bizderdi kóbirek qysyp "rychak davlenııa" jasaımyn degen josparlaryn "asyra siltep" oryndaımyn degen ambıııalarynyń jemisi.
Bireýler aıtyp bastap jatyr: "Oıbaı! Bizder sýǵa táýeldimiz. Gazǵa táýeldimiz. Jibermeı qoısashe? Artyq jiberip jiberseshe?!" degendeı áńgimelerin.
Eki jaqtyń delegattary, jaqynda bolýy múmkin "Ortaq sý kózderin paıdalaný" sharttaryn qaıta qaraý maqsatyndaǵy, eki jaqty kelisimderge "bes qarýyn" asynyp daıyndalyp jatqan bolar.
Bul jerde bizdikilerge jaltaqtaıtyn eshteńe joq. Sorlaıtyn sharýalar sorlap boldy endigi. (Bıyldyqqa sýǵa degen muqtajdyq joq shyǵar. Ári báribir dıhandar egilgen ónimderdi ótkizetin jer tappaı otyr.)
Shekara, tranzıt salyqtarynyń baǵasyn, "qajetti" deńgeıge kóterip qoısa jetkilikti. Ózbegiń de, qyrǵyzyń da, tájigiń de sýdy tegin berýge májbúr bolady.
Óıtkeni, olar aǵyn sýdy bir jerden óndirip jatqan joq. Tegin aǵyp kelip jatqan sýlardy joldan bitep, aýadan aqsha jasaǵylary keldi. Endi sonyń opyǵyn ózderi de, ózgelerge de tarttyryp otyr.
Men eshkimdi aıtaqtap otyrǵanym joq. Biraq, kerek jerde minezde kórsetip qoıǵan da durys bolady dep esepteımin. Ózbekstanmen aradaǵy halyqaralyq normalardy tolyq oryndaýdy mindetteıtin kelisimderdi shegelep alatyn ýaqyt keldi. Sondyqtan da aldaǵy bolatyn kelisimder – eki eldiń prezıdentterine saıası qabiletterin kórsetetin alǵashqy syn bolmaq.
Rústem Ashetaev
"Baıtaq bolashaq" respýblıkalyq ekologııalyq alıansynyń
Shymkent qalalyq tóraǵasy
