Almaty qalasy Dın ısterı jönındegı basqarmasynyŋ qoldauymen «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgınıŋ ūiymdastyruymen «Alaş Orda»: ūlttyq ideia jäne dın mäselelerı» atty respublikalyq ǧylymi-täjıribelık konferensiiaǧa ūsynylǧan Mūratbek Kenemoldinnıŋ materiialyn nazarlaryŋyzǧa ūsynyp otyrmyz.
Arhivten alynǧan aiǧaqtar
Alaşorda tarihyna qatysty jergılıktı mūraǧat qūjattarynan Alaş tileginde bolǧan Semei öŋiriniŋ birqatar däulettı adamdarynyŋ esimderi jiı kezdesip qalatyny belgili. Osy oraida Qarajan Ükibaev kim edi jäne onyŋ Alaşorda ükımetıne qandai qatysy boldy degen zaŋdy sūraq tuyndary sözsiz. Alaş kösemi Älihan Bökeihanovtyŋ 1913 jyly aiauly dosy, ūly Abaidyŋ daryndy inisi Käkitai Ysqaqūly kenetten auyryp qaitys bolǧanda «Qazaq» gazetine jazǧan qazanamasynda «Men abaqtydan şyqqan soŋ bir tün Qarajan üiinde birge bolyp, meni Qarqaralyǧa Omarbek, Käkitai şyǧaryp salyp, qoş aitysqan jerde qūşaqtasyp jylasty» [1], - dep eske alatyny bar. Būl arada ol patşa ükimetine qarsy narazylyq bıldırıp, I Resei Memlekettık Dumasynyŋ deputaty retınde Vyborg ündeuıne qol qoiuyna bailanysty 1908 jyly Semei türmesinde qylmystyq jazasyn ötep şyqqan jaǧdaiyn, sonda Abai elinen Şäkerim, Käkitai, Turaǧūldyŋ amandyq sūrai kelip, biraz köŋil kötergenderin aitady. Mūnyŋ özı Semeidiŋ ataqty bai-köpesi Qarajan Ükibaevtiŋ täuelsizdikti mūrat etken Alaş qairatkerlerınıŋ ideiasymen būrynnan tanys ekenın körsetedı.
1917 jyldyŋ jeltoqsanynda Orynborda Alaşorda ükimeti qūrylyp, alaida ol saiasi qaqtyǧystarǧa bailanysty uaqytşa tūratyn ornyn Semeige auystyrǧanda Qarajan Ükibaev, Äbdirahman Jüsipov, Äniiar Moldabaev tärizdi taǧy basqa elge belgılı bai adamdar özderiniŋ basy artyq üilerin, dünie-mülikteri men malyn Alaştyŋ azattyq jolyndaǧy küresıne paidaǧa jaratuǧa tartu etken. Mysaly, Ahat Şäkerimūly «Meniŋ äkem, halyq ūly – Şäkerim» atty esteliginde Belgibaidyŋ qyzy dauyna bailanysty oqiǧany baiandai kelıp, Jaŋasemei bazarynyŋ joǧarǧy jaǧynda ornalasqan Qarajan baidyŋ mektepke jalǧa bergen üiinde Alaşorda sotynyŋ keŋsesı qonys tepkenın aitady. Şynynda, Semei qalasyndaǧy Qazirgi zaman tarihynyŋ qūjattama ortalyǧynda (orysşasy VKO SDNİ) saqtalǧan qūjattar1918-1919 jyldary Qarajannyŋ üiınde oblystyq qazaq sotyna qosa uezdik Zemstvo basqarmasynyŋ keŋsesi de ornalasqanyn aiǧaqtaidy. 1918 jyldyŋ 11 nauryzynda Semei uezdik Zemstvo basqarmasynyŋ töraǧasy Ahmetjan Qozybaǧarovtyŋ qol qoiuymen Alaş mektepteri jönındegı komissiianyŋ müşelerine jiberilgen resmi şaqyrtu qaǧazynda:
«Semipalatinskaia Uezdnaia Zemskaia Uprava ot 11/26 marta 1918 goda.
