Halqymyz ata tarihyna eşqaşan da beijai qaramaǧan. Ötkendı sergek baiyptap, bügıngını syndarly baǧalap, bolaşaqqa oily jospar qūra bılgen. Būl – baǧzy zamandardan kele jatqan töl dästürımız. Ūltymyzdyŋ «Jetı atasyn bılgen er, jetı jūrttyŋ qamyn jer» degen naqyly bıryŋǧai tarihpen bailanysty. Jetı ata degenıŋız – qarapaiym eseppen alǧanda 200 jyldai uaqyt. Iаǧni, osy uaqyt mölşerındegı tarihty bılu – ärbır azamat üşın syn. Otandy süiu otbasydan demekşı, tarihty bılu ärbır bılım beru oşaǧynan bastalady.
Ǧylym men tehnikanyŋ qarqyndy damyp aqparattar aǧyny zamanynda bılım aluşylardyŋ tūlǧa retındegı özındık oi-pıkırlerın kalyptastyryp, qabıletın, talantyn damytu barlyq deŋgeidegı bılım beru mekemelerının basty mındetı bolyp tabylady. Oku üderısıtık qoǧamnyŋ jaŋa qajettılıkterıne säikes innovasiialyk täsılderdı engızu, oqytuşynyŋ qajymas ızdenımpazdyǧy men şygarmaşylyk jemısın talap etedı. Osyǧan orai kez-kelgen oquşynyŋ qabıletıne qarai bılım berudı, ony derbestıkke, ızdenımpazdykka, şyǧarmaşylykka tärbieleudı jüzege asyratyn zamanaui innovasiialyq tehnologiiany meŋgeruge ūmtylu kerek. Sebebı memlekettık bılım standartyna säikes oqu üderısın üiymdastyru jaŋa pedagogikalyq tehnologiialardy, bılım aluşylardyŋ bılımın qadaǧalaudyŋ innovasiialyq baqylau-ölşeu qūraldaryn engızudı jükteidı. Oqytudyŋ jaŋa pedagogikalyq tehnologiiasy - oqytudy ızgılendıru, özın-özı damytyp, tärbielei bıletın, zaman aǧymyna ılese alatyn käsıbi, bılıktı, jan-jaqty jeke tūlǧa qapyptastyrudy maqsat etedı. Oquşylardyŋ käsıbi bılım sapasyn arttyrumen bırge öz qabıletıne qarap, özın-özı damyta otyryp, özıne syn közben qarauǧa mümkındık beredı. Tanymdyq belsendılıgın arttyryp, şyǧarmaşylyq qabıletın damytady.
Oqytudyŋ jaŋa tehnologiialaryn engızu, bılım berudı aqparattandyru, damytu mındettsrın közdeidı. Oqytuşynyŋ jeke tūlǧany zertteuıne, ony tolyq tanyp, bıluge jäne oqudyŋ maqsatyna jetuge tiımdı, ärı naqty jol aşady. Bolaşaq maman ielerınıŋ boiynda bılımdılık, bılıktılık, sanalylyq, jauapkerşılık qasietterın sıŋırude, iaǧni käsıbi qūzyrettılıktı qalyptastyruda jana tehnologiiany qoldanudyŋ rölı zor. Sonymen qatar tehnologiiany tiımdı paidalana bılu oqytuşynyŋ şeberlıgı msn ısksrlıgın jäne käsıbi qūzyrettılıgın şyŋdauǧa äserın tigızedı.
Jaŋa pedagogikalyq tehnologiiany meŋgeru barysynda oqytu mındetterı jaŋaşa sipat aşady:
- pedagogikalyq qyzmsttıŋ özektı mäselelerın bılu;
- oku baǧdarlamasynyŋ türlendırılgen nūsqaularyn qūrastyru;
- oku modelın qūrastyru;
- oqu jobalarynyŋ mazmūnyn anyqtau;
- okuşylardyŋ jaŋa materialdy meŋgeruınds deŋgeilengen jattyǧular jasau;
Jaŋa tehnologiiany engızu barysynda oqytuşy-professorlardyŋ ziiatkerlıgı men parasattylyǧy, belsendılıgı, şyǧarmaşylyk ızdenısı, şäkırtterınıŋ bılımın baǧalauy şeşuşı röl atqarady. Qazırgı taŋda bılım beru üderısınde keŋınen qoldanylyp jürgen bırneşe innovasiialyk tehnologiialardy atap körsetuge bolady:
- problemaǧa baǧyttalǧan oqytu;
- toptyq baǧyttalǧan oqytu;
- röldık oiyndar;
- prezentasiialar;
- pıkırsaiystar;
miǧa şabuyl ädısı;
- sūraq-jauap oiyndary; ıskerlık oiyndar;
- mamandyq salasyna bailanysty konferensiialar
- kökeikestı mäselenı talqylauǧa arnalǧan onlain, vebinarlyq konferensiialar.
