Búgin dúnıejúzilik ishektiń qabyný aýrýlaryna (IQA) qarsy kúres kúni. Qazirgi ýaqytta álemde keminde bes mıllıon adam osy keselderden zardap shegedi. Qazaqstandyq mamandar sońǵy jyldary elimizdiń áleýmettik jáne ekonomıkalyq belsendi halqy arasynda IQA-nyń artyp kele jatqanyn aıtýda.
2019 jylǵy epıdemıologııalyq zertteý derekterine sáıkes, Qazaqstanda Kron aýrýynyń taralýy 100 myń turǵynǵa shaqqanda 35,8 jaǵdaıdy, oıyq jaraly kolıt – 100 myń turǵynǵa shaqqanda 91,5 jaǵdaıdy quraıdy. Alaıda, bul statıstıka tolyq emes, sebebi kóptegen paıentter atalmysh aýrýlar boıynsha mamandarǵa qaralmaıdy. Tıisinshe adamdar medıınalyq kómekke jıi tym kesh keledi, al bul jaǵdaıda hırýrgııalyq aralasýdyń qajettiligi týyndaıdy.
– IQA kóbinese jas adamdarda, belsendi, eńbekke qabiletti halyq ókilderinde tabylady: syrqattanǵandardyń ortasha jasy – 30 jas, paıentterdiń úshten bir bóligi múgedektigi bar (20-34% jaǵdaı), al olardyń arasynda ólim-jitim jalpy halyqqa qaraǵanda 40%-ǵa joǵary. Mamandarǵa kesh júginý, múgedektikke jáne ólimge ákep soqtyratyn sozylmaly aǵym, jıi asqynýlar, jas, áleýmettik jáne ekonomıkalyq belsendi halyq arasynda keń taralýdyń joǵary deńgeıi IQA-ny áleýmettik mańyzy bar aýrýlar qataryna engizedi, - dep atap ótti Ishektiń qabyný aýrýlary bar tulǵalardy qoldaý jáne kómek kórsetý qoǵamdyq qorynyń tóraǵasy Erbol Ámirjanov.
Bul kesel erler men áıelderge birdeı áser etedi, ásirese oǵan 20-30 jastaǵy jastar beıim. Aýrý adamnyń qoǵamdaǵy ómirin qıyndatady: jeke ómiri men otbasylyq qarym-qatynastarda qıyndyqtar týǵyzady, oqý men mansapty damytýǵa kedergi jasaıdy. Bul paıenttiń emoıonaldyq jaǵdaıyna óz yqpalyn tıgizetini túsinikti. IQA sozylymdary ómir súrý sapasyn aıtarlyqtaı nasharlata uzaqqa jalǵasyp, qajytýy múmkin, sonymen qatar ómir úshin qaýipti asqynýlar da jıi oryn alady.
IQA bar tulǵalardy qoldaý jáne kómek kórsetý qoǵamdyq qorynda ýaqytynda medıınalyq kómekke júginbeýden týyndaıtyn qaýip týraly paıentterdiń jetkiliksiz habardar bolýy problemasyn sheshýdiń joly aqparattyq is-sharalardy júıeli túrde ótkizý, qoljetimdi tegin kómektiń kólemi týraly aqparattandyrý, ambýlatorııalyq dári-dármekpen qamtamasyz etýdi keńeıtý arqyly múmkin ekendigi atap ótildi.
- Kron aýrýy men oıyq jaraly kolıt ómir boıyna jalǵasatyn aýrýlarǵa jatatynyna qaramastan, ýaqtyly durys dıagnostıka men saýatty emdeý kezinde turaqty remıssııaǵa qol jetkizýge jáne keseldiń aýyr túrine kóshýinen qutylýǵa bolady – IQA-men adamdar tolyqqandy ómir súre alady, eńbekke qabilettilikti saqtaı alady, nátıjesinde qaterli operaııalardy qajet etpeıdi. Búgingi tańda Qazaqstanda eń erte satyda ishektiń qabyný aýrýlaryn anyqtaýǵa múmkindik beretin dıagnostıkalyq proedýralardyń keń spektri bar. Budan basqa, álemdik farmaevtıkalyq ındýstrııa únemi jańa, neǵurlym tıimdi dári-dármekterdi óndiredi, al Qazaqstanda jyl saıyn osy preparattarmen qamtamasyz etý jaqsaryp keledi, - dedi Erbol Ámirjanov.
Ishektiń qabyný aýrýlary bar tulǵalardy qoldaý jáne kómek kórsetý qoǵamdyq qorynda habarlaǵandaı, 2010 jyldan bastap, IQA-nan zardap shegetin qazaqstandyq paıentterge bıologııalyq terapııa qol jetimdi, nátıjesinde operatıvtik aralasý sanyn aıtarlyqtaı tómendetýge jáne adamdardyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa jol ashyldy. Al 2013 jyldan bastap zamanaýı qymbat bıologııalyq terapııany qosa alǵanda, IQA bar paıentterdi emdeýdi memleket óteıdi. Degenmen, búgingi kúni IQA-nan zardap shegetin paıentterdiń tek 2%-y ǵana bıologııalyq terapııany alady, al EYDU elderinde (damyǵan elderdiń Halyqaralyq ekonomıkalyq uıymy) bul kórsetkish 15-30% sheginde aýytqıdy.
Dúnıejúzilik ishektiń qabyný aýrýlaryna qarsy kúres kúniniń sımvoly – kúlgin lenta. Álemniń kóptegen elderinde bul kúni túrli bilim berý jáne aǵartý is-sharalary ótkiziledi, sondaı-aq, belgili sáýlet ǵımarattary kúlgin túspen jaryqtandyrylady. Osylaısha IQA-men aýyratyn adamdarǵa qoldaý men janashyrlyq bildiriledi.