Povestka
chlenam Semipalatinskoi uezdnoi Zemskoi şkolnoi komissii.
Otdel narodnogo obrazovaniia prosit t.t. chlenov komissii pojalovat na zasedaniia, naznachennoe na 14 marta s.g. (chetverg) v pomeşenii Zemskoi Upravy - g. Alaş, dom Ukubaeva, k 5 chasam vechera...» [2], - dep körsetiledi.
Osyndai taǧy bir resmi qūjatta tömendegidei mäsele aitylǧan:
«Semipalatinskaia Uezdnaia Zemskaia Uprava ot 12 avgusta 1918 goda, N 3755. g. Semipalatinsk.
Povestka
Nastoiaşim Semipalatinskaia Uezdnaia Zemskaia Uprava priglaşaet Vas pojalovat na zasedaniia (g. Alaş, dom Karajana Ukubaeva) segodnia, 12 (30) avgusta s.g., v 8 chasov vechera dlia obsujdeniia dogovora po miasnoi zagotovke.
Zam. Predsedatel ZemUpravy Vorobev» [3].
Atalmyş qūjatta būl jiynǧa sol kezdegı Semeidıŋ Alaş tılegınde bolǧan bai adamdary Andamasov, Küşikbaev, Bolathanov, Düisenbaev, Oŋalbaev, Balǧabaev, Qūlǧarinnıŋ kelıp qatysuy mındettelgen. Olardyŋ arasynda Ahmetjan Andamasov, aǧaiyndy Bekqoja jäne Bekmolla Qūlǧarinder, Ahmädi Oŋalbaev syndy taǧy basqa da däulettı adamdar Alaşorda ükimetin qoldap, ünemi materialdyq järdem jasap tūrǧan. Öz kezegınde Qarajan Ükibaevtiŋ de 1918 jyly «Abai» jurnalyn şyǧaruǧa qarjylai kömek bergenin bilemiz. Alaşşyl būl basylymnyŋ redaktorlary qazaqtyŋ qos arysy Mūhtar Äuezov pen Jüsıpbek Aimauytov boldy. Odan soŋ ol köp ūzamai Semeidıŋ aǧaiyndy tatar bailarynan «Järdem» baspahanasyn satyp alyp, ony Alaşorda ükımetıne syiǧa tartqan.
1917-1919 jyldary būl baspahanadan «Abai» jurnaly men «Saryarqa» gazetı, al 1920 jyldary «Qazaq tılı» gazetı şyǧyp tūrǧan. Semei qalasyndaǧy Qazırgı zaman tarihynyŋ qūjattama ortalyǧyndaǧy «Spisok organizatorov Alaşskogo konnogo partizanskogo polka, uchastnikov organizasii protiv Sovetskoi vlasti v 1918 goda pravitelstva Vostochnoi Alaş-Ordy» degen resmi qūjatta Qarajan Ükıbaevtıŋ esımı Alaş äskerın ūiymdastyryp, qūruşylardyŋ bırı retınde atalady.
Alaş tılegındegı bailar demekşı, būl arada Ahat Şäkerimūly esteliginde aitylatyn äigılı Orazbaidyŋ da (Mūhtar Äuezovtıŋ «Abai joly» romanynyŋ keiıpkerı) Belgıbaidyŋ qyzy dauyna bailanysty Şäkärım qajy basqarǧan sot şeşımıne kelıspei: «... men Alaşqa qyryq at bergem. Jesirimdi qaitaryp bersin. Äitpese ketisem...» dep qatty aşu şaqyruy beker bolmasa kerek. Alaşorda ükımetıne ärdaiym kömek qolyn sozyp kelgen Orazbaidyŋ jekemenşıgınde üş myŋ jylqysy bolsa, al Qarajan Ükıbaevqa alty myŋ bas jylqy bıtken.
