Qazaq halqynyŋ tarihyndaǧy daŋqty käsıpqoi baluan, kürestıŋ bırneşe türınen älem chempiony atanǧan tūŋǧyş qazaq alyby – Qajymūqan Mūŋaitpasovqa elorda törınen eskertkış aşyldy. Sonymen qatar Qajymūqan Mūŋaitpasūlynyŋ 150 jyldyǧyna orai eskertkış ornatylǧan «Jas Batyr» sport keşenıne de «Qajymūqan» atauy berıldı, dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portalynyŋ tılşısı.
Saltanatty ıs-şaraǧa Mädeniet jäne sport ministrı Aqtoty Raiymqūlova, Nūr-Sūltan qalasy äkımınıŋ orynbasary Ermek Qizatov, grek-rim küresınen ekı dürkın Olimpiada jüldegerı Däulet Tūrlyhanov, Parlament Mäjılısınıŋ deputaty Baqytbek Smaǧūl, änşı-kompozitor Jeŋıs Seidollaūly jäne t.b. bırqatar ziialy qauym ökılderı men ūrpaqtary qatysty.
Eskertkıştıŋ aşylu räsımıne alys-jaqynnan kelgen qonaqtardyŋ jüzınen baluan ruhyna degen şeksız qūrmettı bırden baiqauǧa bolady. Adyrna.kz tılşısı bırqatar qoǧam qairatkerlerımen tıldesıp, Qajymūqan Mūnaitpasūly babamyzǧa qatysty tyŋ pıkırlerın bılıp qaitty.
Baqytbek Smaǧūl, QR Parlament Mäjılısınıŋ deputaty, «Qazaqstan ardagerlerı» qauymdastyǧynyŋ töraǧasy, respublikalyq «Ämbebap jekpe-jek federasiiasynyŋ» prezidentı:
Aqaidar Ysymūly, jurnalist-zaŋger, «Mūqalmas» respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy:
Jeŋıs Seidollaūly, änşı, kompozitor, «Qazaqkonsert» memlekettık konserttık ūiymynyŋ direktory:
Erqoja Älqojaūly Tılepberdı – aqyn-zaŋger, Qazaqstan jazuşylar odaǧynyŋ müşesı, «Mädeniet jäne sport ministrlıgı – Adaldyq alaŋy» jobalyq keŋsesınıŋ ökılı:
Qalieva Ardaq Qastaiqyzy, Q.Mūnaitpasov mektebınıŋ tärbie jūmysy direktorynyŋ orynbasary:
Baqytjan Qajymūqanov, änşı-kompozitor, tuǧan nemeresı:
Aita keteiık, eskertkış qoladan soǧylǧan, jalpy biıktıgı 5,7 metr (tūǧyry – 2,2 metr, müsın 3,5 metr). Avtorlary – Jalyn Bauyrqan, Bolatbek Salaev.
Eskertkıştıŋ aşylu räsımıne alys-jaqynnan kelgen qonaqtardyŋ jüzınen baluan ruhyna degen şeksız qūrmettı bırden baiqauǧa bolady. Adyrna.kz tılşısı bırqatar qoǧam qairatkerlerımen tıldesıp, Qajymūqan Mūnaitpasūly babamyzǧa qatysty tyŋ pıkırlerın bılıp qaitty.
Aqtoty Raiymqūlova, QR Mädeniet jäne sport ministrı:
«DAŊQTY BALUANYMYZDYŊ ATY DA, EŊBEGI DE, ATAǦY DA BIZDI MÄŊGI JETELEIDI»
- Täuelsız memleketımızdıŋ 30 jyldyǧyna orai keremet oqiǧa bolyp jatyr. Jyl basynan Qajymūqan atamyzdyŋ 150 jyldyǧyna arnaiy Jalpyrespublikalyq ıs-şaralar jospary aiasynda halyqaralyq, respublikalyq deŋgeide bırqatar şaralar ötkızılıp jatyr. Elımızdıŋ tükpır-tükpırınde marafondar, döŋgelek üstelder, bırneşe konferensiialar, turnirler, är türlı küş jūldyzdarynyŋ, küres jūldyzdarynyŋ saiystary bolyp jatyr. Būl qatarda arnaiy «Qajymūqan» körkem filmınıŋ tüsırılgenın jäne bügıngı künde osyndai keremet eskertkış ornatylǧanyn aituǧa bolady - deidı ministr.Sonymen qatar ministr Qajymūqan Mūnaitpasūlynyŋ küres älemındegı tolaǧai tabystary qazırgı jastarǧa mäŋgı ülgı bolyp qala beretının atap öttı.
