Saryaǵash kýrorttyq aımaǵynda em alýdy kópten beri armandaǵan jaıymyz bar edi. Bul nıetimiz «Aısha bıbi» shıpajaıynyń qasıetti Ramazan aıynyń kúnderine sáıkes kelipti. Biz de kórmeı-bilmeı turyp-aq shıpajaıdyń «Aısha bıbi» dep atalýy yqylasymyzdy aýdardy. Keıingi jyldary elimizde kelisse de, kelispese de sheteldik ataýlarǵa úıirsektegish, eliktegish, ózimizdiń tól dúnıemizdi mise tutpaı, jattyń bárin keremet kóretin dertke shaldyqtyq. Al myna mekemeniń ataýy qazaqsha ǵana emes, tarıhı bastaýlardan negiz alatyn, Aısha bıbideı búkil túrik halyqtaryna ortaq tulǵanyń esimi berilýi – elge degen mahabbattyń, Otanǵa úlken júrektiń nyshany dersiz.
Saryaǵash – kórikti meken
Saryaǵash – Ońtústik Qazaqstandaǵy eń kókoraı shalǵynǵa bólengen, aǵashy men sýy mol ólke. Munda jyldyń kez kelgen maýsymynda em alýǵa bolady. Ádettegideı qyrýar halyq em alýǵa eń qolaıly mezgil kúz ben kóktem aılarynda keledi. Qysta da aýa-raıy jyly. Sonymen qatar, qysta kelýshilerge, naqtyraq aıtqanda, «Aısha bıbi» shıpajaıynda aıtarlyqtaı jeńildikter qarastyrǵan.
Saryaǵashtyń sulý kórinisi – alystan qol bulǵaǵan taýymen, jazıraly jaıylymdarymen aıqyndala túsedi. Quramy mınıraldy zattarmen baı Saryaǵash bar demalýshyǵa tanymal. Endi ony bar álemge áıgili etip, dúnıeniń túkpir-túkpirinen keletindeı etip nasıhattaý isi aldymyzda tur. Saryaǵashtyń shıpajaılary jaıynda aǵylshyn tilinde ınternet saıttar, maqalalar, vıdeo-rolıkter kóptep ázirlesek, tańsyq dúnıe izdegen sheteldikter jaýynnan keıingi sańyraýqulaqtaı qaptap kele bastar edi. Onda olarǵa qyzmet kórsetetin aǵylshyn tildi mamandarǵa da suranys týady. Eldiń básekege qabiletti bolyp qalyptasýy osylaı bastalmaqshy.
«Aısha bıbi» sanatorııi óziniń geografııalyq ornalasý jaǵynan jáne kóp mıllıondy halqy bar Tashkent shaharyna 20 shaqyrym jerde ornalasýy týrısterdiń jolaýshylap qaıtýyna yńǵaıly. Ultymyzdyń arǵy-bergi tarıhyndaǵy arys azamattardyń máńgilik mekeni bolǵan kıeli topyraq Arystanbab pen Qoja Ahmet Iassaýı kesenelerine, qasıetti Túrkistanǵa sapar shegýge, Shymkentke, Tashkentke, Ámir Temir saǵanasy bar Samardqandty kórip qaıtýǵa múmkindik mol.
Júzi jyly qyzmetkerler
Almatydan sharshap-shaldyǵyp Saryaǵashtaǵy «Aısha bıbi» keshenine jetkenimizde shıpajaı qyzmetkerleri bizdi jyly qarsy aldy. Jaıma shýaq jaıdary keıipte qarsy alǵan kezde mekeme qyzmetkerleri rııasyz kóńili barlyq jol aýyrtpalyǵyn da umyttyryp jibergendeı boldy.
Munda barsha meıirbıkeler, ashana qyzmetkerleri únemi kúlimsirep, emalýshylarǵa aıryqsha yqylas tanytýǵa tyrysyp turady. Bilmegen dúnıeńizdi túsindirip, baǵyt-baǵdar, maǵlumat berýden esh jalyqpaıdy. Em alýshy jurt ta bas qosa qalsa boldy, daıashylardyń sypaıylyǵyn, qyzmetkerlerdiń iltıpatyn, dárigerlerdiń bilimdiligin, sabyrly, salıhaly minezin aıtyp qaýqyldasyp jatqany.
