Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń VI otyrysynda QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev rásimdelgen nesıe derekterin Kredıttik bıýroǵa habarlaý merzimin 15 kúnnen 1 kúnge deıin qysqartý týraly usynysty zerdeleýdi tapsyrǵan bolatyn, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly Stan.kz saıtyna silteme jasap.
"Tek bıylǵy 9 aıdyń ózinde elimizde alaıaqtyq árekettiń 32 myń deregi tirkeldi. Olardyń jartysy ınternet arqyly jasalǵan. Nesıe alý týraly málimetke qatysty ózgerister 15 jumys kúni ishinde jańartylatyndyqtan osyndaı jaǵdaıǵa jol berilip otyr. Ulttyq keńes múshesi Marat Shıbutov nesıe bıýrosyna aqparat berý merzimin zań tártibimen bir jumys kúnine deıin qysqartýdy usynǵan edi. Bul usynysty zerttep-zerdelegen jón", - dedi Toqaev.
Osy bastamanyń avtory Marat Shıbutovtan usynystyń qarjy naryǵyn retteýshi organdar tarapynan qanshalyqty qoldaý tapqanyn suradyq.
"Qazir "kredıt shopıng" degen uǵym paıda boldy.. Osy tendenııany qazir alaıaqtar ýshyqtyryp jatyr. Qarapaıym tilmen aıtsaq, alaıaqtar óz "qurbandaryna" telefon shalyp nemese kezdesýge shaqyryp alady da, "birneshe bankten nesıe alyp ber" dep úgitteıdi. Ókinishtisi, soǵan ıligetinder az emes. Bir adamnyń atyna birneshe bank pen mıkroqarjy uıymynan 25-30 nesıe rásimdelgen jaıttar bar", – deıdi sarapshy.
Zańdaǵy olqylyqtyń kesiri osylaısha qarjylyq saýaty tómen, adamǵa sengish qarapaıym azamattarǵa tıip jatyr.
"Qandaı da bir adam nesıe alsa, ol týraly málimet mindetti túrde Kredıttik bıýroǵa habarlanady. Ekinshi ret kez kelgen uıymnan nesıe surap barsa, Kredıttik bıýrodaǵy málimetke qarap, onyń atynda neshe kredıt bar ekeni, endigi alatyn nesıeni tóleýge múmkindigi bar ma, joq pa degen suraqqa jaýap alýǵa bolady. Eger múmkindigi joq ekenin kórse, "aqshańyz jetpeıdi" dep nesıe berýden bas tartylýy kerek. Biraq qazirgi zańnama boıynsha rásimdelgen jańa nesıe týraly aqparatty Kredıttik bıýroǵa habarlaý merzimi 15 kún dep bekitilgen. Al eki aptanyń ishinde alaıaqtar "qurbanyn" ertip alyp birneshe uıymnan nesıe alyp úlgerip júr", - deıdi Marat Shıbutov.
Onyń sózine qaraǵanda, kóptegen elder ıfrlyq tehnologııanyń múmkindikterin paıdalanyp, zańnamalaryn áldeqashan ózgertken.
"Kóptegen elderde 1 kúndik merzim belgilengen. Nesıe týraly ótinish maquldanady, shart jasalady, al kelesi kúni ol derekter Kredıttik bıýroǵa ótedi. Bizde de osyndaı talap engizilse, qazirgideı bir adam bir mezette birneshe bankten nesıe rásimdeı almas edi", - dedi Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń múshesi.
Sondaı-aq, ol nesıe naryǵyndaǵy qazirgi ahýal kimderge tıimdi bolyp turǵany týraly paıymyn aıtty.
"Bul jerdegi basty másele alaıaqtarǵa aldanǵan nesıe alýshylarda. Alǵan nesıe atynda bolǵandyqtan, sonyń bárin tóleýge májbúr. Birtindep bolsa da, tólep jatyr. Alaıaqtarǵa aldandy eken dep eshbir bank keshire salmaıdy. Sonda bankter men mıkroqarjy uıymdaryna da halyqtyń osyndaı alaıaqtyq shemaǵa túsip, nesıe tólegeni tıimdi bolyp tur. Bizde jeke tulǵanyń bankrottyǵy týraly zań joq qoı. Sondyqtan nesıe alýshy qaıtse de tóleıdi. Sol sebepti bankter bul merzimdi bir kúnge qysqartqysy kelmeı otyr. Áıtpese tehnıkalyq jaǵynan eshqandaı kedergi joq", - deıdi sarapshy.
Bastama avtory atalǵan merzimdi ary ketse 2 kúnge sozýǵa bolatynyn aıtady. Biraq odan kóp emes.
"Shyn máninde nesıe derekterin sol sátte-aq Kredıttik bıýroǵa jiberip otyrýǵa múmkindikteri jetip tur. Biz endi Prezıdent Ákimshiligine, Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigine hat jazyp, 10 kún degen óte uzaq merzim ekenin jetkizemiz", - dedi Ulttyq keńes múshesi.
Sarapshy elde tirkelgen alaıaqtyq faktilerdiń sany jyl sońyna deıin 40 myńnan asatyn túri bar dep otyr.
"Byltyr alaıaqtyq baby boıynsha 32 myń fakt tirkelse, qarasha aıyndaǵy málimetterge qarap, jyl aıaǵyna deıin 40-42 myńǵa deıin barady deýge bolady. Osyndaı jolmen alynǵan nesıelerdiń kólemi ondaǵan mıllıard teńgege jetip otyr. Bul jerde azamattardyń saqtyǵy, qarjylyq saýaty týraly da aıtýǵa bolady. Biraq zańnamalyq turǵyda soǵan jetkizbeıtin jol bar ǵoı. Sony nege qoldanbasqa?", - dedi Ulttyq keńes sarapshysy.
Bir qaraǵanda bul taza áleýmettik túıtkil bolyp kóringenimen, makroeonomıkalyq zardaby da bolýy múmkin. Marat Shıbutov bul boljamyn mynadaı faktorlarmen baılanystyrady.
"Mundaı problemaly bereshekterdiń kóp bolýy, atyshýly alaıaqtyq faktilerdiń jıi tirkelýi eldegi negizgi kredıtorlarynyń reıtıngine keri áser etedi. Biraq bankter qysqa merzimde halyqqa barynsha kóp nesıe berip, tóletýdi oılap otyr. Al uzaq merzimde bulaı jalǵasa berse, halyq birneshe nesıe túgil bir kredıtti de tóleı almaıtyn jaǵdaıǵa jetedi. Sonda bankterdiń ózine de tyqyr taıanady", - dedi ekonomıst.
Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń múshesi bul isti jol ortada qaldyrmaı, sońyna deıin jetkizýge bekinip otyr. Óıtkeni árbir alaıaqtyqpen alynǵan nesıeniń artynda bir azamattyń áleýmettik máselesi, keıde tipti búkil bir otbasynyń muń-muqtajy jatyr. Al qoǵamnyń muń-muqtajyn meleketke jetkizip, ony sheshýdiń joldaryn usyný – Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń mańyzdy mindeti.
“Adyrna” ulttyq portaly