Şäkärımnıŋ än mūrasyn zertteuşı Arǧynbek Ahmetjanov «Sazdy sapar» atty kıtabynda Qarajannyŋ jastaiynan közı aşyq, etı tırılıgımen sauda jasap keremettei baiyǧanyn, al onyŋ äkesı Ükıbai turaly: «Ol öz zamanynda el aralap, bailar men kedeilerdıŋ tapsyrysyn oryndap etık tıkken. Eşkımge täueldı bolmai, besaspap önerı, qoly ısmer şeberlıgımen kün körgen. Söitıp, Ükıbai – «atynyŋ qabyrǧasyn qalyp tesken Ükıbai» atanyp ketken» dep jazady. El auzynda Ükıbaidyŋ osy etıkşılıgıne qatysty mynadai bır äŋgıme bar. Bırde Semeidıŋ belgılı bai-saudagerı Qarajan qalyŋ toptyŋ arasynan Ertıs öŋırıne äigılı Esenbai aqyndy körıp qalyp: «Äi Esenbai, men turaly bır auyz öleŋ şyǧarşy» deptı. Esenbai: «Qarajan-au, men saǧan aitsam, jai aitpaimyn ǧoi. Abaisyzda tılım batyp ketse qaitesıŋ...», - degen eken. Qarajan: «qysylma, aita ber», - deptı. Sonda ol:
Şoqannyŋ Baiǧanasy täuır edı,
Az ǧana qoregı bar auyl edı.
Qarajan, bai boldym dep maqtanasyŋ,
Ükıbai qamyt qaqqan jauyr edı» -
degende, Qarajan bai myrs etıp külıp, terıs ainalyp jüre berıptı. Mıne, osy şaǧyn äŋgımeden-aq onyŋ taban astynda tauyp aitylǧan bır auyz sözge toqtap, aqyndyq önerdı joǧary baǧalai bıletın kökıregı oiau, közı aşyq ziialylyǧyn köremız.
Qarajan Ükıbaev, şyn mänınde Älihan Bökeihan bastaǧan Alaş ziialylary ülken qūrmet tūtyp syilaityn, oqyǧan-toqyǧany mol adam bolǧan. Arǧynbek Ahmetjanov joǧaryda atalǧan kıtabynda, Qarajan Ükıbaevtıŋ kezınde daryndy änşı Ämıre Qaşaubaevtyŋ el arasynda ataq-daŋqynyŋ taraluyna, sondai-aq Mūhtar Äuezovpen pıkırles ärı qyzmettes bolǧan, 1937-38 jyldary stalindık repressiiaǧa ūşyraǧan Ämze Naqymjanov, Şaimardan Toqjıgıtov synda qazaq ziialylarynyŋ alǧaş bılım alyp, ülken azamat bolyp qalyptasuyna da köp qolǧabys tigızgenı jaiynda bırqatar derekter aitylǧan.
Jalpy, 1917 jylǧy aqpan töŋkerısınen keiıngı osynau alasapyran kezdıŋ özinde-aq būrynǧy Alaş (qazirgi Jaŋasemei) qalasynda Abai, Alaşorda, Tinibai, Altaibaev, Andamasov, Ükıbaev dep atalatyn köşeler bolǧan. Būl el arasynda Alaş ziialylarynyŋ bedelı öte zor bolǧanyn aŋǧartady. Mäselen, Semeidegi birneşe sauda dükenderi men teri öŋdeitın sehtardyŋ, mal soiatyn qasaphanalardyŋ, sondai-aq qyrdaǧy esepsiz myŋǧyrǧan maldyŋ iesi Qarajan Ükibaevtiŋ osy Alaş qalasynyŋ «Okean» bazary aumaǧyndaǧy Svobodnaia, 50 köşesinde ornalasqan, äuelgıde mektepke dep, odan soŋ oblystyq qazaq soty men uezdik Zemstvo basqarmasyna bergen jaŋaǧy kök şatyrly, biik qaqpaly ülken aǧaş üii keŋes ökimeti tūsynda ūzaq uaqyt jetım balalardyŋ mektep-internat üiı retinde paidalanylyp keldi. Alaida, 1970 jyldardyŋ soŋyna qarai būl maŋda köp qabatty tūrǧyn üilerdiŋ qauyrt salyna bastauyna bailanysty Qarajan baidyŋ üiı būzylyp tastaldy.