Kúndelikti shıpajaıdyń keshkilik bı alańynda jasy egde demalýshylarmen jas balaǵa deıin qazaqtyń ánderine bı bılep kóńil kóteredi. Bul bir jaǵynan demalýshylarǵa, emdelýshilerge dene jattyǵýy dese de bolady.
Árbir Ulystyń uly kúni – Naýryz, Aýyzashar, Oraza Aıt, Qurban Aıt jáne taǵy basqa merekelerge shıpajaı dastarhan jaıyp, 200 adamdyq bas qosýlar uıymdastyryp turady. Oraza Aıtqa arnalǵan merkelik dastarhannyń birine ózimiz qatysyp, jomarttyqtyń kýási boldyq. Osy shıpajaıǵa ómirin arnaǵan mekeme basshylary, dárigerler, jas mamandar sóz sóılep, quttyqtaý sózderin arnady. Al emdelýshiler shıpajaı basshylary men qyzmetkerlerine arnalǵan alǵystaryn aıtyp jatty.
Saryaǵash sýynyń qasıeti
Saryaǵash sýy – Saryaǵash mıneraldy sýy, Keles artezıan alaby óńirinen 1946-48 jyldary tabyldy. Shıpaly-termaldy sýy senoman ıarýsynda, 800-1170 metr tereńdikte, árqaısysynyń qalyńdyǵy 150-200 metr. Ol qumtas, qıyrshyqtas, saz qabattarynda kezdesedi. Sýy azotty, mıneraldylyǵy 0,5-0,8 g/l, gıdrokarbonatty-natrııli, siltili bolyp keledi. Kremnıı qyshqylynyń (30-40 mg/l), ftor (1,5-4,4 mg/l) mólsheri kóp.
Sýynyń temperatýrasy – 48-51°S. Uńǵymalardan sekýndyna 5 lıtr sý aryndap shyǵady. Saryaǵash qalasy táýligine 354 m3 sý alady. Saryaǵashtyń shıpaly sýy dáminiń ózgesheligimen, emdik qasıetterimen, sapasynyń joǵarylylyǵymen úlken suranysqa ıe. Osy mıneraldy sý keni negizinde «Aısha bıbi» shıpajaıy jumys isteıdi. Sýdyń tabıǵı emdik faktorlaryn (mıneraldy sýy, emdik balshyǵy, klımaty) negizinen as qorytý júıesiniń, búırektiń sozylmaly qabynýlaryn, býyn aýrýlaryn emdeýge, ót tazalaıtyn, ish-qurylys tazalaıtyn,qant túsiretin, uıqy bezin emdeýge negizdelgen.
Kóp salaly em-dom
Munda san salaly em júrgiziledi. Fıtoterapııa, ıaǵnı tórt mezgil shóp dáriler qaınatylyp beriledi. Osynda arnaıy tabıǵı bıologııalyq dári-dármekter satylatyn arnaıy dárihana da bar.
Bul jerden tipti emdik, fızıo-terapııalyq, massajdyq qural-jabdyqtardy da satyp alýǵa bolady. Shıpajaı basshylary mekemege Jańaqorǵannan emdik saz balshyqty da aldyryp, býyn aýrýlary men sýyq tıgen demalýshylardyń alǵystaryn arqalap, rızashylyqtaryn alyp otyr. Qan qysymy joǵary demalýshy úshin qoldanylatyn súlikpen emdeý terapeıasy el-jurttyń árdaıym kóńilinen shyǵyp keledi. Shıpajaıda san salaly em túrleri qoldanylady. Mysaly, parafın-ozekerıt, elektroforez, amplıpýls, ÝFO, ıngalıaııa, darsenval, almag 02, teplon, ártúrli dárilik shóptermen, pantamen daıyndalatyn mıneraldy vanna men dýsh, balqaraǵaı men panta bóshkesi, massaj jáne taǵy basqalar.
Árkim óz qalaýy boıynsha óz densaýlyǵyna qajetti emin-erkin tańdaýǵa quqyly. Qan qysymy joǵary kisilerge ystyq em túrlerin alýǵa bolmaıtyndyǵy eskertiledi. Únemi emdelýshilerdiń qan qysymy ólshenip, tekserilip turady.
