9 tamyzdaǵy Belarýs Respýblıkasynyń prezıdenttik saılaýynan keıin halyq sheshimmen kelispeı, 10 kúnnen beri toqtaýsyz protester uıymdastyrýda. Demonstranttar qolyna belarýstardyń memlekettik týyn emes, qyzyl jolaqty aq týdy alyp shyǵýda. Bılikke qarsylyqtyń sımvolyna aınalǵan bul týdyń tarıhy HH ǵasyrdyń basynan bastalady.
Aq-qyzyl-aq jalaý demonstranttardyń negizgi qarsylyq quralyna aınaldy. Bul dál qazirgi ýaqytta belarýstardyń erkindigi men táýelsizdiginiń nyshany ispetti. Mundaı jalaýlartek narazylyq bildirýshilerdiń qolynda ǵana emes, olarǵa qoldaý retinde Chehııadaǵy Brno jáne Plzen qalalyq zaldarynyń ǵımaratynda, jyl saıyn Oskar eremonııasy ótetin Los-Andjelestegi Dolbıı teatrynda, sondaı-aq Kıev qalasynyń memlekettik ákimshiliginiń kireberisinde de jelbiredi... Mundaı mysaldar óte kóp. Bir aıta keterligi, Máskeý stadıondarynda bul týdy kóterýge tyıym salǵan. Ótken senbide, Máskeýdiń eki stadıonynda, «SKA Máskeý» – «Tambov» jáne «Lokomotıv» – «Krasnodar» komandalarynyń arasynda ótken matchta jankúıerler osy týdy kóterip turǵan (sondaı-aq V. oıdyń «Peremen» ánin oryndaǵan). Matchtan keıin tý ustap, án oryndaǵan jankúıerlerdiń ustalǵany anyqtalǵan.
Biri qoldap jatsa, ekinshisi qarsy shyqqan bul týdyń tamyry qaıdan bastaý alǵanyn aqtaryp kórsek.
Tý tarıhy. Gazeta.Ru-diń habarlaýynsha, bul tý 1917 jyly Belarýs ulttyq qozǵalysyna serpin bergen Aqpan tóńkerisi kezinde paıda bolǵan. Tý sol kóterilisti uıymdastyrýshylardyń ótinishimen jasalǵan. Avtory – belarýs arhıtektor-ınjeneri Klavdıı Dýj-Dýshevskıı.
Gazeta.Ru týdaǵy túster jaıynda: «...aq – eldiń ataýy jáne Rýs halqynyń qalǵan bóligi tize búkken kezdegi Belarýssııanyń monǵol-tatarlardan bostandyǵynyń, al qyzyl – ulttyq revolıýııa menkóterilgen kúnniń, ulttyq jańǵyrý men azattyqtyń nyshany», - dep jazady.
Kóp uzamaı tý halyq arasyna keńinen taralyp,belorýstardyń ulttyq sımvolyna aınalyp, 1918 jyly naýryzda, Belarýssııa ulttyq respýblıkasy (BUR) bop jarııalanǵan kezde resmı mártebesin aldy. Keıinnen tý betinde Lıtvanyń Uly Gerogtiginiń Eltańbasy da bederlengen (eltańba jónide tómende keńirek aıtylady). Biraq bul týdy birneshe aı ǵana qoldanǵan.
Keńes dáýirinde Belarýssııanyń resmı týy qyzyl-jasyl tústerden turatyn týǵa ózgerdi. Ýaqyt óte týdyń sol jaq tusynda oıý-órnek, oraq pen balǵa bederlendi.
Munymen aq-qyzyl-aq tý umyt qalmady. Keıin de ol emıgraııalyq uıymdar arasynda qoldanyla berdi. 1980 jyldardyń aıaǵynda Belarýssııanyń táýelsizdigi úshin kúrestiń nyshanyna aınaldy.
Qaıta oralýy. Birshama ýaqyt qyzyl jolaqty aq tý óz ýaqytyn kútti. KSRO ydyraǵannan keıin ol táýelsiz Belarýssııanyń resmı rámizine aınalǵan-dy. Biraq kóp uzamaı, Prezıdent Aleksandr Lýkashenkonyń bastamasymen 1995 jyly, referendým ótkizilip, onda jańa tý men eltańbany qabyldaý týraly másele kóterilgen.
Resmı málimetterge sáıkes, sol kezde azamattardyń kópshiligi (75,1%) Keńes Odaǵynyń ýaqytyndaǵy týǵa daýys beripti. Árıne, jańa týdan balǵa men oraq alynyp, shamaly ózgerister engizilgen. Bul áli de Belarýs Respýblıkasynyńresmı týy bolyp tur.
Osyǵan qaramastan, aq-qyzyl-aq jalaýshalar men «Pogonıa» eltańbasy beıresmı túrde qoldanylyp kelgen. Árbir saılaýdan keıingi narazylyqtarda kóterilisshiler osy týdy kóterip, qarsylyǵyn bildirip otyrǵan.
Týdyń ortasyndaǵy «Pogonıa» eltańbasy – narazylyqtyń taǵy bir sımvoly. XIV ǵasyrdyń ekinshi jartysynda bul eltańba Lıtva Uly Gerogtiginiń, kóp uzamaı Gedımınovıch bıleýshi áýletiniń sımvolyna aınaldy. Alaıda, keıbir derek kózderinde onyń beınesi áldeqaıda buryn kezdeskeni aıtylady.
1918 jyly «Pogonıa» aq-qyzyl-aq tý sekildi BQR-nyń sımvolyna aınaldy. Keńes zamanynda bul eltańbany qoldanbady. Tek 1980 jyldardyń aıaǵynda azattyqtyń sımvoly retinde taǵy da Belarýssııa táýelsizdigi jolyndaǵy ulttyq qozǵalystarda qoldanyla bastady.
Belarýssııanyń Memlekettik Týy
Sodan keıin «Pogonıa» úshjolaqty týda beınelenip júrdi. 1991 jyly ol táýelsiz Belarýs Respýblıkasynyń eltańbasyna aınalǵan bolatyn. Biraq 1995 jylǵy referendýmnan keıin ony Keńes ýaqytyndaǵy Belarýssııanyń eltańbasyna uqsaıtyn jańa eltańbaǵa aýystyrdy. Osy kezden bastap beıresmı «Pogonıa» eltańbasy prezıdent Aleksandr Lýkashenkoǵa qarsy oppozıııanyń nyshandarynyń birine aınaldy.
Aıjan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
