Balalarǧa tolyq tärbienı ata-ana beredı dep aita almaimyz. Bala sanasynyŋ qalyptasuynda jäne damuynda onyŋ körgen multfilmderı erekşe oryn alatyndyǧy bärımızge mälım. Orta eseppen alǧanda balalardyŋ kemınde 1-2 saǧaty teledidar jäne ūialy telefonnan multfilm körumen ötedı eken. Barlyq derlık multfilmderdı jaqsy deuge kelmegenımen, paidasynan ziiany köp bolǧanyna qaramastan qazırgı taŋda balalardyŋ süiıktı multfilmıne ainalyp otyr. Eresek adamdar körse tüsınbeitın, balalar bar uaqytyn arnaityn multfilmderge üŋılıp, zer salyp köreiık.
Spanch bob:
100 myŋnan bastap 25 mln-ǧa deiın körermenı bar būl multfilm syrt közge külkılı bolyp körıngenımen, astaryna üŋılsek miǧa qonymsyz dünielerge tap bolamyz.
Balalardyŋ süiıktı keiıpkerıne ainalǧan Gubka Bobtyŋ dosy Patriktıŋ oilau qabıletı şekteulı. Ol sonysymen balalarǧa şattyq syilaidy. Şattyq syilap qana qoimai, sonymen qatar, balalardy aqylsyz boluǧa şaqyryp tūrǧandai.
Spanch Bob multfilmı arqyly balalar nenı üirenedı?
Aqşaǧa qūnyǧu. Multfilmnıŋ taǧy bır personajy Mister Krabstyŋ aqşaǧa qūnyqqandyǧyn jäne aqşa üşın bärıne daiyn ekenın körsetedı.
Ūrlyq jasau. Multfilmde balalarǧa ūrlyq jasaudy därıpteitın, onyŋ neşe türlı ailalaryn körsetetın personaj – Plankton.
Dostaryŋdy jaqtyrtpau, ūiqy qūmarlyq. Skvidvardtyŋ öz dostaryna degen salqyn qarym-qatynasy, olardy mensınbeitındıgı, jalǧyzdyqty ūnatatyndyǧy balalarǧa jaqsy tälım emes ekendıgı belgılı. Ömırı ūiqysy qanbai jüretın Skvidvardt bala psihikasyna orasan zor zalal keltıredı.
Maşa men aiu:
Är bölımı millionnan kem körılım jinamaityn būl multfilmnıŋ de balalar üşın keregı şamaly. Nege deisız ǧoi? Alǧaşynda Maşa men aiudyŋ kündelıktı ömırı sızge de külkılı ärı qyzyq boluy mümkın. Keiın kele basty personaj Maşa sızdıŋ de aşuyŋyzǧa tie bastaǧanyn baiqaisyz. Kışkentai ǧana qyzdyŋ aiuǧa öz bılgenın ıstetuı balalarǧa ne üirete alady eken?
Egoizm men tärtıpsızdık. Türlı qylyq tanytyp, aiudyŋ basyna äŋgır taiaq ornatyp, öz degenıne jetetın Maşa egoizmdıktıŋ simvolyna ainaldy. Ony körgen är bala būzyq boluǧa bolady dep tüsınıp ata-anasyn özınıŋ artynan jügırtıp qoiǧandy qūp köredı. Būzyqtyqtyŋ şegıne jetken Maşa tek aiudyŋ ǧana emes, sonymen qatar, balardyŋ da psihikasynyŋ būzyluyna äkep soqtyruy mümkın.
Ülkendı qūrmettemeu jäne oǧaş qylyqtar. Multfilmdegı aiudyŋ ülken ekenı bärımızge mälım. Osy oraida Maşanyŋ aiudyŋ jas erekşelıgıne bailanysty qūrmet körsetpeuı bız üşın tärtıpsızdıktıŋ şegı emes pe? “Ülkenge qūrmet, Kışıge ızet”– degendı estıp ösken balanyŋ ülkenge laiyqty qūrmet körsetetındıgı anyq. Maşany körgen baladan ülkenge degen qandai qūrmet kütuge bolatyndyǧyn oilaudyŋ özı qorqynyşty.
