Tamaq adamnyŋ mınezıne, genofondyna äser etedı. Mysaly, syrt eldıŋ koka-kola, pepsi-kola jäne de fasfudtarymen tamaqtansaq, genımız jaqsarmaidy. Būryndary şetelge barǧanymda «būl qandai taǧam, bızdıŋ elde nege joq?» dep qyzyǧyp, ondai önımderdı jep körgenım ras. Keiın onyŋ ziianyn bılgen soŋ, mūndai taǧamdarǧa jolamaityn boldym.
Jalpy, syrttan keletın önımderdıŋ halyq densaulyǧyna keltırer keselı öte köp. Mäselen, bız qymyz, şūbat, qymyran, bauyrsaq, ırımşık, et siiaqty ūlttyq taǧamdarymyzdy jeuge tyiym salmaimyz. Sebebı onyŋ adam densaulyǧyna paidalylyǧy baiaǧyda-aq däleldenıp qoiǧan. Olardy tekseruden ötkızbei-aq tūtyna beruge bolady.
Al, energetikalyq susynǧa tübegeilı qarsymyn. Onyŋ aǧzaǧa paidasy bar degen pıkırmen kelıspeimın. Sebebı adamnyŋ ortalyq jüike jüiesın belsendendırıp, jūmys ısteu qabıletın arttyruǧa baǧyttalǧan būl susyndardyŋ qūramynda kofein, taurin siiaqty qospalar bar. Olardy belgılı mölşerden köp qoldansa, adamnyŋ energiiasy nemese būryn baiqalmaǧan qandai da bır auruy qozady. Qozudyŋ äserınen adam älsıreidı. Ol bırden baiqalmaǧanymen, uaqyt öte kele tūraqty tūtynuşynyŋ densaulyǧy kürt naşarlauy mümkın. Önım adamǧa qosymşa quat beredı deu – qate pıkır.
Aty «energetik» bolǧanymen, zaty oǧan sai emes. Kerısınşe, boidaǧy bar energiiany artyǧymen jūmsap, tügelımen şyǧarady. Bylaişa aitqanda, adamnyŋ energiiasyn özınen «qaryzǧa alady».
Densaulyq saqtau mamandarynyŋ mälımdeuınşe energetikalyq susyndardy jüielı türde qoldanu jürek-qan tamyrlary jüiesı qyzmetınıŋ būzyluyna, ūiqysyzdyq dertıne, adam aǧzasynyŋ uaqytynan būryn älsıreuıne, qan qysymynyŋ köterıluıne äkelıp soǧady.
Ony jüikesı syr bergen, gipertoniia, glaukomamen auyratyn adamdarǧa jäne aiaǧy auyr äielder men 18 jasqa deiıngı jastarǧa qoldanuǧa bolmaidy. Mūndai as-auqatty syrt ainalyp jürgenımız dūrys.
Töregelddı ŞARMANOV,
facebook paraqşasynan