Mekeme basshylary únemi emdelýshilermen kezdesip, olardyń ótinishterin, eskerpelerin eskerýge, jyly shyraı tanytyp, demalýshylardyń hal-jaǵdaıyn surap júredi. Bul – eń birinshi el aldyndaǵy jaýapkershilikti seziný bolsa, ekinshiden, emdelýshiler úshin jyly qarym-qatynastyń ózi bir em-dom bolyp tabylady. «Aısha bıbi» shıpajaıynyń qyzmetkerleri «kóbine ystyq em qoldanylatyn mezgilde, sýyq sýǵa túsýge, basseınge túsýge bolmaıtyndyǵy jaıynda keńester jıi aıtylady. Emdelýshi demalýshy sýyqtap qalsa, barlyq em dalaǵa ketedi. Emdelý kezinde demalýshylardyń sýyqtap qalý qaýipi joǵary bolady» deıdi. Rasynda, emdelýshilerdiń durystap tolyqtaı em alyp, olardyń shıpajaıdan ketkennen keıin de aýyrmaýyn oılaıtyn shıpajaı basshylary kemde-kem bolar.
«Aısha bıbide» bári de jańa, sapaly jıhazdar, sońǵy tehnologııa, bilikti, isker mamandar uıymdastyrylǵan. Munda kelgen demalýshylardyń bári sapaly em alyp, alǵys aıtyp aýyrǵan aǵzasyna shıpa bolǵanyna qýanyp, taǵy da kelemiz, Alla buıyrtsa dep qoshtasýda.
Nursulý ERMEKBAEVA,
«Aısha bıbi» shıpajaıynyń meńgerýshisi:
- «Aısha bıbi» shıpajaıy 2013 jyly ashyldy. Men osyndaǵy qyzmetke mekeme ashylmastan buryn alǵashqylardyń biri bolyp kelgen edim. Sodan beri osy mekemede turaqty qyzmet etip kelemin. Mekeme basshylary Jumabek aǵa men Tursynhan apaı emge qatty kóńil bóledi. Sol sebepti, bizde emniń túrleri óte kóp. Emdelýshiler syrtqa shyqpaı bir ǵımarattyń ishinde em alady. Munyń ózi úlken artyqshylyq. Kóptegen shıpajaılarda ashana bir jaqta, jatyn bólmeler bir jaqta, em alý bólimderi basqa jaqta ornalasqan. Mundaı jaǵdaıda emdelýshiler syrtqa shyǵyp, jelden teri qatyp jatady. Saryaǵashta negizinen demalýshylar terleý arqyly em alady. Al ter qatyp qalsa, em bola qoımas. Tipti aýrýdy asqyndyryp alýy da yqtımal. Sol sebepti, emdelýshiler kóbine bizdi tańdap jatady. Ásirese, emniń qadirin túsinetin úlken jastaǵy demalýshylar pikiri osyǵan túıisedi.
Aldyńǵy jyldary 300 zaǵıp demalyp-emdelýshi jandarmen de jumys jasadyq. Zaǵıptarmen jumys jasap, olarǵa qyzmet kórsetý ońaı emes ekenin ózderińiz de topshylap otyrǵan bolarsyzdar. Áıtse de, bizdiń qyzmetkerler olardyń da kóńilinen shyǵa bildi. Olar shıpajaıdy qımaı qoshtasty.
Bizdiń shıpajaıda 65 qyzmetker turaqty jumyspen qamtylǵan. Olardyń sapaly jumys isteýine barynsha jaǵdaı jasalǵan. Ár bala sanyna baılanysty jalaqyǵa qosymsha ústeme qosylady. Sonymen qatar, qyzmetkerler men jumysshylarǵa úı alýǵa nemese úı salýǵa baılanysty qarjylaı kómek te kórsetiledi. Keıin ol qarajat aılyqtan ustalyp otyrady. Qyzmetkerlerimizdiń basym bóligi – jastar. Osynda júrip bir-birimen tanysyp otaý quryp jatqandary da bar. Qanshama jastar basshylardyń qamqorlyǵy arqasynda úıli bolyp, turmystaryn túzep keledi.
