Qazaq halqynyŋ salt-dästürlerınıŋ ışınde saiys retınde ūiymdastyrylǧandary da bar. Solardyŋ bırı – deŋgene. Ol – bırneşe adamnyŋ bır maldy soiyp, etın bölısıp jeu dästürı.
Şarty:
Būryn auyldyŋ zerıkken jıgıtterı auqatty bır üige tüsıp: «Deŋgene! Deŋgene jegelı keldık», - deitın bolǧan. Üi iesı olardyŋ qalauy boiynşa ırı qara maldyŋ etın tügel asyp, sorpasymen bırge aldaryna qoiady. Eger jastar asty tük qaldyrmai jep ketse, mal qūny sūrausyz qalady. Üi iesı batasyn berıp, jıgıtterdı attandyrady. Al tauysa almasa, bır maldyŋ ornyna ekı mal berulerı tiıs. Negızgı mänı – jas etke bır toiu ärı köŋıl köterıp, bäs tıgu. Dulat İsabekov «Tırşılık» atty povesınde: «Qūdai qalasa endıgı būzauyn qabaqqa bailap, küzge salym deŋgene qylamyz da, pūlyna uaq mal alamyz»,– dep jazady. Būl joldardan dästürdıŋ küz tüsıp, kün suyta bastaǧan kezde jiı jasalǧanyn bıle alamyz. Ony kei jerlerde «sırne» dep te atap jatady. Halqymyzda bır qoidyŋ etın bır özı jegen jandar köp bolǧan. Olar ettı tauysqannan keiın mūzdai suǧa boilai tüsedı. Aqsaqaldardyŋ aituynşa, moiyndaryn ǧana şyǧaryp, 1-2 saǧat suda otyrady eken. Su betıne ekı elıdei mai kılkıp şyqqannan közımen körgender de bar. Deŋgene – bırneşe halyqqa ortaq dästür Qyrǧyz tılınde būl ūǧym «Qonaqqa ūsynylatyn taǧamnyŋ bırı» degen maǧynany bıldıredı. Deŋgene jeuge tek er adamdar qatysa alady. Sondai-aq, däl osy dästür qaraqalpaqtarda keŋınen taralǧanyn atap ötu qajet.«Adyrna» ūlttyq portaly
