14 jeltoqsan, saǧat 17:00-de Qazaqstan Respupblikasynyŋ ūlttyq kıtaphanasynda "Qaz dauysty... bi" derektı filmı körsetıledı.
Biyl Qazaq Ordasynyŋ kemeŋger biı, memleket jəne qoǧam qairatkerı Qaz dauysty Qazybek bidıŋ 350 jyldyq mereitoiy Qaraǧandy oblysynda öz mənınde atalyp ötkenı belgılı.
Kezınde, osydan 10-15 jyl būryn mūndai ūly tūlǧalardyŋ mereitoilary respublikalyq deŋgeide merekelenıp, respublika Astanasynda Elbasy, memleket jəne qoǧam qairatkerlerı, sondai-aq öner şeberlerı qatysqan saltanatty, ūly jiynmen qorytyndylanyp, tüiındeletın. Jəne mūndai ideologiialyq maŋyzy zor şaralar tolyqtai teledidarǧa tüsırılıp, memlekettık telearnalar arqyly qalyŋ būqaranyŋ nazaryna ūsynylyp, jalpaq jūrtqa nasihattaluşy edı. Qazır mūnyŋ bırı de joq. Sebebı joǧaryda el ideologiiasyna jauap beretın memleketşıl, halyqşyl şeneunıkter "Qyzyl kıtapqa" enetındei deŋgeide azaiyp, mülde qalmai bara jatyr. Sondyqtan Qazybek bi siiaqty ūly tūlǧalardyŋ mereitoiy audandyq, ərı ketse oblystyq deŋgeide ǧana atalyp öteletın şaǧyn şara bolyp qaluda.
Būl da bır kem dünie...
Basty aitpaǧym būl emes, ərine. Üstımızdegı jyly Qaraǧandy oblysy əkımşılıgınıŋ bastamasymen, QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ tapsyrysy boiynşa Şəken Aimanov atyndaǧy "Qazaqfilm" kinostudiiasy öte qysqa merzım ışınde "Qaz dauysty... bi" atty derektı film tüsırıp ülgerdı.
Atalǧan filmnıŋ rejisserlery: Ǧaziz Nasyrov ekeumız būl filmde Qaz dauysty Qazybek bidıŋ memleketşıl biık tūlǧasyn derektı film arqyly saralauǧa, bezbendeuge tyrystyq. Qazybek bi jaily el auzyndaǧy aŋyzdar men Resei jəne Qytai mūraǧattarynda saqtalǧan jazba derekterdı qorytyp, osy materialdardyŋ negızınde Qazybek bidıŋ ömırı men qyzmetın kino tılınde rekonstruksiia jasauǧa talaptandyq.
Būl ərine oŋaiǧa soqqan joq. "Delika" jol talǧamaityn japonnyŋ kölıgımen 8 000 şaqyrymnan asa jol jürıp, bır şetı Pavlodar, Qaraǧandy bır şetı Oŋtüstık Qazaqstan oblysy, Qyzylorda oblysynyŋ şegıne deiın baryp qaittyq. Az uaqyttyŋ ışınde 20 saǧattai video material tüsırıp ülgerdık. Ərine, saparymyz qauıp-qatersız bolǧan joq dep aita almaimyz. Məselen, Qaz dauysty Qazybek bi 1764 jyly aqpan aiynda qaitys bolǧanda qys qaharly, qar qalyŋ bolǧandyqtan, jer aiaǧy keŋıgenşe dep balasy Bekbolat pen Edıge biler ūly bidıŋ məiıtın sörege saqtauǧa ūiǧarǧan. Osy qys aiynda bolǧan oqiǧany suretteu üşın Alataudyŋ bır asqar biıgı - 3800 metrlık "Molodejnyi" atalatyn biık şyŋyna şyǧyp, alty qanat üi tıktık. Öitkenı mezgıl tamyzdyŋ soŋy, Alatauǧa qar tüsıp ülgermegendıkten, osylai jannan bezıp, məŋgı mūzdyqtarǧa köterıluge mäjbür boldyq. Alataudyŋ qūlama jartasty, tüpsız şyŋyraularynan asyp ötkenımızdıŋ özı bır ǧajaiyp hikaia. Bərın jazyp otyruǧa uaqyt tapşy.
Sonymen, filmdı qysqa uaqytta aiaqtap, 21-qyrqüiekte, Qaraǧandy qalasynda ötetetın halyqaralyq ǧylymi-teoriialyq konferensiiada körsetuge joǧarydan pərmen alǧan tüsırılım toby künı-tünı bel şeşpei eŋbek etıp, dıttegen uaqytta daiyn qyluǧa tyrystyq. Təŋırı jar bolyp, konferensiia uaqyty keiınge şegerıluıne bailanysty bır tynys alyp alǧan bızder qaita jūmyla kırısıp, filmdı aiaqtap ülgerdık. Ökınıştısı, osynşama asyqtyrylǧan film konferensiiada körsetılmei, (belgısız sebeptermen keiınge qaldyryldy) bızdıŋ künı-tünı ūiqysyz-külkısız ıstegen auyr eŋbegımız jelge ūşty, maŋdai terımız zaia kettı. Qanşama jüike jūqaryp, qanşa şaş aǧardy deseŋızşı. Kinogerlerdıŋ auyr beinetın tüsınetın kım bar būl jalǧanda, jūrttyŋ bərı jön-josyqsyz syn aituǧa ǧana qūştar...
Endı, mıne, sol filmdı "Qazaqfilm" kinostudiiasy Almaty körermenderı aldynda (qaraǧandylyqtardyŋ uädesı ūzap ketken soŋ) körsetuge şeşım qabyldapty. Quanyp ta, qobaljyp otyrmyn. Sızder de kelıŋızder aǧaiyn, körıŋızder, baǧasyn berıŋızder. Derektı kino önerı turaly pıkırımızdı, oiymyzdy ortaǧa salaiyq.
Filmge tüsken barlyq kino jəne teatr akterlerın, osy jobada eŋbek etıp, ter tökken tüsırılım tobynyŋ barlyǧyn Ūlttyq kıtaphanada (Abai daŋǧyly 14) ötetın körsetılımge şaqyramyn. Kino mamandary, derektı kinonyŋ synşylary, jurnalister qauymy - Sızderdı de derektı kino körermenı retınde kinozaldan körgım keledı. Esık barlyqtaryŋyzǧa aşyq!
Erlan TÖLEUTAI,
önertanuşy, änşı-kompozitor,
ssenarist, jazuşy.
