AQŞ-taǧy qazaq ǧylymy: Otandyq ǧylymǧa qarjylyq qoldau jetıspeidı

Şetelde qazaqtyŋ atyn tanytyp jürgen ǧalymdarymyz öte köp. Solardyŋ bırı – Nūǧman Jarqynai Nökerbanqyzy. Ol Almaty oblysy, Kegen audanynyŋ Jylysai auylynda düniege kelgen. Portalymyzdyŋ tılşısı bügınde AQŞ-ta qyzmet atqaratyn nanotehnologpen tıldesıp, az-kem sūqbatqūrdy.  – Jarqynai hanym, ǧylymǧa degen qyzyǧuşylyǧyŋyz qalai oiandy? – Ǧylymǧa degen qyzyǧuşylyǧymdy student kezımde anyq baiqai bastadym. Mekteptı üzdık aiaqtaǧannan keiın Lenin atyndaǧy Qazaq politehnikalyq institutynyŋ (qazırgı Q.İ.Sätbaev atyndaǧy Qazaq ūlttyq tehnikalyq zertteu universitetı – red.) metallurgiia fakultetıne tüsıp, oquymdy jalǧastyrdym. Bes jyl «Metaltanu jäne metaldardy termiialyq öŋdeu» mamandyǧynda bılım aldym. Universitettıŋ ekınşı kursynan bastap ǧylymi jetekşım Baiymbetov Nūrbai Aryqūlynyŋ zerthanasynda ızdendım. Osylaişa zertteuge degen qyzyǧuşylyǧymnyŋ oianǧanyn tüsındım. Joǧary oqu ornyn qyzyl diplommen tämandaǧan soŋ, araǧa üş jyl salyp, aspiranturaǧa qabyldandym. Osylaişa tehnika ǧylymdarynyŋ kandidaty därejesın aldym. – 60 jyldyq tarihy bar Dallastaǧy Tehas universitetı – injeneriia jäne biomedisinalyq ǧylymdar boiynşa mamandanǧan belgılı innovasiialyq halyqaralyq institut. Jūmysqa şaqyrtudy qalai aldyŋyz? – 2005 jyly AQŞ-tyŋ CRDF (Civilian Research and Development Foundation) Azamattyq zertteuler men damu qory būrynǧy Keŋes odaǧynyŋ 15 respublikasynyŋ ǧalymdary arasynda baiqau jariialady. 5 granttyŋ bırın ūtyp alyp, Massachusets ştatyndaǧy Boston qalasynda ötken MRS (Material Research Society) ǧylymi zertteu konferensiiasyna qatystym. Ol maǧan älemdık ozyq tehnologiialarmen tanysyp, ataqty ǧalymdarmen kezdesuge mümkındık berdı. Sol kezden bastap bızdıŋ eldegı ǧylymǧa degen oiym özgere bastady. Bırneşe jyl AQŞ-tyŋ ǧalymdarymen bırge türlı jobalar jasap, QazŪTU-da oqytuşy bolyp jūmys ıstedım. 2010  jyldyŋ nauryz aiynda 3 aiǧa Dallastaǧy Tehas universitetınıŋ (The University of Texas at Dallas (UTD) — red.) Nanotehnologiia institutyna ǧylymi qyzmet atqaruǧa  şaqyryldym. Basşylyq eŋbegımdı joǧary baǧalap, sol jyldyŋ qyrküiek aiynda taǧy bır jylǧa şaqyrtu jıberdı. Būl joly özımmen bırge balalarymdy alyp keluge rūqsat berdı.  Bır jyldyŋ ışınde UTD men QazŪTU-dyŋ arasynda ülken joba jasadyq. Sol jobany ıske asyru üşın taǧy 3 jyl UTD-de qyzmet ettım. QazŪTU-daǧy kafedramda kömırtek nanotütıkterın öndıretın zerthanany jasauǧa ülesımdı qostym. Köp jyldar boiy universitet deŋgeiındegı ǧylymmen ainalysqandyqtan, odan da tereŋırek ǧylym deŋgeiıne auysqym kelgenın tüsındım.  Sodan Lintec NSTC Japon-amerikalyq nano-ǧylym jäne tehnologiia ortalyǧyna ǧylymi qyzmetker retınde jūmysqa alyndym. Būl kompaniiada qyzmet etkelı berı ne sebeptı Japoniianyŋ aldyŋǧy qatardaǧy memleket ekenın tüsıngendeimın. – Naqtylai ketseŋız... – Būl elde «Kürıştıŋ arqasynda kürmek su ışedı» degen bolmaidy. Är aptanyŋ aiaǧynda ıstegen jūmysyŋ, jaŋadan üirengen täsılderıŋ jäne jasaǧan jaŋa jobalaryŋ jaily jazbaşa türde prezentasiia jasau mındetteledı. Eger sızdıŋ jaŋa, tyŋ bastamaŋyz bolsa, ärı odan nätije şyǧatynyn körsete alsaŋyz, bırden qūptaidy. Kerektı materaldaryŋyzdy da bırden äperedı. Sız zerthana deŋgeiındegı prototiptı jasap şyqsaŋyz, ärı qarai Japoniiadaǧy öndırıs zauytynda öndıre bastaidy. Jalpy  ǧylymǧa degen qoldau joǧary. – Al Qazaqstan ǧalymdarǧa qanşalyqty köŋıl bölınedı? – Şetelde jürgen ǧalymdar özderıne jasalǧan mümkındıkterdı baǧalaidy. Bızdıŋ elde myqty ǧalymdar köp, bıraq olar bar potensialyn aşa almaidy. Öitkenı mamandarda mümkındık joq. – Qazaq retınde, ǧalym retınde sızdı qandai mäsele mazalaidy? – Qazaqstandyq bır ǧylymi jurnalda ekı jyl boiy korrektor boldym. Redaksiiaǧa kelgen maqalalardy oqyp, qarnym aşuşy edı. Eger ǧylymǧa bölıngen qarjy sol salada tolyq paidalanylsa, qazaq ǧylymy da aldyŋǧy deŋgeige şyǧar edı. – Bolaşaqta elge oralyp, şäkırt tärbieleuıŋız mümkın be? – Eger menıŋ pıkırıme qūlaq asyp, şäkırt tärbieleuge mümkındık beretın bolsa, ärine, keler edım. – Äŋgımeŋızge köp raqmet! Jūmysyŋyzǧa sättılık tıleimız!