Bıylǵy kóktem álem halyqtarynyń esinde máńgi saqtalary sózsiz. Koronavırýs indeti jappaı tarap, jer planetasynyń turǵyndaryn ábden abdyratty. Juqpaly aýrýdan saqtaný maqsatynda eki el arasyndaǵy shekaralar jabylyp, memleket turǵyndary karantınge úılerine qamaldy. Adamdardyń osyǵan deıin kúnkórisine jarap turǵan jumystary toqtady, keıbiri tipti qysqarýǵa iligip, tabyssyz qaldy. Sondaı eldiń biri Qazaqstan. Bizdiń elde de kóktemgi karantınniń saldarynan jumyssyzdyq deńgeıi kúrt ósip, halyqtyń kúnkórisi kún sanap tómendep barady.
Saqtyq sharalary retinde úıinde otyrǵan mıllıondaǵan adamyna Qazaq úkimeti tarapynan qoldaý retinde 42500 teńge járdem aqy tóleý qarastyryldy.
Pandemııaǵa baılanysty basqa elder de Qazaqstan sııaqty halqyna qoldaý kórsetip pe? Kórsetken bolsa, qalaı kórsetipti? Tómende osy suraqtardyń jaýabyn qarastyryp kóremiz.
Sonymen, Taıvan elinde kóptegen kompanııanyń jumyssyz qalǵan árbir azamatyna alty aı boıy aı saıyn 11 000 taıvan dollaryn (shamamen 140-150 myń teńge) tóleýge jarlyq shyqqan. Al bul eldiń dárigerlerine de osy kólemdegi aqsha kún saıyn (!) tólenipti.
Germanııada jeke kásipkerler úsh aıǵa járdemaqy alsa, al qarapaıym jumysshylar jartylaı jumys kúnine aýysqan. Jumys kúni qysqarýyna baılanysty jalaqy da azaıǵan. Alaıda memleket tarapynan 60 paıyzdyq ústeme aqy berilip otyrǵan.
Italııada kóptegen óndiris oryndary jumysshylaryn mindetti demalysqa jibergen. Ári karantın, ári demalys bolatyn bul ýaqytta árbir azamat jalaqysynyń 80 paıyzyn alyp otyrǵan. Al mektep jasyna deıingi jáne mektep jasyndaǵy balalary bar ata analarǵa memleket tarapynan 500 eýro ótemaqy retinde úlestirilgen.
AQSh-ta shaǵyn kásiptiń ıelerine beriletin nesıe kólemi 50 mlrd dollarǵa arttyrylyp, salyq tólemderinen bosatý qolǵa alynypty. Árbir otbasyǵa 3000 dollar járdemaqy berilgen.
Franııada ekonomıkalyq kómekke dep 45 mlrd eýro bólindi. Sonymen qatar shaǵyn jáne orta bızneske 3000 mlrd kóleminde grant berilgen.
Chehııa memleketi halqynyń 80 paıyzdyq jalaqysyn tólegen. Sondaı-aq jumyssyz qalǵan nemese 13 jasqa deıingi balalary bar otbasylarǵa karantın kezinde aı saıyn 500 eýro tóleýge buıryq shyǵardy.
Avstrııada da eń aldymen eldegi iri bıznes salalaryna arnalǵan paketter daıyndalyp, 4,4 mlrd eýro bólingen.
Iaponııada shaǵyn jáne orta bıznes úshin $4 mlrd bólip, bul somanyń jartysy jumyssyz qalǵandarǵa járdemaqy retinde qarastyrylypty.
Polsha azamattarynyń jalaqysynyń 40 paıyzdyq kólemin karantın kezinde járdemaqy retinde qarastyrylǵan.
Danııada jeke kompanııa jumysshylarynyń 75 paıyzdyq jalaqysyn memleket tarapynan tóleý qol alynǵan. Al qalǵan 25 paıyzdy kompanııalar ózderi tólegen.
Ońtústik Koreıa 14 sáýirde ortasha jalaqydan tómen jalaqyǵa kúni qarap qalǵan árbir azamatqa 1 mln von ($820) tóleýge arnaıy qaýly shyǵarypty.
Sıngapýrda da eldegi 21jastan asqan árbir turǵynǵa 600 sıngapýr dollaryn ($417) tóleýdi uıǵarǵan.
Avstralııa bıligi zeınetker, az qamtylǵan otbasyǵa, ardager men jumyssyzǵa jáne júkti áıelderge 750 avstralııalyq dollardan tólegen.
Ispanııada mamyr aıynan bastap aı saıyn pandemııadan kúnkórisi qıyndaǵan árbir azamatqa 500 eýrodan tóleýdi bekitipti.
Franýz bıligi jurtqa aqsha taratýmen aınalyspapty. Esesine karantın kezinde árbir franýz kommýnaldyq tólemnen tolyq bosatylǵan.
Greııa úkimeti árbir azamatqa bir rettik járdemaqy retinde 800 eýro tóleýge sheshim qabyldapty. Sonymen qatar ár balaǵa arnaıy 90 eýro kólemindegi járdemaqy taǵaıyndalǵan. Bul az deseńiz, medsaqtandyrý karantın kezinde túgel memleket esebinen tólense, nesıe tóleý merzimi úsh aıǵa shegerilgen. Al eń bastysy, halyqtyń jalǵa alǵan úıiniń 60 paıyzyn tóleýdi memleket óz moınyna alǵan.
Kıprde jumyssyz qalǵandar men bar jumysynan aıyrylyp qalǵandarǵa jáne stýdentterge aı saıyn 750 eýrodan járdemaqy tólengen.
Mıllıardtaǵan halqy bar Qytaı da azamattaryna kelgende aıanyp qalmapty. Árbir qytaıǵa bir rettik 1200 dollar járdem aqsha bólip, pandemııa kezinde taryǵyp qalmaýyna asa kóńil bólipti.
Gonkong bıligi «daǵdarysqa qarsy járdemaqy» dep árbir azamatqa 1300 dollardan aqsha úlestirgen.
Joǵaryda sóz etken aqshalar somasy qazaqstandyqtar úshin bos sandar sekildi kórinýi ábden múmkin-aý. Desek te, dál osy taqyrypqa nemis, aǵylshyn, polıak jýrnalısteri osyndaı maqala jazsa... tańǵalyp, jaǵasyn ustar ma edi, qaıter edi? Orta Azııadaǵy jeri keń, baılyqtyń ústinde otyrǵan qazaqstandyqtar pandemııa kezinde 42500 teńge járdemaqy alypty dep kózderine jas alar ma edi, kim bilsin. Árıne, AQSh, Germanııa sekildi alpaýyt eldermen Qazaqstandy salystyrý qısynǵa kele qoımas. Desek te, jeriniń asty da, ústi de baılyqqa malynǵan Qazaq eliniń 20 mıllıonǵa jeter-jetpes adamdaryna karantın kezinde qarjylyq kómek kórsetýge bıliktiń shamasy kelmedi degenge de eshkim senbese kerek-ti.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