Alaştyŋ janaşyry Qarajan Ükıbaevtıŋ osy üii turaly Semei qalasynyŋ qūrmettı azamaty, soǧys jäne eŋbek ardageri Qabyş Omarov öz äŋgimesinde: «Ūly Mūhaŋnyŋ «Abai joly» roman-epopeiasynda aitylatyn Abaidyŋ ömırlık ainymas dosy Bazaralynyŋ qasyndaǧy Äbdi bizdiŋ ülken atamyz. Bazaraly men Äbdi birge tuysqan. Sol Äbdiniŋ balasy Aqtan, al Aqtannyŋ ūly Omar stalindik repressiialau kezinde Semei türmesinde atyldy. Endi osy äuletten qalǧan jalǧyz men edim. Meniŋ de jetimdik pen «halyq jauynyŋ balasy» degen türtpekteuden tartpaǧan azabym az bolmady.
1930 jyldary Semeidegi Qarajan baidyŋ üiinde aşylǧan jetım balalardyŋ mektep-internat üiınde tärbielendim. Äli esimde, bala bolǧan soŋ, älgi ülken aǧaş üidiŋ aulasynda tyǧylmaq oinaimyz. Sonda onyŋ jertölesınde eski qymbat jihazdar: kümispen kömkerilgen bolyskei kereuet, jükaǧaş, sandyq, kreslo, şkaf jäne t.b. basqalar şaŋ basyp jatatyn. Mūny jasy ülken adamdar Qarajan baidiki deitin. Keiinen bildim, ol Alaşordaǧa tilektes bolǧan Abai eliniŋ ardager azamaty eken. Al endi Qarajannyŋ üiinen Ertis özenine qaraiǧy tömende Jaqiia qajy, Ahmädi jäne İsabek bai sekıldı däulettı adamdardyŋ üileri boldy» deidi.
Aitsa aitqandai, keŋes ökımetı kezınde Alaş ziialylarynyŋ otqa örtelgen ruhani qūndylyqtary sekıldı «tap jauynyŋ dünie-mülki» degen jeleumen talai materialdyq igilikterimiz de tarydai şaşylyp dalada qaldy emes pe... Sözdiŋ reti kelgende toqtala keteiik, osy Alaş qalasyndaǧy «Okean» bazary aumaǧynda jalǧyz Qarajannyŋ ǧana emes, Alaşordaǧa paidalanuǧa bergen Äbdirahman Jüsipov, Aleksandr Erykalov (şoqynǧan qazaq) siiaqty bai-köpesterdiŋ de jekemenşik üileri boldy. Taǧy da Ahat Şäkerimūly esteliginde: «Äkem Belgibaidyŋ qyzy dauyn şeşkennen keiin, erteŋinde Jaŋasemeidegi Abdrahman baidyŋ üiindegi Alaştyŋ keŋsesine kelip kirdi» deitin sol Äbdirahman Jüsipovtiŋ on bölmelı qyzyl kırpışten salynǧan üii jaŋaǧy Qarajannyŋ kök şatyrly, biik qaqpaly ülken aǧaş üiimen qatarlas qol sozym jerde tūrdy. Mıne, osy Äbdırahman baidyŋ üiınde Alaşorda ükimetiniŋ keŋsesine qosa, «Saryarqa» gazetiniŋ redaksiiasy men «Järdem» baspahanasy da ornalasty. Äbdirahmannyŋ üii de keŋes ükimeti uaqytynda «Qazaqstan» degen atpen qonaqüi, restoran retinde paidalanylyp, keiinde būzylyp tastaldy. Al endı Alaşorda ükımetıne qatysty mūraǧat qūjattarynda Alaş qalasyndaǧy būrynǧy Erykalov, qazirgi Kolhoznaia köşesindegi Aleksandr Erykalovtyŋ eki qabatty jekemenşik tūrǧyn üii äuelgıde, zemstvolyq qolöner uchilişesınıŋ oqu ǧimaraty, odan keiınde Alaş äskeriniŋ ştaby jäne äskeri gospitali retınde paidalanylǧany turaly aitylady.
