Shetelde qazaqtyń atyn tanytyp júrgen ǵalymdarymyz óte kóp. Solardyń biri – Nuǵman Jarqynaı Nókerbanqyzy. Ol Almaty oblysy, Kegen aýdanynyń Jylysaı aýylynda dúnıege kelgen. Portalymyzdyń tilshisi búginde AQSh-ta qyzmet atqaratyn nanotehnologpen tildesip, az-kem suqbatqurdy.
– Jarqynaı hanym, ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyǵyńyz qalaı oıandy?
– Ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyǵymdy stýdent kezimde anyq baıqaı bastadym. Mektepti úzdik aıaqtaǵannan keıin Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń (qazirgi Q.I.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq zertteý ýnıversıteti – red.) metallýrgııa fakýltetine túsip, oqýymdy jalǵastyrdym. Bes jyl «Metaltaný jáne metaldardy termııalyq óńdeý» mamandyǵynda bilim aldym. Ýnıversıtettiń ekinshi kýrsynan bastap ǵylymı jetekshim Baıymbetov Nurbaı Aryqulynyń zerthanasynda izdendim. Osylaısha zertteýge degen qyzyǵýshylyǵymnyń oıanǵanyn túsindim. Joǵary oqý ornyn qyzyl dıplommen támandaǵan soń, araǵa úsh jyl salyp, aspırantýraǵa qabyldandym. Osylaısha tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty dárejesin aldym.
– 60 jyldyq tarıhy bar Dallastaǵy Tehas ýnıversıteti – ınjenerııa jáne bıomedıınalyq ǵylymdar boıynsha mamandanǵan belgili ınnovaııalyq halyqaralyq ınstıtýt. Jumysqa shaqyrtýdy qalaı aldyńyz?
– 2005 jyly AQSh-tyń CRDF (Civilian Research and Development Foundation) Azamattyq zertteýler men damý qory burynǵy Keńes odaǵynyń 15 respýblıkasynyń ǵalymdary arasynda baıqaý jarııalady. 5 granttyń birin utyp alyp, Massachýsets shtatyndaǵy Boston qalasynda ótken MRS (Material Research Society) ǵylymı zertteý konferenııasyna qatystym. Ol maǵan álemdik ozyq tehnologııalarmen tanysyp, ataqty ǵalymdarmen kezdesýge múmkindik berdi. Sol kezden bastap bizdiń eldegi ǵylymǵa degen oıym ózgere bastady. Birneshe jyl AQSh-tyń ǵalymdarymen birge túrli jobalar jasap, QazUTÝ-da oqytýshy bolyp jumys istedim. 2010 jyldyń naýryz aıynda 3 aıǵa Dallastaǵy Tehas ýnıversıtetiniń (The University of Texas at Dallas (UTD) — red.) Nanotehnologııa ınstıtýtyna ǵylymı qyzmet atqarýǵa shaqyryldym. Basshylyq eńbegimdi joǵary baǵalap, sol jyldyń qyrkúıek aıynda taǵy bir jylǵa shaqyrtý jiberdi. Bul joly ózimmen birge balalarymdy alyp kelýge ruqsat berdi. Bir jyldyń ishinde UTD men QazUTÝ-dyń arasynda úlken joba jasadyq. Sol jobany iske asyrý úshin taǵy 3 jyl UTD-de qyzmet ettim. QazUTÝ-daǵy kafedramda kómirtek nanotútikterin óndiretin zerthanany jasaýǵa úlesimdi qostym. Kóp jyldar boıy ýnıversıtet deńgeıindegi ǵylymmen aınalysqandyqtan, odan da tereńirek ǵylym deńgeıine aýysqym kelgenin túsindim. Sodan Lintec NSTC Japon-amerıkalyq nano-ǵylym jáne tehnologııa ortalyǵyna ǵylymı qyzmetker retinde jumysqa alyndym. Bul kompanııada qyzmet etkeli beri ne sebepti Japonııanyń aldyńǵy qatardaǵy memleket ekenin túsingendeımin.
– Naqtylaı ketseńiz...
– Bul elde «Kúrishtiń arqasynda kúrmek sý ishedi» degen bolmaıdy. Ár aptanyń aıaǵynda istegen jumysyń, jańadan úırengen tásilderiń jáne jasaǵan jańa jobalaryń jaıly jazbasha túrde prezentaııa jasaý mindetteledi. Eger sizdiń jańa, tyń bastamańyz bolsa, ári odan nátıje shyǵatynyn kórsete alsańyz, birden quptaıdy. Kerekti materaldaryńyzdy da birden áperedi. Siz zerthana deńgeıindegi prototıpti jasap shyqsańyz, ári qaraı Japonııadaǵy óndiris zaýytynda óndire bastaıdy. Jalpy ǵylymǵa degen qoldaý joǵary.
– Al Qazaqstan ǵalymdarǵa qanshalyqty kóńil bólinedi?
– Shetelde júrgen ǵalymdar ózderine jasalǵan múmkindikterdi baǵalaıdy. Bizdiń elde myqty ǵalymdar kóp, biraq olar bar potenıalyn asha almaıdy. Óıtkeni mamandarda múmkindik joq.
– Qazaq retinde, ǵalym retinde sizdi qandaı másele mazalaıdy?
– Qazaqstandyq bir ǵylymı jýrnalda eki jyl boıy korrektor boldym. Redakııaǵa kelgen maqalalardy oqyp, qarnym ashýshy edi. Eger ǵylymǵa bólingen qarjy sol salada tolyq paıdalanylsa, qazaq ǵylymy da aldyńǵy deńgeıge shyǵar edi.
– Bolashaqta elge oralyp, shákirt tárbıeleýińiz múmkin be?
– Eger meniń pikirime qulaq asyp, shákirt tárbıeleýge múmkindik beretin bolsa, árıne, keler edim.
– Áńgimeńizge kóp raqmet! Jumysyńyzǵa sáttilik tileımiz!
«Adyrna» ulttyq portaly