Äste, tısı auyryp jürgen balanyŋ qaita-qaita baryp tısın juyp jürgenın baiqadym. Anasynan nege balaŋyz qaita-qaita tısın jua beredı degen kezde, anasy bır bölımde Maşa tısı auyrǧan kezde tısın jusa, jazylyp ketetındıgın aityp, balasynyŋ sodan körgenın ıstep jürgenın aitty. Bır ökınıştısı, balaǧa tıstı qaita-qaita juu äser etpedı. Auruy odan basylmady.
Joǧaryda aitylǧan oqiǧa mulfilmnıŋ bala sanasyna qalai äser etetındıgınıŋ körınısı. “El bolam deseŋ, besıgıŋdı tüze” degen M. Äuezovtyŋ tereŋ mändı naqyl sözın qaita-qaita oqyp, özımızdıŋ töl multfilmderımızdı şyǧaru balalardyŋ baiandy bolaşaǧy üşın ıstegen eŋ qaiyrymdy ısımız bolary anyq.
Bız tek qana ekı ǧana mulfilmnıŋ astaryna üŋılıp kördık. Tärbielık mänı şekteulı ekendıgıne ǧana köz jetkızbei, onyŋ bala psihikasyna, tärbiesı men sanasyna degen paidasynan ziiany köp äreketterdı baiqadyq. Balalardyŋ közaiymyna ainalyp otyrǧan osy ekı ǧana multfilmnen osyndai qorytyndy şyqsa, qalǧan multfilmderdı oilaudyŋ özı qorqynyşty.
Ziian, maǧynasyz multfilmderdı körgenı üşın balanyŋ eş kınäsı joq. Baqytty balalyq şaǧynda, batyrlardyŋ erlıgın därıpteitın, sanaly oi sala bıletın, salt-dästürımız aişyqtalatyn maǧynaly multfilm ūsyna almaǧan kınä özımızden ekenın, bala tek bar närsenı köretındıgın tüsınuımız kerek. Qazırgı balalar agressivtı, aşulanşaq dep bar kınänı balaǧa jappai tūryp, eŋ aldymen kınänıŋ özımızde ekenın moiyndaǧanymyz dūrys. Aldaǧy uaqytta, bırer jyldyŋ ışınde tärbielık mänı tereŋ töl multfilderımız şyǧyp, balalarymyzdy dūrys tärbielei alatyn jaǧdaiǧa jetemız dep senemız!
100 myŋnan bastap 25 mln-ǧa deiın körermenı bar būl multfilm syrt közge külkılı bolyp körıngenımen, astaryna üŋılsek miǧa qonymsyz dünielerge tap bolamyz.
Balalardyŋ süiıktı keiıpkerıne ainalǧan Gubka Bobtyŋ dosy Patriktıŋ oilau qabıletı şekteulı. Ol sonysymen balalarǧa şattyq syilaidy. Şattyq syilap qana qoimai, sonymen qatar, balalardy aqylsyz boluǧa şaqyryp tūrǧandai.
Spanch Bob multfilmı arqyly balalar nenı üirenedı?
Aqşaǧa qūnyǧu. Multfilmnıŋ taǧy bır personajy Mister Krabstyŋ aqşaǧa qūnyqqandyǧyn jäne aqşa üşın bärıne daiyn ekenın körsetedı.
Ūrlyq jasau. Multfilmde balalarǧa ūrlyq jasaudy därıpteitın, onyŋ neşe türlı ailalaryn körsetetın personaj – Plankton.
Dostaryŋdy jaqtyrtpau, ūiqy qūmarlyq. Skvidvardtyŋ öz dostaryna degen salqyn qarym-qatynasy, olardy mensınbeitındıgı, jalǧyzdyqty ūnatatyndyǧy balalarǧa jaqsy tälım emes ekendıgı belgılı. Ömırı ūiqysy qanbai jüretın Skvidvardt bala psihikasyna orasan zor zalal keltıredı.