- Ärine elımızdıŋ är türlı jerlerınde, är türlı keremet sport keşenderınde, talantty sportşylar daiyndalyp, küresıp kele jatqan sport oqu oryndarynda Qajymūqan atamyzdyŋ aty mäŋgılık bolady. Öitkenı, qazaqtyŋ atyn bükıl düniejüzıne paş etken, kürestıŋ bırneşe türınen qazaqtan şyqqan tūŋǧyş düniejüzınıŋ jüldegerı bolǧan bızdıŋ Qajymūqan atamyzdyŋ Täuelsız elımızge, jalpy qazaq halqyna degen eŋbegı zor. Qajymūqan atamyzdyŋ esımı bızdıŋ sportşylarǧa, bızdıŋ jastarǧa ärqaşan da demeu berıp, bızdıŋ salauatty ömır saltyn nasihattauda daŋqty baluanymyzdyŋ aty da, eŋbegı de, ataǧy da bızdı mäŋgı jeteleidı ,- deidı Aqtoty Raiymqūlova.
Baqytbek Smaǧūl, QR Parlament Mäjılısınıŋ deputaty, «Qazaqstan ardagerlerı» qauymdastyǧynyŋ töraǧasy, respublikalyq «Ämbebap jekpe-jek federasiiasynyŋ» prezidentı:
«QAJYMŪQAN – ŪLTTYŊ RUHY»
- Bügın mynau Täuelsızdıktıŋ 30-jyldyq qarsanyŋda Alaş jūrtynyŋ ruhyn biıkke samǧatyp otyrǧan Qajymūqan babamyzdyŋ eskertkışınıŋ aşyluynyŋ maŋyzy ūrpaq üşın öte zor. Bügıngı taŋda Qajymūqan kım? Qajymūqan - ūlttyŋ ruhy. Sondyqtan ärqaşan da eldıkke, bırlıkke, dostyqqa, şymyrlyqqa, tastai qatty qaisarlyqqa, barlyǧyna da ülgı bolarlyq bükıl ǧūmyry - tūnǧan şejıre, tūnǧan tarih. Halyqtar dostyǧy deitın bolsaq ta, sol kezdıŋ özınde mynau mūhit asyp, bükıl älemdı bırneşe ret sporttyŋ, kürestıŋ är türlı türınen moiyndatqan. Moiyndatyp qana qoimai, özınıŋ şäkırtterın de tärbielei bılgen osy bızdıŋ Qajymūqan Mūnaitpasūly bolatyn, - deidı Mäjılıs deputaty Baqytbek Smaǧūl.Qajymūqan küreske tüsıp jürgende, Fransiiadaǧy medisinalyq kartochkasynda onyŋ boiynyŋ - 186 santimetr, salmaǧy 130 kelı bolsa, Poddubnyi 184 sm, salmaǧy 118 kelınıŋ ainalasynda bolǧandyǧyn jäne bızdıŋ daŋqty baluannyŋ oǧan jeŋıstı qalai syilap jıbergenı, qalai jyǧylǧany barlyǧy da aiǧaqtalatynyn atap öttı.
«QAJYMŪQANDAI MŪHİT ASYP, QAZAQTYŊ RUHYN TANYTQAN, DOSTYQTY ŞYŊDAǦAN BIRDE BIR TŪLǦA BOLǦAN EMES»
- Eşqandai da aŋyz äŋgıme emes. Bükıl derekterımen qamtylǧan Qajymūqannyŋ tabysty ömırı tek qana özınıŋ sol şetelderden alǧan jetıstıkterı men altyndarynyŋ qorymen ǧana emes, sondai-aq özınıŋ sol sirkte tyrnaqtap jinaǧan aqşasynyŋ barlyǧyn qapasyz qaiǧy halyqtyŋ basyna töngen kezde ūşaq jasatyp, sony maidanǧa tabystaǧanymen eŋbegı bız üşın baǧaly. Sondyqtan da, bügıngı taŋdaǧy bızdıŋ sportşylarǧa būl kısınıŋ önegelı ömırı erekşe sabaq! Jalpy bükıl Türkı jūrtynda qanşama aŋyz aitylsyn, tüie kötersın, pıl kötersın bıraq däl sol zamanda tap osy Qajymūqandai mūhit asyp, qazaqtyŋ ruhyn tanytqan, dostyqty şyŋdaǧan bırde bır tūlǧa bolǧan emes, - deidı Baqytbek Smaǧūl.Söz soŋynda halyq qalaulysy ūlttyq namysymyzdy aiqyndaityn Qajymūqan babamyzǧa arnalǧan eskertkış tek qana kolledjde, mektepte ǧana emes, sondai-aq osy Nūr-Sūltan qalasynyŋ belgılı sport keşenderınıŋ aldynda tūlǧasy taudai 15-20 metr bolyp ornatyluy tiıs ekenıne toqtaldy.
