Ötken apta ükımet otyrysynda jaŋa oqu jyly men oǧan daiyndyq barysy jönınde keŋınen söz etıldı. Jiyn barysynda Bılım jäne ǧylym ministrı Ashat AIMAǦAMBETOV aldaǧy oqu jylyna tüzılgen josparymen tanystyrdy. Al öz kezegınde premer ministr Asqar MAMİN ministrlıkke bırqatar tapsyrma jüktedı. Jaŋa oqu jylyna daiynbyz ba? Sabaq qalai oqytylady? Bılım beru qalai jüzege asyrylady?
Köktemde koronavirusqa bailanysty alǧaş ret tötenşe jaǧdai jariialanyp, elımız qaşyqtan oqytu jüiesıne ötken edı. Qaşyqtan oqytu jüiesı degen aty bolmasa, byltyrǧy oqu jylynyŋ soŋǧy toqsany «sabaq öttı» degennıŋ yrymyn jasaǧany barşaǧa aian. Ä degennen internet jyldamdyǧy tartpai, oquşylarǧa onlain bılım beruge taŋdalǧan platformalar ıske alǧysyz bolyp qalǧany taǧy bar. zoom arqyly bılım bermekke ūmtyldyq. Tük şyqpady. "Bılımlend" dedık, ol da jaramady. Aqyrynda qazaqstandyq oquşylardyŋ basym bölıgı WhatsApp jelısı arqyly tapsyrma alyp, sol arqyly sabaq oqyǧan boldy.
Būl qalai jüzege asyrylǧanyn ata-ana da, oquşy da, mūǧalım de jaqsy bıledı. «Oryndaldy» degen belgı soǧyldy, şarua sonymen bıttı. Köktemde qaşyqtan sabaq oqu turaly asa bır bas auyrtqandar bola qoimady. Sebebı, karantin dep ata-ana üide otyrdy. Bır uaqyt balasynyŋ sabaǧyn qadaǧalauǧa da mümkındıgı boldy.
Al endı jaŋa oqu jylynda qalai bolmaq?
Balasyn sabaq oqytamyn dep ata-ana üide otyra berse, jūmys ıstep kım aqşa tabady? Al ata-ana aqşa tabu üşın jūmysqa ketse, balanyŋ sabaǧyn kım qadaǧalaidy? Eŋ basty sūraqtyŋ bırı -osy. Karantinde otyra berse, onlain oqu emes, asqazannyŋ qamy aldyŋǧy orynǧa şyǧary sözsız. Alaida bılım ministrlıgı būl jaǧyn nazarǧa almady. Bırınşı toqsan qaşyqtan oqytamyz dep otyr.
Kelesı mäsele, asa mūqtaj otbasynyŋ balalaryna ükımet şamamen 500 myŋ kompiuter beretının mälımdedı. Öte dūrys aq. Desek te, elımızde asa mūqtaj otbasydan bölek, mūqtaj, jaǧdaiy orta otbasynyŋ balasy da bar emes pe? Kompiuterı joq condai otbasynyŋ balasy ne ısteidı? Būl mäselenı de qazbalap qarastyrǧan eşkım bolmady. Mäselen, üş oquşysy bar, kompiuterı joq otbasy qandai jolmen qaşyqtan bılım alady? TV sabaqtaryn kezektesıp körıp sabaq oqu mümkın be? Är üide köp bolsa, ekı teledidar boluy mümkın. Olai bolsa, bız mysalǧa alǧan üş oquşy sabaq oqudyŋ qandai jolyn taŋdauy kerek?
Ükımet uäde etken kompiuterler dıttegen jerıne tıke jetse, jaqsy. Al jetpei qalsa, qalai bolmaq? Oquşylarǧa kompiuter berıledı degen nauqan bastalmai jatyp-aq, bylyǧy aşyla bastaǧany taǧy bar. Būl sözımızge tömendegı aqparatty foto dälel bola alady.
Kımdı kım aldamaq?
Tamyz aiynda balalarǧa jäne ata-analarǧa "Üide qalai oqu kerek?", "Gigiena negızderı", "Kibermädeniet", "İnternet arqyly qalai oqu kerek?", "Dene jattyǧularynyŋ maŋyzy" siiaqty bıryŋǧai synyp saǧattary, ata-analar jinalystary ötkızılu tapsyrylǧanyn aitty ministr Aimaǧambetov. Mynadai taqyrypta barlyq ūstazdar synyp saǧatyn ötkıze alady, ata- analar sol taqyrypty tolyq meŋgerıp ketedı degenge senım az. Öitkenı elımızdegı barlyq ūstaz ben ata-ana jaŋa tehnologiialardy jetık meŋgermegen. Jalpy, elu jastan asqan ata-ana men ūstaz arasynda «kibermädeniet» turaly söz qozǧau, tym artyq emes pe?
