Qazaqstanda 2500 oryndyq mektepterdıŋ tiptık jobasy äzırlenıp jatyr.
Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ VI otyrysynda Prezident Qasym-Jomart Toqaev 2025 jylǧa deiın elımızde 1000 jaŋa mektep salu üşın zaman talabyna sai tiptık jobalar äzırleudı tapsyrǧan bolatyn. QR Bılım jäne ǧylym ministrınıŋ orynbasary Bibıgül Asylova osy tapsyrmanyŋ oryndalu barysy qandai satyda ekenın aityp berdı.
Äuelı mektepke tiptık joba ne üşın qajet degen saual tuyndauy mümkın. Bılım standarty oqulyq mazmūny men pedagogikalyq tehnologiialardan bölek mektep ǧimaratyna qoiylatyn talaptardy da aiqyndaidy. Bibıgül Asylovanyŋ aituynşa, osy talaptar osydan 15 jyl būryn jaŋartylǧan eken.
Vise-ministrdıŋ sözıne qaraǧanda, qazır qoldanysta 300, 600, 900 jäne 1200 orynǧa arnalǧan mektepterdıŋ tiptık jobalary bar. Būl jobalar 2007 jyly, «100 mektep, 100 auruhana» baǧdarlamasy bastalǧan tūsta jasalǧan. Odan berı bılım salasyna qoiylatyn talap äldeqaida biıktep kettı. Memleket basşysynyŋ zamanaui tiptık jobalar kerek degenı osydan.
«Mysaly, jyl soŋyna deiın 3 BINOM mektebı qoldanysqa berıledı. Tıptı olardyŋ özınen qazır Reseide bas tarta bastady. Öitkenı ekologiialyq, energiia ünemdeu talaptary qosylyp jatyr. Qazır İndustriia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgınıŋ Qūrylys jäne tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq ısterı komitetı 2500 orynǧa arnalǧan mekteperdıŋ tiptık jobasyn daiyndap jatyr. Öitkenı respublikalyq maŋyzy bar Almaty, Nūr-Sūltan, Şymkent qalalarynda mektep qūrylysyna jaramdy jer telımın tabu qiyndap barady. Sondyqtan bar jerge meilınşe auqymdy mektepter salu tiımdırek», - deidı vedomstvo ökılı.
Bibıgül Asylova qoldanystaǧy tiptık jobanyŋ naqty kemşılıkterıne de toqtaldy. Qazır qoldanysta jürgen tiptık jobalar boiynşa jabdyqtauǧa jūmsalatyn qarjy joba qūnynyŋ 8-10 paiyzyn ǧana qamtidy. Mysaly, mekteptıŋ jobalyq qūny 2 mlrd teŋge bolsa, jabdyqtauǧa 160 mln teŋge ǧana jūmsalady degen söz.
«160 mln teŋge nege jetedı? Qarapaiym aǧaş taqtalar, 10-15 myŋ teŋge tūratyn, bır jyldan keiın jaramsyz bolyp qalatyn partalar, minimaldy ashana qūrylǧylary, kiım ıletın bölme. 160 mln teŋgege 1000 oryndyq mekteptı osydan artyq jabdyqtai almaisyŋ. Sonyŋ saldarynan äkımdıkter qarjylyq mümkındıgıne qarai pän kabinetterın jyl saiyn bırtındep jabdyqtauǧa mäjbür. Iаǧni, qūrylys kezınde jobaǧa enbegenımen, jabdyqtauǧa ketetın qarajat bärı bır biudjetten bölınıp jatyr. Bıraq qanşalyqty keşıgıp bölınetını biudjet saiasatyna bailanysty. Al balalar biudjet saiasatynyŋ kesırınen laiyqty bılım almai qalmauy kerek. Tiptık jobalardy qaita qarau osy tūrǧydan da özektı», - deidı vise-ministr.
