«Sál aıaldap, taǵzym etpeı bul alańnan ótpeńder…
Jeltoqsanda yzǵyryqtan titirkenip kók pen bel,
Bul jer, qalqam, asqaq rýh jarylysy ótken jer,
Qaıta oıanǵan ult namysy qyzyl qanǵa bókken jer,
Erte eseıgen arý qyzdy shashtan súırep, tepken jer,
Jatty munda esten tanyp, kúzge aınalǵan kóktemder…», — dep qazaqtyń shynshyl aqyny Muhtar Shahanov jyrlaǵandaı, qazaq halqy úshin 1986 jylǵy Jeltoqsan oqıǵasynyń orny erekshe. Bul kóterilis – ult tarıhynda bolǵan aqtańdaqtardyń biregeıi. Talaı bozdaqtardy aramyzdan erte alyp ketken qandy jeltoqsan áli de el jadynda saqtaýly. Aqtóbelik Bolat Arynǵazıev — osy oqıǵaǵa qatysqandardyń biri. Ol Jeltoqsan oqıǵasyn qoldap, narazylyq kórsetkeni úshin 2,5 jyl bas bostandyǵynan aıyrylǵan. El arasynda bokstan KSRO sheberi retinde tanylǵan azamatpen mereke qarsańynda áńgimelesken edik.
Bolat Arynǵazıev jastaıynan bokspen aınalysqan. Mektepte júrgende-aq talaı týrnırlerge qatysyp, júlde alypty. Tipti ol sol kezeńde kez kelgen boksshynyń mańdaıyna jazyla bermeıtin KSRO sport sheberligin de oryndaǵan. Mektep bitirgennen keıin ásker qataryna shaqyrylyp, mindetin abyroımen atqaryp kelgen. Áskerden kelgen soń boksty jalǵastyrǵan, jattyqtyrýshy bolyp qyzmet atqarǵan.
— Biz 1986 jyly jeltoqsanda Almatyda osyndaı oqıǵa bolyp jatqanyn bilmedik. Bul habardy «Golos Amerıkı» degen radıodan estidik. Sony estip, jastar bolyp tolqydyq, «Óz elimizge nege Reseıdiń túkpirinen basshy ákelip qoıady?» dep qarsy shyqtyq. Sol kezde qasymda birge jumys jasaǵan jigitter Berik Taıbókenov, Bolat Teleýovter bolatyn. Úsh jigit ózimizdiń qarsylyǵymyzdy plakat jazý arqyly kórsettik. Eshkimdi uryp-soqqan joqpyz. Eshkimdi balaǵattaǵan emespiz. Biz tek memlekettik júıege qarsy boldyq. Oqıǵa ornynda bizdi sol kezdegi Memlekettik qaýipsizdik komıtetiniń qyzmetkerleri kisen salyp, ustap alyp ketti. Sodan ústimizden is qozǵalyp, men №60 saıası bap boıynsha 2,5 jylǵa bas bostandyǵymnan aıyryldym. Bizdi, qamalǵandardy, lagerge aıdady. Men sol merzimdi ótep shyqtym. Ókinishke qaraı, sol úkimetke qarsy shyqqan eki dosym da ómirden ótip ketti.
Lagerde men kóp qıyndyqty bastan ótkerdim. Meniń áli kúnge deıin kúıinetinim, lagerde júrgen kezimde zábirdi óz qazaǵymnan kórgenim. Qamaýda júrgende maǵan bir orys til tıgizip, ıa bolmasa zábir kórsetpedi. Bárin óz qazaǵym jasady. Onyń qatarynda jasy menen úlken jáne men qatarly azamattar boldy. Mysaly, lagerde júrgenimde 4 jigit meni saptan shyǵaryp alyp, kemsitip, «sen jeltoqsanshysyń ǵoı» dep, balǵamen qolym men tizemnen uryp, qulatqan edi. Betime kúle qarap: «ne isteısiń?» dep, meni kelemejdedi. Biraq men sabyrlyq tanytyp, olarǵa eshteńe demedim. Sol óz qazaǵymnan kórgen zábir meniń súıegimnen ótip ketti. Ol oqıǵalardy men eshqashan umytpaımyn. Sondyqtan qazir kópshilik ortaǵa barǵym kelmeıdi. Sebebi sol Jeltoqsan oqıǵasy kezinde biz sııaqty bozbalalardy ustaýǵa kómektesken adamdar qazir óz ortamyzda júr. Óz basym ekijúzdi adamdardy kórgim kelmeıdi, — deıdi ol.
Bolat Arynǵazıev túrmeden shyqqan soń burynǵy qyzmetine qaıta ornalasqysy kelgenin, alaıda ony jumysqa almaǵanyn aıtady. Kópshilik oǵan «halyq jaýyndaı» qaraǵan. Elimiz táýelsizdikke qol jetkizgennen keıin ǵana ol jattyqtyrýshy qyzmetin jalǵastyrypty.
— Qazir Aqtóbe qalasynda boks mektebinde shákirt tárbıelep júrmin. Buıyrsa zeınetkerlikke shyǵýyma da az ýaqyt qaldy. Buryn álem chempıonyn shyǵarsam degen armanym boldy, sol armanym oryndaldy. Shákirtterim búginde jaqsy nátıjege qol jetkizip júr, — deıdi ol.
Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqan sportshy búginde 3 ulynan taraǵan 6 nemereniń qyzyǵyn kórip otyr. Urpaqtarynyń bolashaǵyna alańdaıtyn ol bizge egemendikpen kelgen jaqsylyqtar men jetistikterdi sanamalap aıtyp berdi.
— Bıyl egemendik alǵanymyzǵa otyz jyl toldy. Biz buryn bulaı bolady dep oılamaǵan edik. «Táýelsizdik ne berdi?» degen saýalǵa kelsek, táýelsizdik jyldarynda respýblıkamyzda, onyń ishinde Aqtóbe oblysynda qanshama qazaq mektepteri, balabaqshalar ashyldy. Túrli ortalyqtar, ǵımarattar boı kóterdi. Halyqtyń ál-aýqaty túzeldi, jumyssyzdyq azaıdy. Tek meniń bir nalıtynym, qazir qazaqtar arasynda shetelge kóship ketip jatqandar kóp. Eldegi qymbatshylyq ta qazir halyqqa qıyn soǵyp tur. Degenmen munymen biz toqtap qalmaýymyz kerek. Bizdiń azat el bolyp, táýelsizdikke qol jetkizgenimizge 30 jyl endi toldy. Alda áli talaı beles bar.
Búgingi tárbıelep otyrǵan urpaǵymyzdyń bolashaǵy jarqyn bolady dep senemiz. Qazaq keńpeıil, darqan halyq qoı. Sondyqtan qazaqqa Qudaı beredi dep oılaımyn, — deıdi Bolat Arynǵazıev.
Danagúl BAIMUQASh,
«Adyrna» ulttyq portaly.