«ŪLYLYǦYMYZDY EMES ŪLTYMYZDY, RUYMYZDY EMES RUHYMYZDY OILAIMYZ DESEK – QAJYMŪQAN NAǦYZ QAZAQTYŊ QAISAR ŪLY RUHY»
- Bükıl älem ūlyq tūtqan, bükıl älem önege tūtqan azamatymyzdy eşqaşan da ūmyt qaldyruǧa bolmaidy! Ūlyqtaluy kerek! Babamyzdy nasihattap, körsete bıluımız kerek. Ūsaqtyqtan görı tūtastyqqa, ūlt bolyp ūiysamyn dep bauyrymyzǧa atalas emes batalasty basatyn kezde, ūlylyǧymyzdy emes ūltymyzdy, ruymyzdy emes ruhymyzdy oilaimyz desek - Qajymūqan naǧyz qazaqtyŋ qaisar ūly ruhy! Bız sonymen şyŋdaluymyz kerek, - dep sözın aiaqtady Mäjılıs deputaty.
Aqaidar Ysymūly, jurnalist-zaŋger, «Mūqalmas» respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraǧasy:
«EŞKIMGE JEŊILMEGEN, JAUYRYNY JERGE TİMEGEN KISI»
- Qajymūqan qazaqty küllı älemge tanystyrǧan alǧaşqy kısı. Qajymūqanǧa deiın älem qazaq degen halyqtyŋ bar ekenın bılgen joq. Älemdık arenaǧa şyǧyp jürgen kezınde ol kısıge: «Sen türık bol, mūsylmansyŋ ǧoi!» – degen de ūsynys bıldırgen. Keiın Keŋes zamanynda «Sen özbek bola sal, senıŋ jaǧdaiyŋdy jasaimyz», «Sen orys bola sal», degende de, ol eşuaqytta özınıŋ ūlttyq namysyn bermegen. Öte namysqoi kısı bolǧan. Özınıŋ zamanynda älemdık chempionattarǧa qatysyp, 48 altyn-kümıs medaldaryn alǧan. Eşkımge jeŋılmegen, jauyryny jerge timegen kısı. Küllı qazaqtyŋ perzentı, ar-ūiaty, namysy. Sondyqtan da, Qajekeŋ bızdıŋ ūlttyq maqtanyşymyz. Bızdıŋ ūlttyq namysymyzdyŋ aq tuy desek te, artyq emes, - deidı Aqaidar Ysymūly.Odan ärı Qajymūqan babamyzǧa älı künge deiın laiyqty baǧasyn ala almai kele jatqanyna qynjylyp, jastar arasynda daŋqty baluanymyzdy därıpteu, nasihattau jaǧy aqsandap tūrǧanyna toqtaldy.