Búginde shıpajaıda 200 adamdyq oryn bar. Qazir qosymsha ǵımarat salynyp jatyr. Az kúnde ol bitse, taǵy 60-70 adamdyq oryn ashylady. Tıisinshe, shıpajaıdyń aýqymy keńip, órkendeı túspekshi. Zamanaýı jańa emdik apparattar jáne emder qosylýda.
Quralaı ORDABAIQYZY,
«Aısha bıbi» shıpajaıynyń bas dárigeri:
- Demalýshylar men emdelýshiler eń áýeli qabyldaý bólmesinen keıin mekememizdiń dárigerlerine qaralady. Arnaıy dıagnoz qoıylǵannan keıin ǵana emdeý proesi bastalady. Munda eń myqty zamanýı tehnologııalar negizinde dıagnozdar qoıylady. Shıpajaı basshylary jylma jyl zamanaýı jańa tehnologııaǵa saı ártúrli aparattardy satyp alyp otyrady. Sonyń negizinde sapaly em júrgiziledi. Zamanaýı ári jańa sapadaǵy aparattarymyz bar. Máselen, VLOK (vnýtrısosýdıstaıa lazernaıa ochıenııa krovı) – qan tamyrlardy lazerlik jolmen tazalaýǵa arnalǵan aparat.
Emniń eń negizgi túri – shıpaly sý. Ártúrli aparattardy kórgen el shıpaly sýdy ishýdi umytyp ketetin jaǵdaılar kezdesedi. Ár joly tamaqqa deıin 100 gramm mıneraldy sý ishý kerek jáne 5-10 mınýt ótken soń fıto-shaı ishiledi, al 30 mınýttan keıin tamaqqa barǵan abzal. Bizde kóp salaly em túrleri qoldanylady. Árbir emniń arasynda 15-30 mınýttaı úzilis jasap, dem alyp baryp emdi jalǵastyrǵan jón.
Almas JÚSIPBEKOV,
dáriger, hırýrg, ýrolog, gastroentolog:
- Shıpajaıda demalýshylarǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Bir mezgilde dem alyp, bir mezgilde qajetti em alyp ketýge tolyqtaı múmkindikter qarastyrylǵan. Arnaıy staıonarlyq emdeý bóliminde ýrologııalyq jáne gınekologııalyq, asqazan, baýyr, búırek jáne taǵy basqa dertterge qarsy jambasqa, qan tamyrlarǵa dárilik egýler júrgiziledi. Qosymsha ártúrli dárýmender aldyrtýǵa da bolady. Qan tazartý, súlik salý sııaqty em-dom alýǵa da múmkindikter bar. Mundaı jan-jaqty em alýǵa jaǵdaı jasalǵan shıpajaılar kemde-kem. Parafın-ozekerıt, elektroforez, amplıpýls, ÝFO, ıngalıaııa, darsenval, almag 02, teplon, Jańaqorǵannan ákelingen shıpaly balshyq, ártúrli dárilik shóptermen, pantamen daıyndalatyn mıneraldy vanna men dýsh, balqaraǵaı men panta býymen býlaıtyn bóshke, tórt mezgil fıto sháıler, massaj jáne kórshi Belarýs mekeninen keletin Bıshofıt magnııli mınerali – 4 túri, antıstress, býyndarǵa, vannalarǵa , ót shyǵarýǵa ishetin jáne balshyq quıý, maraldyń múıiziniń qany taǵy basqa em túrlerimen «Aısha bıbi» shıpajaıyna kelýshilerge sapaly qyzmet kórsetemiz.