Tiptık joba degende oiǧa bırden qarjylyq smeta keluı zaŋdylyq şyǧar. Öitkenı syiymdylyǧy bırdei mekteptıŋ qūny bır oblystyŋ özınde är türlı qūbylyp jatatynyn körıp jürmız. Vise-ministr mūnyŋ sebebın mynadai faktormen bailanystyrdy. Är äkım mektep qūrylysyn josparlaǧan kezde injenerlık torap tartyp qaluǧa tyrysady. Sonyŋ negızınde ışkı infraqūrylymdy damytuǧa mümkındık tuady. Saldarynan mektep qūny aspandap şyǧa keledı. Al ministrlık üşın eŋ maŋyzdysy oquşyǧa mektep jaily boluy şart. Mūǧalımderdıŋ qolynda sapaly bılım beruge qajet qūral men jabdyqtyŋ bärı boluy kerek. Beinebaqylau jüiesı, ört qauıpsızdıgınıŋ dabyl jüiesı, ǧimarat ışınde därethana boluy mındettı. Ärine mūnyŋ bärıne qarajat ketedı.
«Keiıngı 2 jylda BINOM mektepterınıŋ qymbatqa tüsıp jatqany turaly syn köp aityldy. Olarda jabdyqtau qūnynyŋ 30 paiyzy smetaǧa bırden salynady. Iаǧni, pän kabinetterı, synyptar daiyn küiınde tapsyrylady. Sondyqtan bız mektepterdıŋ zamanaui qajettılıktermen tolyq jabdylǧanyn qoldaimyz.», - deidı ministrdıŋ orynbasary.
Degenmen, tiptık joba qūrylys qūnyn qoldan qymbattatuǧa kedergı bola alady. Ministrlık ökılı oǧan naqty mysal keltırdı. «Jūmyspen qamtudyŋ jol kartasy» boiynşa Aqmola jäne Almaty oblystary mektep salu jobalaryn ūsynǧanda tym qymbat ekenın anyqtalady. Ministrlıktıŋ keŋesımen, vedomstvoaralyq komissiianyŋ keŋesı boiynşa aqyry äkımdıkter ol jobalardan bas tartqan.
2025 jylǧa deiın 1000 mektep salyp bıtıru mümkın be? Vise-ministrdıŋ aituynşa, äbden mümkın.
«Biyldyŋ özınde sonyŋ 230-dan astamyn paidalanuǧa beremız. Bız naqty jospar jasadyq. Ol jospardy bükıl äkımdıkter maqūldaǧan. Mysaly, Nūr-Sūltandy alsaq, 2022 jyly 25 myŋ balaǧa arnap 11 mektep salu kerek. Däl osylai är öŋır, är qala boiynşa naqty jospar jasaldy», - dedı ol.
Bibıgül Asylovanyŋ sözıne qaraǧanda, 2025 jylǧa deiın respublika boiynşa 1 mln 240 myŋ oquşyǧa arnap salynatyn 1080 mekteptıŋ 656-sy biudjet esebınen, 101-ı memleket-jeke menşık ärıptestıgı esebınen, 251-ı jeke menşık esebınen boi köteredı. Qalǧan 72 mektep şaǧyn eldı mekenderde moduldık joba boiynşa salynady. Moduldık jobanyŋ basty artyqşylyǧy metal qaŋqadan qūralatyn bolǧandyqtan, qalaǧan kezıŋde basqa orynǧa köşıruge yŋǧaily. Al aiaq astynan bala sany artyp jatsa, qosymşa oryn jalǧau da oŋai körınedı.
1991 jyldan berı Qazaqstanda 1917 mektep salynǧan eken. Būǧan deiıngı 30 jyldyŋ ışınde 2000-ǧa juyq mektep salynsa, endı 5 jylda 1000-nan astam mektep salu mejesı qoiylyp otyr.
«Atalǧan 1917 mekteptıŋ bärı derlık biudjet esebınen salynǧan bolatyn. Qazır jeke sektor da atsalysa bastady. Bız ony qoldaimyz. Jeke menşık mektepterdıŋ köp bolǧany olardyŋ öz arasyndaǧy bäsekenı ǧana qyzdyrmaidy, memlekettık mektepterdı de bäsekege qabılettı boluǧa itermeleidı», - dep tüiındedı ministrdıŋ orynbasary.
Tüiındesek, Ūlttyq keŋeste talqylanyp, ömırge jol tartqan taǧy bır ülken joba jan-jaqty zerdelenıp jatyr. Ūlttyq keŋes pen Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ qanattasa jūmys ısteuınıŋ arqasynda 15 jyldan berı jaŋartylmaǧan tiptık jobalar zaman talabyna sai özgermek. Mūny da Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ el bolaşaǧyna qosqan ülesı dep baǧalauǧa bolady.
Esjan BOTAQARA,
"Adyrna" ūlttyq portaly