«OL KISINIŊ ESKERTKIŞI TEK SPORT MEKTEBINIŊ ALDYNDA ǦANA EMES, ELORDADAǦY SPORT ARENANYŊ ALDYNDA TŪRUY TİIS»
- Är uaqytta būl kısınıŋ atyna turnirler ötkızıledı, bıraq degenmen bärıbır jetkılıksız dep oilaimyz. Keŋes zamanynda Almatydaǧy stadionǧa sol kısınıŋ atyn bereiık degen ūsynys berıldı, bolmasa Almatydaǧy sport institutyna sol kısınıŋ atyn bereiık dedık. Bıraq olai bolmady, tek osy Selinograd qalasynda oblystyq stadionǧa ǧana sol kısınıŋ aty berıldı. Qazır endı astana bolǧan kezde ol kışkentai alaŋǧa ainalyp qaldy. Bügıngı künı ol kısınıŋ atyndaǧy eskertkış özınıŋ tuǧan auylynda bar, ol da özı myna demeuşılerdıŋ, mesenattardyŋ qoldauymen qūiylyp, sol halyqtyŋ qarajatyna tūrǧyzyldy. Endı myna eskertkıştı bilık özı tūrǧyzyp jatqan körınedı. Degenmen ol kısınıŋ eskertkışı tek sport mektebınıŋ aldynda ǧana emes, elordadaǧy sport arenanyŋ aldynda tūrsa da, artyq bolmas edı dep oilaimyz. Sebebı, eldıŋ köp baratyn jerı, türlı halyqaralyq jastardyŋ ötetın jerı, būl kım degen kezde osyndai kısı dep tanystyratyn laiyqty orny sol edı dep oilaimyz,- deidı zaŋger-jurnalist.
«EŊBEGIN LAIYQTY BAǦALASAQ, DJEKİ ChAN TAǦY BIRDEŊE-SIRDEŊE DEP JÜRMEIDI JASTAR»
Sonymen qatar būl kısınıŋ tuǧan jerı Aqmola oblysynyŋ Selinograd audany Qajymūqan auyly bolǧannan keiın audannyŋ atyn Selinograd demei-aq, Qajymūqan audany dep qoisa da, äbden laiyq bolar edı.- Eŋbegın laiyqty baǧalau kerek. Qajekeŋ bızdıŋ jastarymyz üşın de, jalpy keleşek ūrpaǧymyz üşın de bızdıŋ maqtanyşymyz! Bızdı namysqoilyqqa tärbieleitın bızdıŋ ūly tūlǧamyz! Sondyqtan da Qajekeŋe qandai qoşemet jasasaq ta, ol eşuaqytta artyq emes. Qajymūqan atyndaǧy sport keşenderın, sport zaldaryn köbeitkende ol kısınıŋ aty tanyla beredı. Djeki chan taǧy bırdeŋe-sırdeŋe dep jürmeidı jastar. Ooo, bızdıŋ özımızdıŋ atamyz bar! Özımızdıŋ ūlttyq namysymyz bar! Özımızdıŋ batyrymyz bar, bız eşkımnen kem emespız! Bızdıŋ älem chempiony bolǧan özımızdıŋ tūlǧamyz bar dep maqtanatyn bolady. Barlyǧy nasihatqa bailanysty, - dep tolyqtyrdy sözın Aqaidar Ysymūly.
Jeŋıs Seidollaūly, änşı, kompozitor, «Qazaqkonsert» memlekettık konserttık ūiymynyŋ direktory:
«BALA KEZIMIZDEN QAJYMŪQAN BABAMYZDY BALUAN, BATYR RETINDE TANYP, KÄDIMGIDEI ERTEGI TYŊDAP OTYRǦANDAI BOLATYN TŪǦYNBYZ»
- Bız bala kezımızden Qajymūqan babamyzdy baluan retınde, batyr retınde bıletın tūǧynbyz. Men sonau 1980 jyldary muzykalyq uchilişige tüsken kezde, eŋ bırınşı kıtaptyŋ avtory Amantai Baitanaevtyŋ Qajymūqan turaly kıtabyn sol kezde oqyǧan edım. Bızge sol Amantai Baitanaevtyŋ Klara degen qyzy qazaq tılı men ädebietten sabaq berdı. Sol kezde ol kısı özınıŋ Qajymūqannyŋ aldynda otyrǧanyn, sondai qyzyq ırı adam ekenın, qūlaǧynyŋ jartysy joq ekenın, mūrny jyrtylǧanyn, bärın-bärın sol kezde qyzyqtyryp aityp otyratyn, bız kädımgıdei ertegı tyŋdap otyrǧandai bolatyn tūǧynbyz. Sondyqtan bügıngı künı sol Qajymūqan babamyzdai ızbasarlary köp bolsyn, ösıp-önsın dep tıleimın! Bügın babamyzdyŋ mynau eskertkışın aşaiyn dep jatyrmyz. Osyǧan qarap, balalar özderınıŋ boiyn tüzep, myqty-myqty, ülken-ülken biıkterden körıne bersın, - dep jyly lebızın bıldırdı Jeŋıs Seidollaūly.
