Bırı qoldap jatsa, ekınşısı qarsy şyqqan būl tudyŋ tamyry qaidan bastau alǧanyn aqtaryp körsek.
Tu tarihy. Gazeta.Ru-dıŋ habarlauynşa, būl tu 1917 jyly Belarus ūlttyq qozǧalysyna serpın bergen Aqpan töŋkerısı kezınde paida bolǧan. Tu sol köterılıstı ūiymdastyruşylardyŋ ötınışımen jasalǧan. Avtory – belarus arhitektor-injenerı Klavdii Duj-Duşevskii.
Gazeta.Ru tudaǧy tüster jaiynda: «...aq – eldıŋ atauy jäne Rus halqynyŋ qalǧan bölıgı tıze bükken kezdegı Belarussiianyŋ monǧol-tatarlardan bostandyǧynyŋ, al qyzyl – ūlttyq revoliusiia menköterılgen künnıŋ, ūlttyq jaŋǧyru men azattyqtyŋ nyşany», - dep jazady.
Köp ūzamai tu halyq arasyna keŋınen taralyp,belorustardyŋ ūlttyq simvolyna ainalyp, 1918 jyly nauryzda, Belarussiia ūlttyq respublikasy (BŪR) bop jariialanǧan kezde resmi märtebesın aldy. Keiınnen tu betınde Litvanyŋ Ūly Gersogtıgınıŋ Eltaŋbasy da bederlengen (eltaŋba jönıde tömende keŋırek aitylady). Bıraq būl tudy bırneşe ai ǧana qoldanǧan.
Keŋes däuırınde Belarussiianyŋ resmi tuy qyzyl-jasyl tüsterden tūratyn tuǧa özgerdı. Uaqyt öte tudyŋ sol jaq tūsynda oiu-örnek, oraq pen balǧa bederlendı.
Mūnymen aq-qyzyl-aq tu ūmyt qalmady. Keiın de ol emigrasiialyq ūiymdar arasynda qoldanyla berdı. 1980 jyldardyŋ aiaǧynda Belarussiianyŋ täuelsızdıgı üşın kürestıŋ nyşanyna ainaldy.
Qaita oraluy. Bırşama uaqyt qyzyl jolaqty aq tu öz uaqytyn küttı. KSRO ydyraǧannan keiın ol täuelsız Belarussiianyŋ resmi rämızıne ainalǧan-dy. Bıraq köp ūzamai, Prezident Aleksandr Lukaşenkonyŋ bastamasymen 1995 jyly, referendum ötkızılıp, onda jaŋa tu men eltaŋbany qabyldau turaly mäsele köterılgen.
Resmi mälımetterge säikes, sol kezde azamattardyŋ köpşılıgı (75,1%) Keŋes Odaǧynyŋ uaqytyndaǧy tuǧa dauys berıptı. Ärine, jaŋa tudan balǧa men oraq alynyp, şamaly özgerıster engızılgen. Būl älı de Belarus Respublikasynyŋresmi tuy bolyp tūr.
Osyǧan qaramastan, aq-qyzyl-aq jalauşalar men «Pogonia» eltaŋbasy beiresmi türde qoldanylyp kelgen. Ärbır sailaudan keiıngı narazylyqtarda köterılısşıler osy tudy köterıp, qarsylyǧyn bıldırıp otyrǧan.
Tudyŋ ortasyndaǧy «Pogonia» eltaŋbasy – narazylyqtyŋ taǧy bır simvoly. XIV ǧasyrdyŋ ekınşı jartysynda būl eltaŋba Litva Ūly Gersogtıgınıŋ, köp ūzamai Gediminovich bileuşı äuletınıŋ simvolyna ainaldy. Alaida, keibır derek közderınde onyŋ beinesı äldeqaida būryn kezdeskenı aitylady.
1918 jyly «Pogonia» aq-qyzyl-aq tu sekıldı BQR-nyŋ simvolyna ainaldy. Keŋes zamanynda būl eltaŋbany qoldanbady. Tek 1980 jyldardyŋ aiaǧynda azattyqtyŋ simvoly retınde taǧy da Belarussiia täuelsızdıgı jolyndaǧy ūlttyq qozǧalystarda qoldanyla bastady.
Belarussiianyŋ Memlekettık Tuy
Sodan keiın «Pogonia» üşjolaqty tuda beinelenıp jürdı. 1991 jyly ol täuelsız Belarus Respublikasynyŋ eltaŋbasyna ainalǧan bolatyn. Bıraq 1995 jylǧy referendumnan keiın ony Keŋes uaqytyndaǧy Belarussiianyŋ eltaŋbasyna ūqsaityn jaŋa eltaŋbaǧa auystyrdy. Osy kezden bastap beiresmi «Pogonia» eltaŋbasy prezident Aleksandr Lukaşenkoǧa qarsy oppozisiianyŋ nyşandarynyŋ bırıne ainaldy.
Aijan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly
