Kezektı Mäjılıs deputattarynyŋ otyrysynda QR Parlamentı Mäjılısı deputaty, «Aq jol» fraksiiasy müşesı Qazybek İsa QR Premer-ministrınıŋ orynbasary E. Toǧjanovqa deputattyq saual jasady, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq potaly.
Qazybek İsa öz sözınde:
"Osydan üş kün būryn, 14 qaraşada 2022 jylǧy futboldan älem chempionatyna ırıkteude Qazaqstan ūlttyq komandasynyŋ Fransiia komandasynan 8:0 bolyp, futbol tarihyndaǧy masqara eseppen oisyrai jeŋıluı eldıŋ qatty narazylyǧyna ūşyrap, qoǧamda rezonans tudyruda. Baspasözde aimaqtardaǧy futbol klubtaryna 71 mlrd jūmsalǧany, tek “Astana” klubynyŋ özıne 15 mlrd bölıngenı jarysa jazyluda. Bıraq nätije qaida?!. Būl bas bapkerdıŋ emes, bızdegı jalpy futbol jüiesınıŋ kınäsı! QR Futbol federasiiasynyŋ bas hatşysy keşegı baspasözdegı sözınde: “Bız biudjetten qarajat almaimyz, qaidaǧy milliardtar, 200 million teŋge ǧana aldyq” dep jauap berıptı. Al «jeŋılıstıŋ sebebı - jaqsy futbolşylardyŋ tapşylyǧy» - dep aqtaluda. Federasiia «biudjetten köp qarjy almaimyz» deidı, bıraq milliardtardy osy federasiiaǧa kıretın käsıpqoi klubtar oblys äkımdıkterı arqyly aluda. Soŋǧy üş jyldaǧy oblystyq äkımdıkterdıŋ käsıbi klubtarǧa bölgen qarjysynyŋ özı az emes - 111, 2 mlrd. Al federasiiaǧa respublikalyq biudjetten, UEFA-dan, Samrūq-Qazynadan, demeuşıler bölgen qarjylardy qosar bolsaq, olardyŋ esebı joq – öitkenı resmi mälımetter joq. Futbol älemı boiynşa barlyq anyq aqparaty bar transfermarkt.com saitynyŋ mälımetı boiynşa Qazaqstan futbolynyŋ bır jyldyq biudjetı -133 mlrd teŋge. Al, jaqsy futbolşylardyŋ tapşy bolatyny - özımızdıŋ futbolşylarymyzdy daiyndaudyŋ ornyna, mol qarajatty şeteldık legionerlerge jūmsaudyŋ tıkelei nätijesı. Mysaly, Premer-ligada 2021 jyly 371 futbolşy bolsa, baqandai 150-ı, iaǧni jartysyna juyǧy legionerler, oǧan bırınşı ligadaǧy 16 futbolşyny qosyŋyz, bärı 166 legioner bar eken. Halyq qazynasy qazaq futbolşysyn damytuǧa emes, şetel futbolşysyn baiytuǧa jūmsalyp jatyr! Legionerlerge özımızdıŋ futbol naryǧymyz qalyptasqanşa şekteu qoiuymyz kerek Bızdıŋ Qazaqstan futbol federasiiasy talabynyŋ bır tüsınıksız jerı, Qazaqstan chempionatyna eş uaqytta öŋırlerdegı futbol klubtary qatysa almaidy. Sebebı, federasiia erejesı boiynşa, öŋırlerdegı futbol klubtary respublika chempionatyna qatysu üşın sol jerde käsıbi futbol ligasynda oinaityn klub boluy kerek!?. Al käsıbi futbol ligasynda oinaityn klub audan tügılı, qalalardyŋ bärınde joq qoi. Tek oblys ortalyqtarynyŋ özınde bır- bıreuden ǧana! Būl endeşe öŋırlerdegı, mysaly şalǧaidaǧy Şardaranyŋ, jyraqtaǧy Jympitynyŋ nemese şekaradaǧy Narynqoldyŋ futbolşylary eşuaqytta Qazaqstan chempionatyna qatysa almaidy degen söz. Al alys öŋırlerde kımder tūrady? Iаǧni qazaq futbolşylarynyŋ futbolǧa jaqyndai almai jürgenınıŋ basty sebebı osynda jatyr. Sonda eger ol käsıbi futbol klubynda oinai almasa, audandardaǧy balalar men jasöspırımder futbol mektebı memlekettıŋ milliondaǧan qarjysyn şyǧyndap, ne üşın futbolşylardy daiyndap jatyr degen zaŋdy sūraq tuady… Kezınde “Aq jol” fraksiiasy bırneşe ret deputattyq saual jasap kötergendei, qarjyny balalar men jasöspırımder mektepterıne, futbol mektepterın damytuǧa, balalar bapkerlerın daiyndauǧa jūmsau kerek. Futbol akademiiasyn qalyptastyruymyz kerek. Auyldardaǧy talantty balalardy tartuǧa jaǧdai jasau kerek. Biudjetten futbolǧa bölıngen qarjylardan balalar futbolyna jetkılıktı jūmsalyp keledı dep aitu qiyn. Demek jaqyn bolaşaqta Qazaqstan futbolynyŋ damuy da qiyn degen söz. Balalar futbolynyŋ damu ölşemderınıŋ negızgısı - transferlık qūnymen, klubqa tüsırgen tabysymen ölşenedı. Osy künge deiın Europa klubtaryna özımız daiyndaǧan 1 futbolşyny transfer jasai almadyq. Tabys tüsıre almadyq. Milliardtar qūiyp, Braziliiaǧa alaqailap şyǧaryp salǧan balaqailar qaida qazır? Sol 78 balanyŋ käsıbi klubtarda oinap jürgen bıreuı de joq?! Sonda olardy futbolda damytuǧa jıbergenbız be, joq öz qalaǧandarymyzdy ırıktep alyp, demaluǧa jıbergenbız be? Sportymyz damuy üşın aldymen infraqūrylymdarymyz sai boluy kerek. Bızde oǧan da aqşa jūmsalmaidy. Stadion, futbol alaŋdary bolmasa, balalar qaida oinaidy? Mektepterdıŋ sportzaldary men alaŋdaryn jalǧa beru bastalǧaly berı, balalardyŋ sabaqtan tys uaqytynda futbol oinauy arman bolyp qaldy. Sebebı köbısı balalardyŋ tegın futbol oinaǧanynan görı, syrttan kelgenderge jalǧa berıp aqşa tapqandy jön köredı. Mysaly, alysqa qūlaş sıltemei-aq körşılerımız, tuys ekı elmen salystyraiyq. Qazaqstan 30 jylda 1 ǧana stadion salsa, futbol biudjetı bızden ekı esege juyq az Özbekstan qazırgı zaman talabyna sai 10 stadion salyp tastaǧan. FİFA reitingısı boiynşa qazır Qazaqstan 125 orynda tūr. 2000 jyly 121 orynda bolǧanbyz, sonda odan berı milliardtar köbeigen saiyn damudyŋ ornyna bız kerı ketıp bara jatyrmyz. Al TMD elderındegı futbol biudjetı eŋ az – Qyrǧyzstan 96-orynda. Milliardtar alyp otyrǧan qazaq futbolynda gol joq! Al auyldarda qarjy tapşylyǧynan jol joq! Älem chempionatyna ırıkteude eŋ soŋǧy oryndaǧy bızdıŋ futbolǧa äkımdıkter olimpiada, älemdık chempionattarda altyn medal alyp keletın boks, küres jäne auyr atletika üşeuın qosqandaǧy bölgen qarajattan 3 ese köp aqşa jūmsap otyr. Futbolǧa bölıngen biudjettıŋ 80 paiyzdaiy jeke futbolşylarǧa tölenedı. Futbolǧa 30 jyl boiy