Maşa men aiu:
Är bölımı millionnan kem körılım jinamaityn būl multfilmnıŋ de balalar üşın keregı şamaly. Nege deisız ǧoi? Alǧaşynda Maşa men aiudyŋ kündelıktı ömırı sızge de külkılı ärı qyzyq boluy mümkın. Keiın kele basty personaj Maşa sızdıŋ de aşuyŋyzǧa tie bastaǧanyn baiqaisyz. Kışkentai ǧana qyzdyŋ aiuǧa öz bılgenın ıstetuı balalarǧa ne üirete alady eken?
Egoizm men tärtıpsızdık. Türlı qylyq tanytyp, aiudyŋ basyna äŋgır taiaq ornatyp, öz degenıne jetetın Maşa egoizmdıktıŋ simvolyna ainaldy. Ony körgen är bala būzyq boluǧa bolady dep tüsınıp ata-anasyn özınıŋ artynan jügırtıp qoiǧandy qūp köredı. Būzyqtyqtyŋ şegıne jetken Maşa tek aiudyŋ ǧana emes, sonymen qatar, balardyŋ da psihikasynyŋ būzyluyna äkep soqtyruy mümkın.
Ülkendı qūrmettemeu jäne oǧaş qylyqtar. Multfilmdegı aiudyŋ ülken ekenı bärımızge mälım. Osy oraida Maşanyŋ aiudyŋ jas erekşelıgıne bailanysty qūrmet körsetpeuı bız üşın tärtıpsızdıktıŋ şegı emes pe? “Ülkenge qūrmet, Kışıge ızet”– degendı estıp ösken balanyŋ ülkenge laiyqty qūrmet körsetetındıgı anyq. Maşany körgen baladan ülkenge degen qandai qūrmet kütuge bolatyndyǧyn oilaudyŋ özı qorqynyşty.
Äste, tısı auyryp jürgen balanyŋ qaita-qaita baryp tısın juyp jürgenın baiqadym. Anasynan nege balaŋyz qaita-qaita tısın jua beredı degen kezde, anasy bır bölımde Maşa tısı auyrǧan kezde tısın jusa, jazylyp ketetındıgın aityp, balasynyŋ sodan körgenın ıstep jürgenın aitty. Bır ökınıştısı, balaǧa tıstı qaita-qaita juu äser etpedı. Auruy odan basylmady.
Joǧaryda aitylǧan oqiǧa mulfilmnıŋ bala sanasyna qalai äser etetındıgınıŋ körınısı. “El bolam deseŋ, besıgıŋdı tüze” degen M. Äuezovtyŋ tereŋ mändı naqyl sözın qaita-qaita oqyp, özımızdıŋ töl multfilmderımızdı şyǧaru balalardyŋ baiandy bolaşaǧy üşın ıstegen eŋ qaiyrymdy ısımız bolary anyq.
Bız tek qana ekı ǧana mulfilmnıŋ astaryna üŋılıp kördık. Tärbielık mänı şekteulı ekendıgıne ǧana köz jetkızbei, onyŋ bala psihikasyna, tärbiesı men sanasyna degen paidasynan ziiany köp äreketterdı baiqadyq. Balalardyŋ közaiymyna ainalyp otyrǧan osy ekı ǧana multfilmnen osyndai qorytyndy şyqsa, qalǧan multfilmderdı oilaudyŋ özı qorqynyşty.
Ziian, maǧynasyz multfilmderdı körgenı üşın balanyŋ eş kınäsı joq. Baqytty balalyq şaǧynda, batyrlardyŋ erlıgın därıpteitın, sanaly oi sala bıletın, salt-dästürımız aişyqtalatyn maǧynaly multfilm ūsyna almaǧan kınä özımızden ekenın, bala tek bar närsenı köretındıgın tüsınuımız kerek. Qazırgı balalar agressivtı, aşulanşaq dep bar kınänı balaǧa jappai tūryp, eŋ aldymen kınänıŋ özımızde ekenın moiyndaǧanymyz dūrys. Aldaǧy uaqytta, bırer jyldyŋ ışınde tärbielık mänı tereŋ töl multfilderımız şyǧyp, balalarymyzdy dūrys tärbielei alatyn jaǧdaiǧa jetemız dep senemız!
Laura TŪRSYNJAN,
“Adyrna” ūlttyq portaly