Abai auyly azamattarynyŋ, jalpy Alaş ziialylarymen qoian-qoltyq tyǧyz aralasuyna, eŋ aldymen Älihan Bökeihanovtyŋ aǧa sūltan Qūnanbai ūrpaqtarymen ruhani jaqyndyǧy jäne tuystyq bailanysta boluy sebep bolǧanǧa ūqsaidy. Ol turaly belgılı ädebietşi-ǧalym, professor Arap Espenbetov «Tūŋǧyş jinaq – Abaitanudyŋ alǧaşqy qarlyǧaşy» maqalasynda Älihannyŋ äkesi Nūrmūhamedtiŋ äieli tobyqty Mamai batyrdan taraityn Dulat batyrdyŋ qyzy Bekjan hanym ekenin, sondai-aq osy Dulat batyrdyŋ ekinşi qyzy Boşantai Qūdaiberdi äieli, Qūnanbai kelini bolǧanyn aita kelip: «... Abai eli men Bökei äuletinde qarǧa tamyrly qazaqtyqtyŋ izi sairap jatyr: bir jaǧynan naǧaşy-jien, ekinşi jaǧynan sarsüiek qūda. Ruhani tuystyq pen qandas qaryndastyqtyŋ, qimas jaqyndastyqtyŋ toǧysyp ketui jaratuşynyŋ ūrpaqtar peşenesine syilaǧan taǧdyr-talaiy edi», [4] - degen pikir tüiedi. Onyŋ dälelin Älihan Bökeihanovtyŋ Şäkerim, Käkitai, Turaǧūl turaly jazbalarynan anyq köremiz.
Älihanmen sondai jaqsy qatynasta bolǧan däulettı bai adamdardyŋ biri – Äniiar Moldabaev edi. Hakim Abaidyŋ tärbiesin körip, kömegimen oqyp bank mamandyǧyn meŋgergen ol 1917 jyly «Alaş» partiiasy qūrylǧanda, sonyŋ tekseru komissiiasyn basqaryp, qyzmet atqarǧan. Alaştyŋ aqiyq aqyny Mirjaqyptyŋ qyzy Gülnar Dulatova «Alaştyŋ sönbes jūldyzdary» atty estelik-kıtabynda 1921-1922 jyldary Semeide äke-şeşesi men Älihan Bökeihanovtar otbasynyŋ Komissarskaia, 169 köşesindegı Äniiar Moldabaevtyŋ eki qabatty jekemenşik üiinde tūrǧandaryn, jaz ailarynda Gülnar tätesi ekeui Şyŋǧystauǧa Turaǧūl Abaiūly, Ömirtai Aqberdinniŋ auyldaryna baryp demalyp qaitatyndary jaily äŋgime etedi.