Qarlyǵash QOSPANOVA,
«Aısha bıbi» shıpajaıynyń ashana bóliminiń meńgerýshisi:
- Bul mıneraldy sý adam aǵzasynyń barlyq bólikterine paıdaly. Quramynda kóptegen paıdaly elementter bar. Quramy óte baı. Joǵary mıneraldy zattar kezdesedi. Biraq, bul sýǵa barlyq tamaq sáıkes kele bermeıdi. Saryaǵash sýy durys adam tamaqtanǵan jaǵdaıda ǵana em bolady. Sony em alýshylar eskerse eken deımiz. Biz tamaqty emmen sáıkes kelýin qadaǵalaıyz. Máselenkeı, dándi-daqyldardan ázirlenetin tamaq ish-qurylysty tazalaýǵa kómektesedi. Ózderińiz bilesizder, mıneraldy sýdyń eń paıdaly tusy – adamnyń as qorytý joldary. Kelgen demalýshy Saryaǵashqa ishki aǵza, as qorytý, ishek joldaryn, ótin tazalatýǵa keledi. Arasynda demalýshylar bilmestikpen qunarly tamaqtar, dámdeýishtermen ázirlengen as surap jatady. Biz barynsha as máziriniń dıetalyq negizde ázirlenetindigin, toıyp tamaq jeýdi ár demalýshy qatań qadaǵalaǵany durystyǵyn túsindirýge tyrysamyz. «Aýrý – astan...» dep atam qazaq beker aıtpaǵan. Kóptegen dert durys tamaqtanbaýdyń saldarynan týady.
Sonymen qatar, daıashylardyń izettiligine, emdelýshi demalýshylardyń qyzmet kórsetýine aıryqsha kóńilderi aýyp jatady. Olar únemi kúlip, jaıdary bolyp júrýi kerek. Bul emdelýshilerdiń kóńil-kúıine áser etetin birinshi shart. Basshylar barlyq qyzmetkerlerden sypaıy, bııazy bolýdy talap etedi. Bul bizdiń shıpajaıda dástúr retinde qalyptasqan jaǵdaı. Daıashylar tórt mezgil em alýshylarǵa júgirip júrip qyzmet jasaıdy. Barlyq em alýshylar daıashylarǵa rıza. Jaqsy kóńil-kúımen ázirlenip, usynylǵan tamaqtyń ózi em bolady. Emniń basty kepili – durys tamaqtaný. Ár aptanyń ár táýligine, ár túrli dıetalyq taǵamdar men qosa qazaqı juma kúni qazaqtyń eti, tary, baýyrsaq, sary irimshik beriledi.
Álııa SÁRSENBAEVA, aǵa medbıke:
- «Aısha bıbi» shıpajaıynda parafınmen, balshyqpen em-dom jasalady. Parafın boıdaǵy býyndardan sýyqty shyǵarady, denedegi tuzdardy eritedi. Ol tizege, belge, jelkege jáne taǵy basqa býyndarǵa qoıylady. Balqaraǵaı býymen, panta býymen býlandyrý arqyly em júrgiziletin bóshkeler de bar. Demalyssyz, meıramsyz, tańǵy 05-ten keshki 18-00 ǵa deıin em úzilisiz jiberiledi.
Elmıra QURMANBAEVA, medbıke:
- Men shıpajaıda elektroforez, amplıpýls, ÝFO tárizdi aparattarmen jumys jasaımyn. Budan ózge de bizde emdik qurylǵylar jetkilikti. Dárilik shóptermen ıngalıaııa, darsenval, almag 02, teplon, mıneraldy sýmen aýyz qýystaryn jýý taǵy basqa em túrleri júzege asyrylady. Elektroforez júıke júıe syrqatyna myń da bir em bolsa, amplıpýls tuz jınalǵanǵa qarsy taptyrmaıtyn daýa. ÝFO – ýltra kúlgin sáýleler arqyly aýyz, muryn, tamaq joldaryna em júrgizetin qurylǵy. Bul emdik qurylǵy arqyly kóptegen el-jurtqa qyzmet kórsetip kelemiz.
Halyq yqylasy
Janbolat ESENǴALIULY, muǵalim:
- Men otbasymmen birge Batys Qazaqstan oblysy, Terekti aýdany, Abaı aýylynan «Aısha bıbi» shıpajaıyna arnaıy keldim. «Aısha bıbi» shıpajaıy kóńilimizden shyqty. Qyzmet kórsetý sapasy óte joǵary eken. Qyzmetkerleriniń bári de únemi jymıyp, izet kórsetip júredi. Medbıkeler men daıashylardyń barlyǵy shetinen sypaıy, ınabatty. Osyndaı joǵary deńgeıdegi ujymdy uıymdastyra bilgen mekeme basshylaryna da alǵysymyz sheksiz.