Osyndai mäselelerdı alǧa tartyp, bızge habarlasqan Ainūr esımdı mūǧalım: «Ata-ana retınde de, mūǧalım retınde de aldaǧy oqu jylyna alaŋdap otyrmyn. Üş balama internet gadjetterın qalai alyp beremın? Alyp bergen künnıŋ özınde, internettıŋ jyldamdyǧy qalai bolady? Öz balalarymnyŋ jaǧdaiyn rettermın, al oquşylarǧa sabaq ötu mäselesı qalai şeşım tappaq?
Mäselen, onlain oqytu turaly kurs şymkenttık mūǧalımder üşın tamyzdyŋ soŋǧy künderıne belgılenıptı. Ainalasy sanauly künde oquşyǧa qaşyqtan bılım berudıŋ qyr syryn meŋgerıp şyǧuǧa tiıspız. Būl mümkın be? Ärine, mümkın emes! Özım tanityn mūǧalımderdıŋ ışınde uatsapp jelısın äreŋ qoldanatyndary bar. Al kompiuter baǧdarlamalaryn meŋgeru ärbır ūstazǧa oŋai soqpasy sözsız.
Tamyzdyŋ soŋǧy kūnderınde alasapyran kurs oqyp bıtken bolyp, onyŋ aqyry baiaǧy uatsapp jelısınde sabaq oqytuǧa jalǧasuy mümkın. Öitkenı elımız qaşyqtan oqytuǧa qai jaǧynan alsaq ta, daiyn emes»,- deidı.
Myŋ teŋgelık tarif mäselenı şeşpeidı
Al tört balasy oquşy Güldana SARYBAI: «Bärı -dalbasa. Ministrlık te, basqasy da özderın aldamasynşy. İnternetı baiau Qazaqstanda qaşyqtan bılım beru mümkın emes. Tört balama ükımet tegın kompiuter bergen künnıŋ özınde de, olardyŋ internetıne ai saiyn WiFi üşın alty, jetı myŋ töleuım kerek. İnternetke aqşa tabam ba, joq älde balamnyŋ tamaǧyn asyraimyn ba? Karantin dep jūmyssyz üide otyrmyn. Joldasym joq. Päterde tūramyz. Bız siiaqtylar ne ısteidı? Osy jaǧyn bilıktegıler oilandy ma? Älde oilap tapqandary myŋ teŋgelık "Bılım"tarifı me?» -dep küiınedı.
«Telesabaqtar deptı. Onyŋ özı älı tolyq daiyn emes. Telesabaq üşın elektr jaryǧy kerek emes pe? Al bız tūratyn Türkıstan oblysynda säl jel tūrsa, jaryq jalp etıp sönedı. Sondai kezde bala nenı köredı? Bızdıŋ auylda internettı qyr jaqqa şyǧyp qana «ūstauǧa» bolatynyn eskersek, onlain sabaqty ūmytuymyzǧa tura keletın şyǧar?»- deidı Sairam audanynyŋ tūrǧyny Gülzada apai.
İä, qaşyqtan oqytu degen mäsele Qazaqstanda jaqyn uaqytta şeşımın taba qoiar mäsele emesı anyq. İnternet jyldamdyǧy, gadjettıŋ jetkılıktı boluy şart, ūstazdyŋ tehnika tılın meŋgergen besaspap boluy taǧy şart, balanyŋ sabaǧyn üide qadaǧalaityn ata-anasynyŋ janynda boluy mındettı, al ol üşın üide otyrǧan ata-anaǧa ükımet tarapynan järdemaqy tölenuı kerek. Osy atalǧan şarttar men mındetterdıŋ basyn qossaq, eşbırı de jüzege asyruǧa kelmeitın närseler.
Olai bolsa, küzden bastap qazaqstandyq oquşylar qalai bılım almaq? «Bılım aldy, bılım berıldı» degennıŋ yrymyn jasaimyz ba taǧy? Būl yrymdy qaitalap jasai bersek, aqyry jaqsy bolmas. Kelesı maqalamyzda yrymy jasalatyn qaşyqtan oqytudyŋ aqyry nege aparyp soǧatyny turaly aitatyn bolamyz.
Kımdı kım aldamaq?