Alaşordanyŋ jaqtasy, Semeidiŋ bai-köpesi Qarajan Ükibaevtiŋ qai jyly tuyp, qaşan qaitys bolǧany turaly ärtürlı pıkırler aitylady. Mysaly, Şäkerimnıŋ än mūrasyn zertteuşı, äuesqoi sazger Arǧynbek Ahmetjanovtyŋ «Sazdy sapar» kitabynda Semei guberniiasynyŋ Şaǧan bolysyna qarasty Sarjal auylynda düniege kelgen Qarajannyŋ äkesi Ükibaidyŋ qoly isker aǧaş şeberi, etikşi bolǧanyna toqtalyp, ony Tobyqty eliniŋ qūlyq ruynan taratady. Al endi Ükibaidyŋ Qarajannan basqa Temirǧaly, Aimaǧanbet atty ülken ūldary bolǧan. Sonda Qarajan ūldyŋ kenjesi bolyp keledi. Kezinde ortanşysy Aimaǧanbettiŋ balasy Jūmjūma Aimaǧanbetov te Alaşqa tanymal bedeldi azamat bolǧan. 1917 jyly ol Şäkerim Qūdaiberdiūly, Halel Ǧabbasov, Älimhan Ermekov, Mūstaqym Maldybaev, Näzipa Qūljanova, Ahmetjan Qozybaǧarov, Kökbai Janataev syndy t.b. Alaş ziialylarymen birge Semei uezdik Zemstvosyna deputat bolyp sailanǧan [5]. Sondai-aq el auzynda onyŋ äkesi Aimaǧanbettiŋ esepsiz öte ırı bai bolǧany, Naiman elindegi janai ruynyŋ bolysy Tügelbaidyŋ qyzy Bätiş sūludy qalyŋ malǧa jüz tailaq berip aittyryp alǧany turaly da türli äŋgimeler aitylady. Keiınde sol Bätış sūlu el ışınde Jüztailaq bolyp atanyp ketıptı.
1927-28 jyldary jergilikti keŋes ükimeti organdary bai-kulaktardyŋ mal-mülkin jappai tärkilep, özderin bala-şaǧasy, tuǧan-tuystarymen qosaqtap Sibirge jer audaryp jatqanda, osy saiasi nauqanǧa Şyŋǧystau öŋırınıŋ Alaş qalasynda tūratyn Qarajan Ükibaev, İke Ädilov, Mūsatai Moldabaev tärizdi t.b. däulettı bai adamdary da iligedi.
Zertteuşi ǧalym Bolatbek Näsenovtiŋ «Abyraly – qandy jyldarda (1905-1945 jj.)» atty kitabyndaǧy 1927 jyldyŋ 8 säuirinde toltyrylǧan Semei guberniialyq OGPU-diŋ N44570 aiyptau isiniŋ hattamasynda Qarajan Ükibaevtiŋ özin kinäli emes dep esepteitindigi aitylyp, «Ukubaev Karajan, bai – rodonachalnik, 58 let, imeet krupnoe skotovodcheskoe hoziaistvo, ranşe ne sudilsia, lişen izbiratelnyh prav kak byvşii krupnyi torgoves i volostnoi upravitel» degen derekter berilgen. Soǧan qosa mūnda Qarajan Ükibaev, İke Ädilov, Mūsatai Moldabaevtyŋ üş jylǧa Qazaqstannan körşıles Sibir ölkesiniŋ Rubsovsk okrugyna jer audarylǧany körsetiledi.
Sol siiaqty Semei qalasyndaǧy Qazirgi zaman tarihynyŋ qūjattama ortalyǧy qoryndaǧy «Vypiski iz protokolov №3,7 zasedaniia Chingistauskoi raionnoi komissii po provedeniiu dekreta KSİK i SNK ot 27 avgusta 1928 goda, sostoiavşegosia 27, 28, 29 i 30 sentiabria 1928 goda o konfiskasii i vyselenii Ukubaeva Karajana» [6] atty resmi qūjatta Qarajan Ükıbaevtıŋ 62 jasta, jalpy otbasynda 4 adam, mäselen, bırınşı äielı Aitjan – 58, ekınşı äielı Qazy – 40, balalary Toqtaǧazy – 23, Beketǧazy – 8, Sliamǧazy – 7, Ämırǧazy – 5 jasta ekenı, jekemenşıgınde 150-dei ırı qara maly, tūrǧyn üi, qoima, mal qoralary bary, bıraq ta onyŋ bärı memleket esebıne tärkılenıp alynǧany, al qazır İke Ädılovke qosylyp qaşyp jürgenı turaly aitylady.
