Ahmet Baitūrsynūly atyndaǧy Tıl bılımı institutynyŋ direktory, filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Anar Mūratqyzy Fazyljan 4 tılde (qazaqşa, orysşa, aǧylşynşa jäne türıkşe) ötetın «Alatau studiiasynda» halyqaralyq onlain kezdesuınıŋ qonaǧy boldy (Taqyryby: Tıl jäne qoǧam).
Sūhbattyŋ moderatory, «Alatau» dästürlı öner teatry Ädebiet bölımınıŋ basşysy, PhD doktory Quanyş Jūmabekūly Anar Fazyljanǧa tömendegıdei sūraqtar qoidy:
1) Jaqynda «Bır jyl» dep atalatyn jazbaŋyz Feisbuk äleumettık jelısınde jariialandy.
1 jyl būryn Ahmet Baitūrsynūly atyndaǧy Tıl bılımı institutynyŋ direktory retınde jūmysqa kırıskenıŋızde, oǧan men de kuämın, İnstitut baǧdarlamalyq-nysanaly qarjylandyru boiynşa 3 jyldyq ǧylymi-zertteu jobasyn aiaqtaǧaly otyrdy.
Joba boiynşa latyn älıpbiı negızındegı kommunikasiiaǧa normativtık baza bolatyn (1. Latyn grafikasy negızındegı jaŋa Qazaq tılınıŋ ülken orfoepiialyq sözdıgı; 2. Toponimdık sözdık; 3. Qazaq tılındegı özge tıldı onomastikalyq ataulardyŋ anyqtamalyǧy; 4. Jaŋa ūlttyq älıpbide kırme terminderdı transliterasiialau jäne transkripsiialau qaǧidalarynyŋ anyqtamalyǧy jäne t.b. tūratyn) 19 türlı lingvistikalyq önımnıŋ qoljazbasy äzırlenuı tiıs edı.
Ūjym bolyp jūmyla atqarǧan jūmystardyŋ nätijesınde qazırgı uaqytta būl önımder jaŋa älıpbidıŋ bektılıgenın kütıp tūr jäne qoljazbalary äzır.
İnstitutta atqarylǧan, sondai-aq aldaǧy uaqytta qolǧa alynatyn jūmystardy aita kele, jazba soŋynda:
«Eŋ basty jetıstık – emle erejesı, anyqtaǧyşy, tūjyrymdamasy sözdıgımen, iaǧni ǧylymi bazasymen qosa jasalyp, ǧylymi negızdelgen jetıldırılgen älıpbi jobasy Ükımet janyndaǧy Ūlttyq komissiiada maqūldandy. Saiasi şeşım deŋgeiıne jetkızıldı», – dedıŋız.Qarap otyrsaq, tılımız boiynşa taǧdyrşeştı saiasi transformasiia kezeŋınde Tıl bılımı institutynyŋ basşysy bolyp otyrsyz. İnstitut basşysy retınde, ǧalym retınde sızdıŋ közqarasyŋyz maŋyzdy. Anar apai, elımızde qazaq älıpbiınıŋ latyn grafikasyna köşuı boiynşa konsensus qalyptasty deuge negız bar. Al şeşuşı kezeŋdegı, iaǧni jaŋa älıpbidı qoldanana bastaǧandaǧy endıgı serpılıs qandai deŋgeide bolady dep oilaisyz? 2) 1 jyl ışınde zamanaui formattaǧy bırneşe lingvistikalyq alaŋ ıske qosylǧanyn atap aitqan jön: 1) Ahmedi Ysqaqov, Erbol Janpeiısov, Qūlmat Ömıraliev, Şora Sarybaev, Nyǧmet Sauranbaev, Ömırzaq Aitbaev, Jamal Mankeeva siiaqty öz mektebın qalyptastyrǧan tıltanuşy ǧalymdarǧa arnalǧan döŋgelek üstelder ötkızıldı. 2) Ahmet Baitūrsynūlynyŋ ǧylymi mūrasyn zertteuge, jaŋa tıltanymdyq ızdenısterdı aprobasiialauǧa arnalǧan «Ahmet oqulary» alaŋy ıske qosyldy. 3) Äleumettık lingvistikalyq zertteulerge empirikalyq baza jinauǧa arnalǧan «Tıl jäne qoǧam» alaŋy qolǧa alynyp jatyr. Osy alaŋdar İnstitut ūjymynyŋ bırlıgı men qajyrly eŋbekterınıŋ arqasynda jūmys ıstep tūr. «Jaqsy söz – jarym yrys, jaqsy niet – bütın yrys» deidı ǧoi. Elım degen käsıpkerlerdıŋ qūlaǧyna altyn syrǧa. Atalǧan üş baǧyttyŋ maŋyzdylyǧyna jäne osylardy odan ärı damytu üşın taǧy da ne ısteuge bolady, solarǧa toqtala ketseŋız. 3) Özıŋız bılesız, elımızde «Tıl turaly» zaŋ bar. Sondai-aq 2019 jylǧy 31 jeltoqsanda Ükımettıŋ qaulysymen bekıtılgen «Tıl saiasatyn ıske asyrudyŋ 2020 − 2025 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasy» qanat qaqty. Ataularyna qarasaq, ekeuınde de «Memlekettık tıl» dep naqty körsetılmegen. «Memlekettık tıl turaly» zaŋ qabyldau kerek ekenı aitylyp keledı. Osy tūrǧyda pıkırıŋızben bölısseŋız. 4) Akterdıŋ basty maqsaty – dauystyŋ dūrys äuezın qalyptastyru, obrazdy tıl tehnikasy arqyly somdau, sondai-aq sauatty söileu. Akterlık şeberlık ılımıne süiensek, söz – akterdıŋ sahnada qoldanar eŋ basty qaruy. Akter üşın sözderdı dūrys aitu normasyn, tıldegı sözderdıŋ jazyluy men aityluyndaǧy aiyrmaşylyqtardy bılu asa maŋyzdy. Sahna tılıne qatysty oiyŋyzdy bıldırseŋız. 5) Sız üşın ūltşyl adam kım? Osymen qorytyndylasaq. Tolyq sūhbatty tömendegı sıltemeden köre alasyzdar! https://www.youtube.com/watch?v=k5advnnMXcw