Bılım aluşylar älemnıŋ kez kelgen aumaǧynda bılımın ärı qarai jetıldıruge, eŋbek naryǧynda sūranysqa ie qyzmetterdı atqaruǧa jäne jaŋa tehnologiialardy meŋgeruge qabılettı, asa belsendı boluy tiıs. Oqu üderısınde örıs alǧan interaktivtık oqytu ädısterı de oquşylardıŋ belsendılıgın arttyruǧa orasan zor yqpal etedı. Mūndai ädıstı koldanu barysynda bılım aluşylar özınıŋ ömırlık täjıribesıne, jeke oi-pıkırıne, bılımıne süienedı. Ǧylymi-tehnikalyq progrestıŋ karyştap damuy, maman daiarlauǧa da zamanaui talapaptar qoiady. Qoǧamnyŋ müddesınen şyǧatyn, eŋbek naryǧynda bäsekege qabılettı maman daiarlau kez-kelgen joǧary oku ornynyŋ sŋ basty mındstı ekenı aiqyn. Būl oraida oqytuşy-professorlarǧa ülken senımmen qatar, orasan zor jauapkerşılık jükteledı. Oquşylardyŋ älemdık bılım beru standarttaryna säikes oqytu qajet. Okytudyŋ bılımge baǧdarlanǧan dästürlı türın qūzyrettı-baǧdarlanǧan oqytu türıne almastyru ädısınıŋ de ǧylymi-ädıstemelık negızı nazar audaruǧa tūrarlyq. Mūnda sabaq barysy pännıŋ mazmūnyna jäne mamandyq baǧytyna qarai bes bölıkke bölınıp oqytylady: özın-özı jetıldıru kūzyrettılıgı, qūqyqty kūzyrettılık, kommunikativtı qūzyrettılık, beiımdılı jäne daǧdylar, bılım. İnnovasiialyq oqytu tehnologiiasy ǧylymi-pedagogikalyq qyzmettıŋ airyqşa ülgısı bolyp tabylady. İnnovasiialyq oqytu tehnologiiasyn meŋgeru üşın käsıbi bılıktılıktı mamandardyŋ täjıribesın jūmyldyru qajet. Iаǧni, okytuşy özınıŋ käsıbi mamandyǧyn pedagogikalyq şeberlıkpen jäne şyǧarmaşylyqpen ūştastyryp, ıskerlık daǧdyny qalyptastyruy tiıs. Kez kelgen ūstaz zamanaui innovasiialyq tehnologiiany meŋgeru barysynda özın-özı damytady jäne özın-özı kalyptastyrady. Oqutuşylardy kez-kelgen jaǧdaiǧa beiımdelıp, innovasiialyk jaŋa ädıs-täsılderdı qoldana alatyndai deŋgeide tärbieleu qajet. Bılım aluşylardan mūndai daiarlyqty talap etu üşın, onyŋ eŋ basty körsetkışterın aiqyndau qajet.
Bırınşıden, tanym türǧysynan qyzyǧuşylyqty qalyptastyru kajet.
Ekınşıden, Oqu üderısınıŋ teoriialyq negızderı jäne jeke tūlǧa teoriiasynyŋ negızderı ūştasqanda ǧana bılım aluşylardyŋ innovasiialyq äreketterı nätijelı bolatyndyǧy aiqyn.
Sonymen qatar, üşınşıden, sabaqty qalyptasqan ädıs boiynşa bırkelkı ötkızbei, är sabaq saiyn ǧylym men tehnikanyŋ, pedagogikalyq ölşemderdıŋ ozyq täsılderın paidalana otyryp, erekşe ötkızuge bolady. Sonda oquşy är sabaqta är türlı jaǧdaiattyq tapsyrmalardy oryndai otyryp, beiımdılık ölşemderın meŋgeredı. Mūndai oquşy bolaşaqta qandai ortaǧa tap bolǧanyna karamastan, öz ısıne ǧana qajettı innovasiialyq tehnologiiany taŋdap, ärı sol ortaǧa öz bolmysyn beiımdei otyryp äreket etedı. İnnovasiianyŋ ölşemdık bırlıkterı oqytudyŋ ädıstemelık maqsat-mındetterı, oqu üderısı, oqytudyŋ nätijesın baǧamdaumen anyqtalady. Oǧan bolaşaq mamannyŋ jüielı oqu-tärbie üderısınde sabaqty tiımdı üiymdastyra bıluı, studenttermen tyǧyz qarym-qatynas ornatyp, bırtūtas ǧylymi-pedagogikalyq üderıstı zerdeleuı jäne sabaqtyŋ nätijesı joǧary boluy üşın qajettı jaŋa tehnologiiany tandauy tiıs.
Qazırgı taŋda tarih pen ǧylymǧa degen qyzyǧuşylyq künnen-künge artyp keledı. “Jetı atasyn bılmegen jetesız” demekşı tarihyna qyzyqpaǧan halyqtyŋ bolaşaǧy da aiqyn emes. Däl sondai maqsatta, iaǧni, tarihtyŋ tylsym qūpiialaryn bılu üşın Mämbet Qoigeldiev keremet bastama bastady. Ol “aitylǧan tarih” dep atalady. Baǧdarlamanyŋ maqsaty jazylǧan tarihqa emes, aitylǧan tarihqa süienu. Tarihta bolǧan bır oqiǧany sol zamanda qmır sürgen, älı de tırı bır kuägerdıŋ aituymen baiandau. Iаǧni, sol zamanda adamdardyŋ ömırı qandai boldy, ne ıştı, ne jedı degendei. Däl osyndai bastamalar köp bolsa tarihymyzdy kez-kelgen adam jatqa bılerı anyq.
Nazerke MARŞAKQYZY,
Abai atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınıŋ 2 kurs studentı