Būl resmi qūjattardan köŋilge bir tüietini, Qarajan Ükibaevtiŋ tuǧan jyly men otbasy müşelerıne qatysty derekter. Mysaly, onyŋ jas mölşerı OGPU-dıŋ hattamasynda 58, al Şyŋǧystau audandyq komissiiasynyŋ hattamasynda 62-de dep jazylady. Al endi Qarajanyŋ qazaǧa ūşyrauyna kelsek, 1926 jyly Semei guberniialyq OGPU-diŋ üştıgınıŋ şeşimimen Rubsovsk okrugine jer audarylǧan ol öz auyldasy İke Ädilovpen bırge keŋes ökimetine qarsy küresip, Şyŋǧystau köterilisine qatysady.1928 jyly 8 mamyrda Qarajan men İkeniŋ äielderi Mäskeudegi OGPU-diŋ basşysy Menjinskiige küieulerıne araşa tüsuin sūrap ötiniş hat ta jazǧan eken, biraq odan eş nätije şyqpaǧan. Alaida, «Aŋdyǧan jau almai qoimaidy» degendei, 1930 jyly qolǧa tüsıp, osy köterilisti ūiymdastyruşylar retinde Qarajan Ükibaev bastaǧan, sonyŋ işinde onyŋ nemere inisi Jūmjūma Aimaǧanbetov, Rüstem Abylǧazin, aǧaiyndy Būtabai jäne Nesiphan Aǧybaevtar bar, jiyny bes adam OGPU üştiginiŋ şeşimimen RSFSR Qylmystyq isteriniŋ 58 jäne 59 baptary boiynşa aiyptalyp, ölim jazasyna kesiledi.
Keŋes ökimetiniŋ qudalauynan Qarajan Ükibaevtıŋ äuleti qyrǧyz jerin baryp panalaidy. Ülken ūly Toqtaǧazy (Toqtaş) erterekte Peterburgte finans institutyn oqyp bıtırıptı. Sonyŋ közı aşyq, eti tirligimen bükil Ükibai äuletiniŋ ūrpaqtary qyrǧyzdyŋ astanasy Bişkekke jinalyp, birge ömir sürgen. Toqtaş finans tehnikumynyŋ direktory bolyp istegen. Biraq auyryp, mezgilsiz qaitys bolǧan.
1960 jyldary Qarajannyŋ ekinşi ūly Beketǧazy tuǧan jeri Semeige kelip qaitqan eken. Ärine, qazirgidei emes, ol uaqytta Alaş arystary älı aqtala qoimaǧan kez edi. Eldiŋ aituynda, äkesi Qarajannyŋ Alaşordaǧa syiǧa tartqan ülken aǧaş üiinıŋ aldynda ekı közden aqqan ystyq jasyn tyia almai ūzaq tūryp, qimai qoş aitysyp ketken körınedı.
Mūratbek KENEMOLDİN,
Abaidyŋ memlekettık qoryq-muzeiınıŋ
jetekşı ǧylymi qyzmetkerı.
Paidalanylǧan ädebietter
- Qazaq, 1915, №105, 18 fevral.
- VKO SDNİ, fond-37, opis-01, delo-10.
- Sonda, fond-37, opis-01, delo-10.
- Abai, 2009, №3. 6-10 better.
- VKO SDNİ. Fond-37, opis-01, delo-55.
- VKO SDNİ. Fond-74, opis-4, delo-716 listy-16,18.