Tamyz aiynda balalarǧa jäne ata-analarǧa "Üide qalai oqu kerek?", "Gigiena negızderı", "Kibermädeniet", "İnternet arqyly qalai oqu kerek?", "Dene jattyǧularynyŋ maŋyzy" siiaqty bıryŋǧai synyp saǧattary, ata-analar jinalystary ötkızılu tapsyrylǧanyn aitty ministr Aimaǧambetov. Mynadai taqyrypta barlyq ūstazdar synyp saǧatyn ötkıze alady, ata- analar sol taqyrypty tolyq meŋgerıp ketedı degenge senım az. Öitkenı elımızdegı barlyq ūstaz ben ata-ana jaŋa tehnologiialardy jetık meŋgermegen. Jalpy, elu jastan asqan ata-ana men ūstaz arasynda «kibermädeniet» turaly söz qozǧau, tym artyq emes pe?
Osyndai mäselelerdı alǧa tartyp, bızge habarlasqan Ainūr esımdı mūǧalım: «Ata-ana retınde de, mūǧalım retınde de aldaǧy oqu jylyna alaŋdap otyrmyn. Üş balama internet gadjetterın qalai alyp beremın? Alyp bergen künnıŋ özınde, internettıŋ jyldamdyǧy qalai bolady? Öz balalarymnyŋ jaǧdaiyn rettermın, al oquşylarǧa sabaq ötu mäselesı qalai şeşım tappaq?
Mäselen, onlain oqytu turaly kurs şymkenttık mūǧalımder üşın tamyzdyŋ soŋǧy künderıne belgılenıptı. Ainalasy sanauly künde oquşyǧa qaşyqtan bılım berudıŋ qyr syryn meŋgerıp şyǧuǧa tiıspız. Būl mümkın be? Ärine, mümkın emes! Özım tanityn mūǧalımderdıŋ ışınde uatsapp jelısın äreŋ qoldanatyndary bar. Al kompiuter baǧdarlamalaryn meŋgeru ärbır ūstazǧa oŋai soqpasy sözsız.
Tamyzdyŋ soŋǧy kūnderınde alasapyran kurs oqyp bıtken bolyp, onyŋ aqyry baiaǧy uatsapp jelısınde sabaq oqytuǧa jalǧasuy mümkın. Öitkenı elımız qaşyqtan oqytuǧa qai jaǧynan alsaq ta, daiyn emes»,- deidı.
Myŋ teŋgelık tarif mäselenı şeşpeidı
Al tört balasy oquşy Güldana SARYBAI: «Bärı -dalbasa. Ministrlık te, basqasy da özderın aldamasynşy. İnternetı baiau Qazaqstanda qaşyqtan bılım beru mümkın emes. Tört balama ükımet tegın kompiuter bergen künnıŋ özınde de, olardyŋ internetıne ai saiyn WiFi üşın alty, jetı myŋ töleuım kerek. İnternetke aqşa tabam ba, joq älde balamnyŋ tamaǧyn asyraimyn ba? Karantin dep jūmyssyz üide otyrmyn. Joldasym joq. Päterde tūramyz. Bız siiaqtylar ne ısteidı? Osy jaǧyn bilıktegıler oilandy ma? Älde oilap tapqandary myŋ teŋgelık "Bılım"tarifı me?» -dep küiınedı.
«Telesabaqtar deptı. Onyŋ özı älı tolyq daiyn emes. Telesabaq üşın elektr jaryǧy kerek emes pe? Al bız tūratyn Türkıstan oblysynda säl jel tūrsa, jaryq jalp etıp sönedı. Sondai kezde bala nenı köredı? Bızdıŋ auylda internettı qyr jaqqa şyǧyp qana «ūstauǧa» bolatynyn eskersek, onlain sabaqty ūmytuymyzǧa tura keletın şyǧar?»- deidı Sairam audanynyŋ tūrǧyny Gülzada apai.
İä, qaşyqtan oqytu degen mäsele Qazaqstanda jaqyn uaqytta şeşımın taba qoiar mäsele emesı anyq. İnternet jyldamdyǧy, gadjettıŋ jetkılıktı boluy şart, ūstazdyŋ tehnika tılın meŋgergen besaspap boluy taǧy şart, balanyŋ sabaǧyn üide qadaǧalaityn ata-anasynyŋ janynda boluy mındettı, al ol üşın üide otyrǧan ata-anaǧa ükımet tarapynan järdemaqy tölenuı kerek. Osy atalǧan şarttar men mındetterdıŋ basyn qossaq, eşbırı de jüzege asyruǧa kelmeitın närseler.
Olai bolsa, küzden bastap qazaqstandyq oquşylar qalai bılım almaq? «Bılım aldy, bılım berıldı» degennıŋ yrymyn jasaimyz ba taǧy? Būl yrymdy qaitalap jasai bersek, aqyry jaqsy bolmas. Kelesı maqalamyzda yrymy jasalatyn qaşyqtan oqytudyŋ aqyry nege aparyp soǧatyny turaly aitatyn bolamyz.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
