Qazaqstannyŋ kiberqalqany

Ǧalamtordyŋ bızdıŋ ömırımızge dendep engenı belgılı. Qazırgı künı internet iırımderınsız ısımız jürmeidı. Bız turaly köp mälımet sol ǧalamtor jelısınde ekenı de jasyryn emes. Elekrondyq sifrlyq qoltaŋba arqyly barlyq resmi qūjattardy resımdeuge, neşe türlı zaŋdy- qūqyqtyq operasiialar jürgızuge qol jetkızdık. Saudany da, alys-berıs qarajatty da ūialy telefonnyŋ kömegımen äp-sätte jürgıze salamyz. Mūnyŋ bärı ärine, yŋǧaily, tiımdı, oŋai  bolǧanymen qauıpsızdık jaǧynan senımsızdeu. Sondyqtan da  ärbır memleket öz azamattarynyŋ, memlekettık jäne memlekettık emes organdardyŋ, ūiymdardyŋ kiberqauıpsızdıgın qamtamasyz etetın şaralardy qolǧa aluda. Virustar, spamdar, fişing – būl qarapaiym azamattarǧa da, kompaniialarǧa da, tıptı tūtat  memleketterge jasalatyn   de şabuyldardyŋ elementterı. Aqparattandyru salasyndaǧy aqparattyq qauıpsızdık (kiberqauıpsızdık) – elektrondyq aqparattyq resurstardyŋ, aqparattyq jüielerdıŋ jäne aqparattyq – kommunikasiialyq infraqūrylymnyŋ syrtqy jäne ışkı qaterlerden qorǧaluynyŋ jai-küiı. Qazaqstanda Kiberqauıpsızdık boiynşa şaralar da memleket deŋgeiınde qabyldanuda. Bızdıŋ elde osy kiberqauıpsızdıktı qolǧa alu maqsatynda 2017 jyly mausym aiynda Qazaqstan Respublikasy Ükımetı kiberqauıpsızdık tūjyrymdamasyn ("Qazaqstannyŋ Kiberqalqany") bekıtken elı. Ol elektrondyq aqparattyq resurstardy, aqparattyq jüieler men telekommunikasiia jelılerın qorǧau, aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiialardy qauıpsız paidalanudy qamtamasyz etu salasyndaǧy memlekettık saiasatty ıske asyrudyŋ negızgı baǧyttaryn aiqyndaidy. N.Ä. Nazarbaev 2018 jylǧy joldauynda: "jaŋa tehnologiialardy engıze otyryp, memleket pen kompaniialar özderınıŋ aqparattyq jüielerı men qūrylǧylarynyŋ senımdı qorǧaluyn qamtamasyz etuı kerek. Bügıngı taŋda kiberqauıpsızdık ūǧymy tek aqparatty ǧana emes, sonymen qatar öndırıstık jäne infraqūrylymdyq nysandardy basqaruǧa qol jetımdılıktı de qamtidy. Osy jäne özge de şaralar Qazaqstannyŋ Ūlttyq qauıpsızdık strategiiasynda beinelenuge tiıs", degen edı. Osy Tūjyrymdamanyŋ negızgı maqsaty Jahandyq bäsekelestık jaǧdaiynda Qazaqstannyŋ ornyqty damuyn qamtamasyz etetın syrtqy jäne ışkı qaterlerden elektrondyq aqparattyq resurstardyŋ, aqparattyq jüielerdıŋ jäne aqparattyq-kommunikasiialyq infraqūrylymnyŋ qorǧalu deŋgeiıne qol jetkızu jäne ony qoldau bolyp tabylady. Tūjyrymdamany jüzege asyru ekı kezeŋnen tūrady: bırınşısı 2017-2019 jyldardy qamtysa, ekınşısı 2019-2022 jyldarǧa tiesılı. "Oŋ serpındı odan ärı qamtamasyz etu üşın, ekonomikamyzdy halyqaralyq jäne jergılıktı kiberqylmystyŋ öskeleŋ qaupınen qorǧau üşın küş-jıger jūmsau qajet. Düniejüzılık ekonomikalyq forumnyŋ boljamdaryna säikes, 2022 jylǧa qarai kiberqylmystan älemdık ekonomikaǧa keltırıletın zalal $8 trln asuy mümkın", – degen edı öz sözınde  Asqar Mamin. ESET kompaniiasynyŋ önımder men servisterdı tehnikalyq süiemeldeu bölımınıŋ basşysy Sergei Kuznesovtyŋ pıkırınşe:" Ortalyq Aziianyŋ basqa elderımen salystyrǧanda Qazaqstannyŋ kiberqauıpsızdıgı sözsız jaqsyraq", – eken. Būl quantarlyq pıkır bolsa da, arqamyzdy keŋge saluǧa bolmaidy. Bız kiberqalqandy qanşalyqty myqty qyla tüssek te şabuylşylar öz ailalaryn da  asyruǧa tyrysa tüsetını belgılı.