«Adyrna» tılşısınıŋ kezektı sūhbaty QR Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ resmi ökılı Uäli Talǧat Qanatūlymen boldy.
- Talǧat myrza, tabiǧi jäne tehnogendık sipattaǧy tötenşe jaǧdailardyŋ aldyn alu jäne olardy joiu jönındegı memlekettık organdardyŋ qyzmetı qandai?
-Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ qyzmetı tabiǧi jäne tehnogendık sipattaǧy tötenşe jaǧdailar men olardyŋ saldarlarynyŋ aldyn aluǧa jäne olardy joiuǧa, tötenşe jaǧdai aimaǧyndaǧy halyqqa şūǧyl medisinalyq jäne psihologiialyq kömek körsetuge, ört qauıpsızdıgı men önerkäsıptık qauıpsızdıktı qamtamasyz etuge baǧyttalǧan.
- Ört qauıpsızdıgı auditı degenımız ne?
- Ört qauıpsızdıgı auditı degenımız – obektılerdıŋ ört qauıpsızdıgı talaptaryna säikestıgın baǧalau. Būl nysan memlekettık örttı baqylauǧa balama bolyp tabylady. Nysannyŋ iesı baǧalau nysanyn öz betınşe taŋdauǧa qūqyly. Ǧimarattyŋ iesı, öz qalauy boiynşa, akkredittelgen auditorlyq kompaniiamen kelısım şart jasai alady. Şart jasalady jäne baǧalau jürgızıledı. Iаǧni, ört qauıpsızdıgın memlekettık ört baqylauymen ǧana emes, saraptamalyq ūiymmen de däl osyndai tekseru jürgızıledı. Saraptamalyq ūiymdardy akkreditteudı QR TJM Örtke qarsy qyzmet komitetı jüzege asyratyndyǧyn qosa ketkım keledı.
- «Apat aityp kelmeidı» deidı. Degenmen, türlı sipattaǧy apatty jaǧdailar oryn almas üşın, olardyŋ aldyn alu maqsatynda qandai şaralar qoldanyluda? Halyqqa ügıt-nasihat, ia bolmasa tüsındırme jūmystary jürgızıle me?
- Su tasqyny jönınde aitar bolsaq, su tasqyny kezeŋınde tötenşe jaǧdailardyŋ qaupın azaitu maqsatynda su tasqynyna qarsy ıs-şaralardyŋ, Jol kartalardyŋ jäne basqa da öŋırlık baǧdarlamalardy uaqytyly ıske asyru qajet. Olarda özen arnalaryn qalpyna keltıruge jäne tazartuǧa, saluǧa, bögetterdı jöndeuge, nöserlık kärız jüielerın damytuǧa, kölık magistraldary men köpırlerın jöndeuge baǧyttalǧan ıs-şaralar qarastyrylǧan boluǧa tiıs.
Mäselen, 2017-2020 jyldary Jol kartasynyŋ ıs-şaralaryn oryndau bızge 315 eldı mekendı (34,8%) su basu qaterın tolyǧymen joiuǧa jäne 905 eldı mekennıŋ 314-ın (34,7%) azaituǧa mümkındık berdı.
Köktemgı su tasqyny kezeŋındegı negızgı erejeler qarapaiym halyq üşın aula aumaqtaryn qardan uaqytyly tazalau, aryqtar men kanaldardy qoqystamau jäne taza ūstau bolyp tabylady. Osyny halyqqa tüsındıru üşın TJM aumaqtyq bölımşelerımen tūraqty negızde brifingter, konferensiialar jäne t. b. ötkızıledı. «Azamattyq qorǧau turaly» QR Zaŋyna säikes jeke tūlǧalardyŋ mındetterıne tūrmystaǧy qauıpsızdık şaralaryn saqtau kıredı.
