Mamandar Qazaqstannyŋ jastary arasynda ışektıŋ qauıptı aurularynyŋ köbeiuın atap ötude

Bügın düniejüzılık  ışektıŋ qabynu aurularyna (IQA) qarsy küres künı. Qazırgı uaqytta älemde kemınde bes million adam osy keselderden zardap şegedı.  Qazaqstandyq mamandar soŋǧy jyldary elımızdıŋ äleumettık jäne ekonomikalyq belsendı halqy arasynda IQA-nyŋ  artyp kele jatqanyn aituda. 2019 jylǧy epidemiologiialyq zertteu derekterıne säikes, Qazaqstanda Kron auruynyŋ taraluy 100 myŋ tūrǧynǧa şaqqanda 35,8 jaǧdaidy, oiyq jaraly kolit – 100 myŋ tūrǧynǧa şaqqanda 91,5 jaǧdaidy qūraidy. Alaida, būl statistika tolyq emes, sebebı köptegen pasientter atalmyş aurular boiynşa mamandarǧa qaralmaidy. Tiısınşe adamdar medisinalyq kömekke jiı tym keş keledı, al būl jaǧdaida hirurgiialyq aralasudyŋ qajettılıgı tuyndaidy. – IQA köbınese jas adamdarda, belsendı, eŋbekke qabılettı halyq ökılderınde tabylady: syrqattanǧandardyŋ ortaşa jasy – 30 jas, pasientterdıŋ üşten bır bölıgı mügedektıgı bar (20-34% jaǧdai), al olardyŋ arasynda ölım-jıtım jalpy halyqqa qaraǧanda 40%-ǧa joǧary. Mamandarǧa keş jügınu, mügedektıkke jäne ölımge äkep soqtyratyn sozylmaly aǧym, jiı asqynular, jas, äleumettık jäne ekonomikalyq belsendı halyq arasynda keŋ taraludyŋ joǧary deŋgeiı IQA-ny äleumettık maŋyzy bar aurular qataryna engızedı, - dep atap öttı Işektıŋ qabynu aurulary bar tūlǧalardy qoldau jäne kömek körsetu qoǧamdyq qorynyŋ töraǧasy Erbol Ämırjanov. Būl kesel erler men äielderge bırdei äser etedı, äsırese oǧan 20-30 jastaǧy jastar beiım. Auru adamnyŋ qoǧamdaǧy ömırın qiyndatady: jeke ömırı men otbasylyq qarym-qatynastarda qiyndyqtar tuǧyzady, oqu men mansapty damytuǧa kedergı jasaidy. Būl pasienttıŋ emosionaldyq jaǧdaiyna öz yqpalyn tigızetını tüsınıktı. IQA sozylymdary ömır süru sapasyn aitarlyqtai naşarlata ūzaqqa jalǧasyp, qajytuy mümkın, sonymen qatar ömır üşın qauıptı asqynular da jiı oryn alady. IQA bar tūlǧalardy qoldau jäne kömek körsetu qoǧamdyq qorynda uaqytynda medisinalyq kömekke jügınbeuden tuyndaityn qauıp turaly pasientterdıŋ jetkılıksız habardar boluy problemasyn şeşudıŋ joly aqparattyq ıs-şaralardy jüielı türde ötkızu, qoljetımdı tegın kömektıŋ kölemı turaly aqparattandyru, ambulatoriialyq därı-därmekpen qamtamasyz etudı keŋeitu arqyly mümkın ekendıgı atap ötıldı. - Kron auruy men oiyq jaraly kolit ömır boiyna jalǧasatyn aurularǧa jatatynyna qaramastan, uaqtyly dūrys diagnostika men sauatty emdeu kezınde tūraqty remissiiaǧa qol jetkızuge jäne keseldıŋ auyr türıne köşuınen qūtyluǧa bolady – IQA-men adamdar tolyqqandy ömır süre alady, eŋbekke qabılettılıktı saqtai alady, nätijesınde qaterlı operasiialardy qajet etpeidı. Bügıngı taŋda Qazaqstanda eŋ erte satyda ışektıŋ qabynu aurularyn anyqtauǧa mümkındık beretın diagnostikalyq proseduralardyŋ keŋ spektrı bar. Būdan basqa, älemdık farmasevtikalyq industriia ünemı jaŋa, neǧūrlym tiımdı därı-därmekterdı öndıredı, al Qazaqstanda jyl saiyn osy preparattarmen qamtamasyz etu jaqsaryp keledı, - dedı Erbol Ämırjanov. Işektıŋ qabynu aurulary bar tūlǧalardy qoldau jäne kömek körsetu qoǧamdyq qorynda habarlaǧandai, 2010 jyldan bastap, IQA-nan zardap şegetın qazaqstandyq pasientterge biologiialyq terapiia qol jetımdı, nätijesınde operativtık aralasu sanyn aitarlyqtai tömendetuge jäne adamdardyŋ ömır süru sapasyn jaqsartuǧa jol aşyldy. Al 2013 jyldan bastap zamanaui qymbat biologiialyq terapiiany qosa alǧanda, IQA bar pasientterdı emdeudı memleket öteidı. Degenmen, bügıngı künı IQA-nan zardap şegetın pasientterdıŋ tek 2%-y ǧana biologiialyq terapiiany alady, al EYDŪ elderınde (damyǧan elderdıŋ Halyqaralyq ekonomikalyq ūiymy) būl körsetkış 15-30% şegınde auytqidy. Düniejüzılık ışektıŋ qabynu aurularyna qarsy küres künınıŋ simvoly – külgın lenta. Älemnıŋ köptegen elderınde būl künı türlı bılım beru jäne aǧartu ıs-şaralary ötkızıledı, sondai-aq, belgılı säulet ǧimarattary külgın tüspen jaryqtandyrylady. Osylaişa IQA-men auyratyn adamdarǧa qoldau men janaşyrlyq bıldırıledı.