milliardtar jūmsalyp otyrsa da, «biudjetımız Europa deŋgeiıne jetpeidı» dep kele jatyr. Al halqynyŋ sany 4 mln. ekonomikasy bızden 3 ese kışkentai, ligasy 1991 jyly qūrylǧan, 1995 jylǧa deiın soǧys örtıne oranǧan – Horvatiia ötken jyly älemnıŋ futbol derjavalaryn küirete otyryp, älem chempionatynda finalǧa şyqty. Bız masqara bolyp jeŋılgen alpauyt Fransiiamen teŋ deŋgeide oiyn körsettı. Biudjetı älemnıŋ 50 elıne kırmese de, futbolynyŋ damu deŋgeiı älemnıŋ top 10-dyǧyna kıredı. Iаǧni, Horvatiia – futboldy aqşasyz da oinauǧa, damytuǧa bolatynyn däleldegen el. Klubtardyŋ älemdık reitıngısınde eşqandai klubymyz 100-dıktıŋ qataryna kırmeidı. Al 200-dıktıŋ soŋynda, 186-şy orynda tek bır «Astana» kluby ǧana bar. Bırde bır futbolşymyz transferlık qūny boiynşa alǧaşqy 500-dıkke kırmeidı. Būl faktı, 30 jyl boiy futbolymyzdyŋ eşqandai damymaǧanyna dälel. Endeşe, futbolǧa halyqtyŋ qyruar qarjysyn Fransiiadaǧydai älemge masqara bolu üşın qūiyp otyrmyz ba? Nätijesız futbolǧa bölıngen 133 mlrdqa kemınde 133 mektep saluǧa bolar edı… Sondyqtan, gol salmaityn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salǧanda mol salatyn futbolǧa milliardttardy bosqa şaşudy toqtatatyn uaqyt jettı! Qazaqstan futbol jüiesın jolǧa qoiu qajet!" dedı.«Aq jol» fraksiiasy ūsynystary mynalar boldy: 1.Käsıbi sport, futbol - būl negızı biznes. Al älemde käsıbi sport memlekettıŋ moinyna mınıp almaidy. Sondyqtan, biudjetke bailanǧan futbol klubtarynyŋ barlyǧyn jekeşelendırıp, memleketten qarjylandyrudy toqtatu qajet. 2.Kezınde “Aq jol” partiiasy talai kötergendei, memleket qarjysy balalar men jasöspırımder mektepterıne, futbol mektepterın damytuǧa, balalar bapkerlerın daiyndauǧa jūmsaluy kerek. Auyldardaǧy talantty balalarǧa jaǧdai jasau qajet. Audan ortalyqtarynda, qala maŋynda da tegın futbol alaŋdaryn salu kerek. Seksiialardaǧy jattyqtyruşylarǧa pedagogtarmen teŋ laiyqty jalaqy töleu kerek. 3.Futbol industriiasyn, menedjmentı men marketingın damytyp, futbol mamandyqtaryn, jattyqtyruşylar kadryn daiyndau jūmystaryn jolǧa qoiyp, futbol akademiiasyn qalyptastyru kerek. 4.Osy uaqytqa deiın memleketten futbol salasyna bölıngen qarjynyŋ esebı berıluı tiıs. Öitkenı ol halyq qarjysy! Elımızdegı käsıbi futbol klubtaryna biudjetten jyl saiyn qanşa qarjy bölındı? Qazaqstan futbol federasiiasyna 2002 jyldan berı UEFA-dan jyl saiyn qanşa qarjy bölındı? Turizm industriiasy men sportty qoldau qorynan jäne Ūlttyq olimpiada komitetınen futbol federasiiasyna jyl saiyn qanşa qarjy bölındı jäne qaida jūmsaldy, bärınıŋ esebın el bıluı tiıs. https://youtu.be/afpwY5aRr8w
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