Ört qauıpsızdıgı boiynşa ügıt-nasihat jūmystary jürgızıledı. Atap aitqanda, 2021 jylǧy 6 aida Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ aumaqtyq bölımşelerınıŋ qyzmetkerlerı şamamen 1,5 mln. tūrǧyn üidı aralap şyqty, aralau kezınde tüsındıru jūmystarymen 4,1 mln. azamat qamtyldy. Tūrmysy tömen, az qamtylǧan jäne halyqtyŋ äleumettık osal toptary arasynda 100 myŋnan astam adamdy qamti otyryp, 23 241 reidtık ıs-şaralar jürgızıldı.
Būqaralyq aqparat qūraldarynda (onyŋ ışınde, audandyq, oblystyq jäne respublikalyq) 309 brifing ötkızıldı, 18 816 material ornalastyrylǧan, onyŋ ışınde teledidarda – 2 275, baspa – 5 971, radioda 10 570.
Şalǧai eldı mekenderdegı halyqqa örtpen küresudıŋ negızgı şaralary turaly aqparat ört söndıru avtomobilderınde jäne audandyq äkımdıkterınıŋ avtomobilderde dauys zoraitqyş bailanys qūraly arqyly jetkızıldı.
Jylytu mausymynyŋ basynan bastap tūrǧyn üi sektorynda uly gazben nemese janu önımderımen ulanudyŋ qaiǧyly saldarlarynyŋ täuekelderın tömendetu maqsatynda, jergılıktı atqaruşy organdardyŋ qarajaty men demeuşılık kömek esebınen äleumettık osal toptaǧy tūrǧyn üilerge 25 427 datchik (tabiǧi – 9 043, uly – 15 116, tütın – 1 268) ornatyldy.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna säikes tūrǧyn üige qol sūǧylmaidy. Tūrǧyn üi sektory azamattyq qorǧau organdarynyŋ baqylauyna jatpaidy. Osyǧan qaramastan, Tötenşe jaǧdailar ministrlıgı tūraqty negızde örtterdıŋ tuyndau, tūrǧyn üi sektorynda halyqtyŋ qaza boluy men jaraqattanu täuekelderın tömendetuge baǧyttalǧan ıs-şaralardy ıske asyruda. Azamattyq qorǧau qyzmetkerlerı tūrǧyndarmen tūrǧyn üi sektorynda ört qauıpsızdıgı talaptaryn saqtau boiynşa tüsındıru jäne aldyn alu ıs-şaralaryn aulalardy aralau, jiyndar, äŋgımelesuler ūiymdastyru, sondai-aq barlyq būqaralyq aqparat qūraldary arqyly jürgızedı.
Şomylu mausymynda jürgızıletın ügıt şaralaryna keletın bolsaq, 480 myŋnan astam ügıt materialdary (paraqşalar, jadynamalar, broşiuralar) halyq arasynda taratyldy, 5 504 sudaǧy qauıpsızdık belgılerı ornatyldy.
Biyl bız su aidyndarynda tötenşe jaǧdailardyŋ aldyn aludyŋ jaŋa ädısterı men täsılderın engızdık. Su obektılerındegı qauıpsızdık erejelerın saqtau boiynşa ügıt-nasihat önımın taratu üşın aviasiialyq jäne temırjol kölıgınıŋ mümkındıkterın paidalanu mäselelerı pysyqtaldy
«2GIS» kartografiialyq platformasynda barlyq aimaqtardaǧy akvatoriialarda tyiym salynǧan jäne rūqsat etılgen jüzu alaŋdary turaly mälımetter bar.
Halyqtyŋ özın-özı ūstau mädenietın qalyptastyru maqsatynda bılım beru ūiymdarynda 954 interaktivtı sabaq jäne tūrǧyndarmen 2457 jiyn ūiymdastyrylyp ötkızıldı.
Qalalyq jaǧajailarda suda jüzuge arnalǧan qauıpsız balalar jaǧajailary bar (jüzu basseinderı), mūnda qūtqaruşylar bükıl jüzu mausymy kezınde jüzu daǧdylaryn üiretu üşın jūmys ısteidı. Qazırdıŋ özınde 2 925 bala oqytyldy.