Gúlbaqyt MOMYNOVA, aspazshy:
- Men Aqmola oblysyndaǵy Stepnogorsk qalasynan keldim. Sol qaladaǵy birden-bir kórnekti sport-ınternat mektebiniń ashana meńgerýshisi retinde qyzmet jasaımyn. Tamaq daıyndaý, as ázirleý boıynsha kásibı mamanmyn dep aıtýyma bolatyn shyǵar. Sol sebepti, barǵan jerimde ashanadaǵy olqylyqtar men artyqshylyqtardy birden ańǵaryp otyramyn. «Aısha bıbi» shıpajaıyndaǵy as máziri maǵan qatty unady. Mundaǵy aspazshylar tamaqty dámdi etip ázirlep qana qoımaıdy, bar yqylas-peıilimen, taza kóńilmen, shyn nıetpen usynady. Shıpajaıdaǵy aspazshylardyń kásibı deńgeıi óte joǵary ekendigin aıtqym keledi.
Jumagúl QALDYROVA, demalýshy:
- Men osy shıpajaıǵa Reseıdiń Novotroık qalasynan «Aısha bıbi» shıpajaıyna arnaıy keldim. Saryaǵash shıpajaıyna kelýdi kópten armandap júr edim. Aqtóbeniń Hromtaý qalasynda turatyn Jadger Ýjanova esimdi ápkem ekeýmiz aqyldasa otyryp osy «Aısha bıbi» shıpajaıyn tańdaǵan edik. Ápkem ekeýmiz osynda birge demalyp júrmiz. Tańdaýymyzǵa ókingen joqpyz, qaıta óte qýanyshtymyz. Bizge munda massaj qyzmeti óte qatty unady. Mıneraldy sýy da tamasha eken! Al keshkisin uıymdastyrylatyn bı men oıyn-saýyq barlyq ýaıym-qaıǵyny umyttyrady, boıǵa qozǵalys ákelip, jattyǵý bolady, eń bastysy, kóńil-kúıdi kóteredi. Shıpajaıdyń baǵyndyrar asýy áli alda dep oılaımyn.
Marýsıa TAJIBAEVA, demalýshy:
- Bıyl 2017 jyldyń maýsym aıynyń ekinshi onkúndiginiń sońynda munaıly Mańǵystaý oblysy, Aqtaý qalasy «MańǵystaýMunaıGaz» AQ birlestigine qarasty «JetibaıMunaıGaz» óńdiristik basqarmasynyń kásipodaq joldamasymen arnaıy ońtústik óńirdegi «Aısha bıbi» saýyqtyrý keshenine demalýǵa keldim.
Bizdiń kásipodaq munaıshylarǵa jyl saıyn jan-jaqqa demalýǵa joldama berip otyrady. Degemen de, bul keshende meniń birinshi ret bolýym. «Aısha bıbi» kesheniniń em-domy, qyzmet kórsetý sapasy, tazalyǵy óte joǵary deńgeıde. Massaj, parafın, súlekpen emdeý, ish qurylystaryn jýý bólimderindegi jigitter men qyzdar mashyqtanǵan mamandar, barlyǵy óte kishipeıil, emdelýshilerge quraq ushyp qyzmet kórsetedi. Keshen basshysy Jumabek Núsipuly Almabekov demalýshylarmen jıi kezdesip júredi. Bizge munda qasıetti Ramazan aıynda demalýǵa buıyrǵan eken. Keshende arnaıy mal soıylyp, Aıt merekesine oraı as berildi. Mekeme basshysy tarapynan jasalǵan bul ıgi iske kópshilik rızashylyǵyn bildirdi. Demalýshylarǵa bul da bir qazaqtyń darhandyǵy men keńpeıildigin kórsetkendeı is boldy. «Aısha bıbi» saýyqtyrý kesheni basshylyǵy men qyzmetkerlerine jáne ózimizdiń «JetibaıMunaıGaz»-daǵy laýazymdy tulǵalar T. Aıdynov, T.Nysambaev myrzalarǵa alǵys aıtamyn.
Daıyndaǵan Arman SERIKULY
