Biylǧy köktem älem halyqtarynyŋ esınde mäŋgı saqtalary sözsız. Koronavirus ındetı jappai tarap, jer planetasynyŋ tūrǧyndaryn äbden abdyratty. Jūqpaly aurudan saqtanu maqsatynda ekı el arasyndaǧy şekaralar jabylyp, memleket tūrǧyndary karantinge üilerıne qamaldy. Adamdardyŋ osyǧan deiın künkörısıne jarap tūrǧan jūmystary toqtady, keibırı tıptı qysqaruǧa ılıgıp, tabyssyz qaldy. Sondai eldıŋ bırı Qazaqstan. Bızdıŋ elde de köktemgı karantinnıŋ saldarynan jūmyssyzdyq deŋgeiı kürt ösıp, halyqtyŋ künkörısı kün sanap tömendep barady.
Saqtyq şaralary retınde üiınde otyrǧan milliondaǧan adamyna Qazaq ükımetı tarapynan qoldau retınde 42500 teŋge järdem aqy töleu qarastyryldy.
Pandemiiaǧa bailanysty basqa elder de Qazaqstan siiaqty halqyna qoldau körsetıp pe? Körsetken bolsa, qalai körsetıptı? Tömende osy sūraqtardyŋ jauabyn qarastyryp köremız.
Sonymen, Taivan elınde köptegen kompaniianyŋ jūmyssyz qalǧan ärbır azamatyna alty ai boiy ai saiyn 11 000 taivan dollaryn (şamamen 140-150 myŋ teŋge) töleuge jarlyq şyqqan. Al būl eldıŋ därıgerlerıne de osy kölemdegı aqşa kün saiyn (!) tölenıptı.
Germaniiada jeke käsıpkerler üş aiǧa järdemaqy alsa, al qarapaiym jūmysşylar jartylai jūmys künıne auysqan. Jūmys künı qysqaruyna bailanysty jalaqy da azaiǧan. Alaida memleket tarapynan 60 paiyzdyq üsteme aqy berılıp otyrǧan.
İtaliiada köptegen öndırıs oryndary jūmysşylaryn mındettı demalysqa jıbergen. Ärı karantin, ärı demalys bolatyn būl uaqytta ärbır azamat jalaqysynyŋ 80 paiyzyn alyp otyrǧan. Al mektep jasyna deiıngı jäne mektep jasyndaǧy balalary bar ata analarǧa memleket tarapynan 500 euro ötemaqy retınde ülestırılgen.
AQŞ-ta şaǧyn käsıptıŋ ielerıne berıletın nesie kölemı 50 mlrd dollarǧa arttyrylyp, salyq tölemderınen bosatu qolǧa alynypty. Ärbır otbasyǧa 3000 dollar järdemaqy berılgen.
Fransiiada ekonomikalyq kömekke dep 45 mlrd euro bölındı. Sonymen qatar şaǧyn jäne orta bizneske 3000 mlrd kölemınde grant berılgen.
Chehiia memleketı halqynyŋ 80 paiyzdyq jalaqysyn tölegen. Sondai-aq jūmyssyz qalǧan nemese 13 jasqa deiıngı balalary bar otbasylarǧa karantin kezınde ai saiyn 500 euro töleuge būiryq şyǧardy.
Avstriiada da eŋ aldymen eldegı ırı biznes salalaryna arnalǧan paketter daiyndalyp, 4,4 mlrd euro bölıngen.
Iаponiiada şaǧyn jäne orta biznes üşın $4 mlrd bölıp, būl somanyŋ jartysy jūmyssyz qalǧandarǧa järdemaqy retınde qarastyrylypty.
Polşa azamattarynyŋ jalaqysynyŋ 40 paiyzdyq kölemın karantin kezınde järdemaqy retınde qarastyrylǧan.
Daniiada jeke kompaniia jūmysşylarynyŋ 75 paiyzdyq jalaqysyn memleket tarapynan töleu qol alynǧan. Al qalǧan 25 paiyzdy kompaniialar özderı tölegen.
Oŋtüstık Koreia 14 säuırde ortaşa jalaqydan tömen jalaqyǧa künı qarap qalǧan ärbır azamatqa 1 mln von ($820) töleuge arnaiy qauly şyǧarypty.
Singapurda da eldegı 21jastan asqan ärbır tūrǧynǧa 600 singapur dollaryn ($417) töleudı ūiǧarǧan.
Avstraliia bilıgı zeinetker, az qamtylǧan otbasyǧa, ardager men jūmyssyzǧa jäne jüktı äielderge 750 avstraliialyq dollardan tölegen.
İspaniiada mamyr aiynan bastap ai saiyn pandemiiadan künkörısı qiyndaǧan ärbır azamatqa 500 eurodan töleudı bekıtıptı.
Fransuz bilıgı jūrtqa aqşa taratumen ainalyspapty. Esesıne karantin kezınde ärbır fransuz kommunaldyq tölemnen tolyq bosatylǧan.
Gresiia ükımetı ärbır azamatqa bır rettık järdemaqy retınde 800 euro töleuge şeşım qabyldapty. Sonymen qatar är balaǧa arnaiy 90 euro kölemındegı järdemaqy taǧaiyndalǧan. Būl az deseŋız, medsaqtandyru karantin kezınde tügel memleket esebınen tölense, nesie töleu merzımı üş aiǧa şegerılgen. Al eŋ bastysy, halyqtyŋ jalǧa alǧan üiınıŋ 60 paiyzyn töleudı memleket öz moinyna alǧan.
Kiprde jūmyssyz qalǧandar men bar jūmysynan aiyrylyp qalǧandarǧa jäne studentterge ai saiyn 750 eurodan järdemaqy tölengen.
Milliardtaǧan halqy bar Qytai da azamattaryna kelgende aianyp qalmapty. Ärbır qytaiǧa bır rettık 1200 dollar järdem aqşa bölıp, pandemiia kezınde taryǧyp qalmauyna asa köŋıl bölıptı.
Gonkong bilıgı «daǧdarysqa qarsy järdemaqy» dep ärbır azamatqa 1300 dollardan aqşa ülestırgen.
Joǧaryda söz etken aqşalar somasy qazaqstandyqtar üşın bos sandar sekıldı körınuı äbden mümkın-au. Desek te, däl osy taqyrypqa nemıs, aǧylşyn, poliak jurnalisterı osyndai maqala jazsa... taŋǧalyp, jaǧasyn ūstar ma edı, qaiter edı? Orta Aziiadaǧy jerı keŋ, bailyqtyŋ üstınde otyrǧan qazaqstandyqtar pandemiia kezınde 42500 teŋge järdemaqy alypty dep közderıne jas alar ma edı, kım bılsın. Ärine, AQŞ, Germaniia sekıldı alpauyt eldermen Qazaqstandy salystyru qisynǧa kele qoimas. Desek te, jerınıŋ asty da, üstı de bailyqqa malynǧan Qazaq elınıŋ 20 millionǧa jeter-jetpes adamdaryna karantin kezınde qarjylyq kömek körsetuge bilıktıŋ şamasy kelmedı degenge de eşkım senbese kerek-tı.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