Jyl basynan berı qūtqaruşylar polisiiamen bırge 30 myŋnan astam patruldeu, reidtık şaralar jürgızdı, 3328 tärtıp būzuşylar äkımşılık jauapkerşılıkke tartyldy.
-Halyqqa apatty jaǧdailardan aulaq bolyp, tötenşe oqiǧadan saq jüru üşın ne aitar edıŋız?
-Qai sipattaǧy bolmasyn TJ oryn alsa üreilenbei jäne sabyr saqtau kerek. Basqalardy tynyştyqqa şaqyryŋyz. Kez kelgen tötenşe jaǧdaida üreilenseŋız, būl auyr zardaptarǧa äkep soqtyrady, qūtqaruşylardyŋ, ört söndıruşılerdıŋ, medisina qyzmetkerlerınıŋ jäne basqa da mamandardyŋ ıs-äreketterın qiyndatady. Mümkındıgınşe dereu «112» telefonyna qoŋyrau şalu kerek. Sabyrlyq saqtap, ūstamdy bolyŋyz. Qysqa jäne tüsınıktı söileuge tyrysyŋyz. Habarlamada: ne bolǧanyn; onyŋ bolǧan jerın (mekenjaiy, baǧyt-baǧdar); eger sız kuäger bolsaŋyz jäne sızge eşteŋe qauıp töndırmese, qūtqaruşylar, ört söndıruşıler, polisiia qyzmetkerlerı kelgenge deiın oqiǧa ornynda qalǧan abzal.
Eger sız jaraqat alsaŋyz nemese zardap şekken adamǧa jaqyn bolsaŋyz, alǧaşqy medisinalyq kömek körsetıŋız. Uaqytyly alǧaşqy medisinalyq kömek körsetu auyr zardaptardyŋ aldyn aluǧa nemese azaituǧa mümkındık beredı. Radiony, teledidardy qosyŋyz, köşedegı dinamikter arqyly berıletın aqparatty tyŋdaŋyz. Söileu habarlamasynda olar sızge ne bolǧanyn, negızgı ūsynystar men negızıgı ıs-äreketterdı jetkızedı. Mamandardyŋ (qūtqaruşylar men ört söndıruşıler, polisiia qyzmetkerlerı, medisina qyzmetkerlerı) ūsynystaryn oryndaŋyz. Būl zardap şekkenderge uaqtyly kömek körsetuge, saldaryn azaituǧa nemese aldyn aluǧa kömektesedı (qauıptı faktorlardyŋ äserı). Qūtqaruşylardyŋ, ört söndıruşılerdıŋ, medisina qyzmetkerlerınıŋ, polisiia qyzmetkerlerınıŋ ıs-äreketterıne kedergı keltıretın jäne qiyndatatyn jaǧdailar jasamau kerek. Arnaiy signaldarmen qozǧalatyn kölıktı ötkızıp jıbergen dūrys.
Qauıptı aimaqty bıldıretın qorşaudyŋ syrtyna şyqpaŋyz. Tötenşe jaǧdai qaupı töngen nemese tuyndaǧan kezde habarlaŋyz. Esıŋızde bolsyn! Käsıporyndardyŋ nemese kölık qūraldarynyŋ sirenalary men üzık-üzık dybystary «BARŞANYŊ NAZARYNA!» dabylyn bıldıredı. Ony estıgende, dinamiktı, radiony nemese teledidardy dereu qosyŋyz, tötenşe jaǧdai turaly, erejeler men äreketterıŋız turaly aqparattyq habardy tyŋdaŋyz. Bolǧan jaǧdai turaly aqparat bırneşe ret qaitalanady jäne oqiǧalardyŋ damuyna qarai naqtylanady. Yqtimal qauıptı käsıporyndardyŋ janynda tūratyn halyqty käsıporyndardyŋ kezekşı personaly osy jergılıktı jelılerı boiynşa habardar etetın bolady. Nendei jaǧdai bolmasyn, saq jüreiık!
-Sūhbatyŋyzǧa raqmet!
Äŋgımelesken: Dina LİTPİN,
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
