Täuelsızdık alǧanymyzǧa 28 jyldyŋ jüzı boldy. Bügınde «azatpyz» dep maqtanamyz, « tektımız» dep keude keremız. Dese de, tegımızge qosaqtalǧan qara taŋbadan aryla almai jürmenımızde şaruamyz joq. Onymen qoimai, ruhani jaŋǧyryp, damyǧan 20 eldıŋ qataryna kıruge dämelımız. Al tektı ūrpaq, bız qaşan aty-jönımızge jalǧanǧan orystyŋ «-ov, -ev, -in, -ina»-synan qūtylamyz?
Qazaq aty-jönın orys halqyna elıktep, «-ov, -ev» dep jazu toqtatylsyn!
Sonau 1917 jyldyŋ özınde Alaşorda kösemı Älihan Bökeihan ata-tektı qazaqylandyru ideiasyn köterıp kettı. «Qazaq aty-jönın orys halqyna elıktep, «-ov, -ev» dep jazu toqtatylsyn! Būdan bylai qazaq azamattary öz aty-jönderın ūlttyq dästürmen Abai Qūnanbaiūly degen siiaqty jazdyrsyn, bız de Ahmet Baitūrsynūly, Älihan Bökeihanūly bolaiyq!»,- dedı ol. Arada ǧasyr ötse de tegımızdı ūltymyzdyŋ qalpyna laiyqtap jaza almai kelemız. Al tektı ūrpaq, būǧan kım kedırgı?
Kımnıŋ qūlysyŋ?
Bız tegımızge jalǧap jürgen «-ov» jalǧauy orystyŋ «chei holop?» degen sözınen şyqqan. Būl - qūldar men küŋderdıŋ qai qūlielenuşıge tiesılı ekendıgın anyqtaityn jalǧau. Mäselen, İvanov – İvannyŋ qūly, Nikolaev – Nikolaidyŋ qūly. Eger Groznyi, Mudryi syndy orys patşalarynyŋ tegıne üŋılseŋız, olarǧa būl jalǧaudyŋ jalǧanbaǧanyn köresız. Al tektı ūrpaq, sen kımnıŋ qūlysyŋ?
Ärbır ūlt tegın tügendeude bolmysyna sai erekşelıkterdı qoldanady. Mysaly, «-ian» - armian jūrtyn, « -in» - tatar jūrtyn, «-oǧly» - türık jūrtyn, «-ov» orys jūrtyn tanytady. Al tektı ūrpaq, bai tılımız barda, orystyŋ qosymşasyna jabysyp, ne körındı bızge?
Qūldyq jalǧaudan oŋai aryluǧa bolady, bıraq niettı emespız
Elbasynyŋ 1996 jyldyŋ 2 säuırındegı №2923 Jarlyǧynyŋ 1-tarmaǧynda: «Ūlty qazaq azamattar özderınıŋ tegı men äkesınıŋ atynyŋ jazyluyn qazaq tılıne tän emes affikstı alyp tastai otyryp, özgertuge haqyly, alaida tegı men äkesınıŋ atynyŋ tübırlık negızı saqtaluy tiıs. Būl rette äkesınıŋ atyn jazǧan kezde azamattyŋ jynysyna qarai «ūly» nemese «qyzy» sözderı qosylyp, bırge jazylady» delıngen. Demek, qūldyq jalǧaudan op-oŋai aryluǧa bolady. Ol üşın Halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧyna tuu turaly kuälıgıŋız ben jeke kuälıgıŋızdı alyp barsaŋyz jetkılıktı. Al tektı ūrpaq, nege aty-jönımızdı tüzeuge niettı emespız?
Momyşev emes, Momyşūlymyn!
Osy oraida Bauyrjan atamyzdyŋ myna bır dialogy ereksız esıme tüsıp otyr. Soǧysta erlık körsetken Bauyrjan Momyşūlyn ordenmen marapattap jatqan kezınde mysqyldap külgen armian azamaty Mikoian:
-"Qūttyqtaimyn sizdi, joldas Momyşev!"- deidı.
Sol sätte Bauyrjan Momyşūly da Mikoianǧa "Raqmet, joldas Mikoev!" - dep jauap qatady. Mikoian būǧan yza bolyp:
- "Men sizge Mikoev emespın, Mikoianmyn!" - degenınde, Bauyrjan Momyşūly da qarap tūrmai:
- "Men de sızge Momyşev emespın, Momyşūlymyn!" - dep jauap beredı. Al tektı ūrpaq, täuelsız eldıŋ ūlandarynda nege osyndai namys joq?
Tektı tüzeu - tektılıktıŋ belgısı. Tüiıtkıldı özgeden ızdemei, qūldyq sanadan aryluǧa qazırden äreket jasaiyq! Erteŋge ysyryp jürgende, keş bolyp qalmasyn...
Diana ASAN,
«Adyrna» ūlttyq portaly