Erqoja Älqojaūly Tılepberdı – aqyn-zaŋger, Qazaqstan jazuşylar odaǧynyŋ müşesı, «Mädeniet jäne sport ministrlıgı – Adaldyq alaŋy» jobalyq keŋsesınıŋ ökılı:
«RUHYMYZDY OIаTYP, JASTARDYŊ TAZA, ADAL ÖMIR SÜRIP, ADAL JŪMYS ISTEUI ÜŞIN OSY KISILERDI ÜLGI TŪTUYMYZ KEREK»
- Naǧyz ruhymyzdy oiatatyn osy Qajymūqan atamyzǧa arnap, osyndai eskertkış qoiylyp jatqanyna öte quanyştymyz. Qajymūqan ata Ūly Otan soǧysy kezınde özınıŋ jaǧdaiyna qaramai, bırde toq, bırde aş jürse de, öner körsetıp jürıp aqşa jinap, samolet satyp alyp bergen. Al ol samoletpen bız qanşa jaudy jeŋdık. Sonyŋ arqasynda qanşa halyq aman qaldy. Mıne, bız osyndai adamdardy qoldauymyz kerek, qūrmetteuımız kerek! Ardaqtauymyz kerek! Ruhymyzdy oiatumyz kerek! Ruhymyzdy oiatyp, jastardyŋ taza, adal ömır sürıp, adal jūmys ısteuı üşın osy kısılerdı ülgı tūtuymyz kerek. Bügıngı aşylyp jatqan eskertkış bızdıŋ halqymyzdyŋ jüregınde ülken bır ruh oiatyp, qoǧamdyq oi-sanada ülken bır sılkınıs tudyrdy, - deidı Erqoja Tılepberdı.
Qalieva Ardaq Qastaiqyzy, Q.Mūnaitpasov mektebınıŋ tärbie jūmysy direktorynyŋ orynbasary:
«MEKTEBIMIZDIŊ ÜNEMDELGEN QARJYSYNAN QAJYMŪQAN BABAMYZǦA MÄŊGILIK ESKERTKIŞ ORNATTYQ»
- Bügın ülken mereke. Qajymūqan babamyzdyŋ 150-jyldyq mereitoi qarsanyŋda ol kısıge arnalǧan eskertkış aşaiyn dep otyrmyz jäne «Jas batyr» sport keşenınıŋ atyn Qajymūqan babamyzdyŋ atyna bermekşımız. Mektebımızdegı oquşylar keŋesı, pedogikalyq keŋestıŋ qaulysy boiynşa osy Qajymūqan atanyŋ atyna beremız dep ūiǧarym jasadyq. Sondyqtan bügın mektebımızdıŋ ünemdelgen qarjysynan osy Qajymūqan babamyzǧa mäŋgılık eskertkış bolsyn, balalarǧa, keleşek el tızgınıŋ ūstaityn ūrpaqqa patriottyq, eljandylyq tärbie beru maqsatynda, bız balalarymyzǧa osyndai keremet merekelık ıs-şara ötkızbekşı oidamyz, - deidı Ardaq Qastaiqyzy.
Baqytjan Qajymūqanov, änşı-kompozitor, tuǧan nemeresı:
«BÜGINGI AŞYLYP OTYRǦAN ESKERTKIŞ HALYQTYŊ ATAMA DEGEN SYI-QŪRMETI DEP BILEMIN»
- Bügın bärımız Qajymūqan atamnyŋ bükıl boiymen soǧylǧan Astanadaǧy eŋ bırınşı aşylyp jatqan eskertkışınıŋ kuägerı bolyp otyrmyz. Men sol Qajymūqan atamnyŋ tuǧan nemeresı retınde öte qatty quanyştymyn. Jüregım eljırep tūr. Bügıngı aşylyp otyrǧan eskertkış halyqtyŋ atama degen syi-qūrmetı dep bılemın. Osyndai keremet şara ötkızgen barlyqtaryŋa ülken alǧysym bar, barlyqtaryŋa ülken raqmetım bar!, – dep tuǧan nemeresı ızgı lezıbın bıldırıp, öz önerın ortaǧa paş ettı.
Aita keteiık, eskertkış qoladan soǧylǧan, jalpy biıktıgı 5,7 metr (tūǧyry – 2,2 metr, müsın 3,5 metr). Avtorlary – Jalyn Bauyrqan, Bolatbek Salaev.
Zarina ÄŞIRBEK,
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
