Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ VI otyrysynda QR Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev räsımdelgen nesie derekterın Kredittık biuroǧa habarlau merzımın 15 künnen 1 künge deiın qysqartu turaly ūsynysty zerdeleudı tapsyrǧan bolatyn, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly Stan.kz saityna sılteme jasap.
"Tek biylǧy 9 aidyŋ özınde elımızde alaiaqtyq ärekettıŋ 32 myŋ deregı tırkeldı. Olardyŋ jartysy internet arqyly jasalǧan. Nesie alu turaly mälımetke qatysty özgerıster 15 jūmys künı ışınde jaŋartylatyndyqtan osyndai jaǧdaiǧa jol berılıp otyr. Ūlttyq keŋes müşesı Marat Şibūtov nesie biurosyna aqparat beru merzımın zaŋ tärtıbımen bır jūmys künıne deiın qysqartudy ūsynǧan edı. Būl ūsynysty zerttep-zerdelegen jön", - dedı Toqaev.Osy bastamanyŋ avtory Marat Şibūtovtan ūsynystyŋ qarjy naryǧyn retteuşı organdar tarapynan qanşalyqty qoldau tapqanyn sūradyq.
"Qazır "kredit şoping" degen ūǧym paida boldy.. Osy tendensiiany qazır alaiaqtar uşyqtyryp jatyr. Qarapaiym tılmen aitsaq, alaiaqtar öz "qūrbandaryna" telefon şalyp nemese kezdesuge şaqyryp alady da, "bırneşe bankten nesie alyp ber" dep ügıtteidı. Ökınıştısı, soǧan ilıgetınder az emes. Bır adamnyŋ atyna bırneşe bank pen mikroqarjy ūiymynan 25-30 nesie räsımdelgen jaittar bar", – deidı sarapşy.Zaŋdaǧy olqylyqtyŋ kesırı osylaişa qarjylyq sauaty tömen, adamǧa sengış qarapaiym azamattarǧa tiıp jatyr.
"Qandai da bır adam nesie alsa, ol turaly mälımet mındettı türde Kredittık biuroǧa habarlanady. Ekınşı ret kez kelgen ūiymnan nesie sūrap barsa, Kredittık biurodaǧy mälımetke qarap, onyŋ atynda neşe kredit bar ekenı, endıgı alatyn nesienı töleuge mümkındıgı bar ma, joq pa degen sūraqqa jauap aluǧa bolady. Eger mümkındıgı joq ekenın körse, "aqşaŋyz jetpeidı" dep nesie beruden bas tartyluy kerek. Bıraq qazırgı zaŋnama boiynşa räsımdelgen jaŋa nesie turaly aqparatty Kredittık biuroǧa habarlau merzımı 15 kün dep bekıtılgen. Al ekı aptanyŋ ışınde alaiaqtar "qūrbanyn" ertıp alyp bırneşe ūiymnan nesie alyp ülgerıp jür", - deidı Marat Şibūtov.Onyŋ sözıne qaraǧanda, köptegen elder sifrlyq tehnologiianyŋ mümkındıkterın paidalanyp, zaŋnamalaryn äldeqaşan özgertken.
"Köptegen elderde 1 kündık merzım belgılengen. Nesie turaly ötınış maqūldanady, şart jasalady, al kelesı künı ol derekter Kredittık biuroǧa ötedı. Bızde de osyndai talap engızılse, qazırgıdei bır adam bır mezette bırneşe bankten nesie räsımdei almas edı", - dedı Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ müşesı.Sondai-aq, ol nesie naryǧyndaǧy qazırgı ahual kımderge tiımdı bolyp tūrǧany turaly paiymyn aitty.
"Būl jerdegı basty mäsele alaiaqtarǧa aldanǧan nesie aluşylarda. Alǧan nesie atynda bolǧandyqtan, sonyŋ bärın töleuge mäjbür. Bırtındep bolsa da, tölep jatyr. Alaiaqtarǧa aldandy eken dep eşbır bank keşıre salmaidy. Sonda bankter men mikroqarjy ūiymdaryna da halyqtyŋ osyndai alaiaqtyq shemaǧa tüsıp, nesie tölegenı tiımdı bolyp tūr. Bızde jeke tūlǧanyŋ bankrottyǧy turaly zaŋ joq qoi. Sondyqtan nesie aluşy qaitse de töleidı. Sol sebeptı bankter būl merzımdı bır künge qysqartqysy kelmei otyr. Äitpese tehnikalyq jaǧynan eşqandai kedergı joq", - deidı sarapşy.Bastama avtory atalǧan merzımdı ary ketse 2 künge sozuǧa bolatynyn aitady. Bıraq odan köp emes. "Şyn mänınde nesie derekterın sol sätte-aq Kredittık biuroǧa jıberıp otyruǧa mümkındıkterı jetıp tūr. Bız endı Prezident Äkımşılıgıne, Qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgıne hat jazyp, 10 kün degen öte ūzaq merzım ekenın jetkızemız", - dedı Ūlttyq keŋes müşesı. Sarapşy elde tırkelgen alaiaqtyq faktılerdıŋ sany jyl soŋyna deiın 40 myŋnan asatyn türı bar dep otyr. "Byltyr alaiaqtyq baby boiynşa 32 myŋ fakt tırkelse, qaraşa aiyndaǧy mälımetterge qarap, jyl aiaǧyna deiın 40-42 myŋǧa deiın barady deuge bolady. Osyndai jolmen alynǧan nesielerdıŋ kölemı ondaǧan milliard teŋgege jetıp otyr. Būl jerde azamattardyŋ saqtyǧy, qarjylyq sauaty turaly da aituǧa bolady. Bıraq zaŋnamalyq tūrǧyda soǧan jetkızbeitın jol bar ǧoi. Sony nege qoldanbasqa?", - dedı Ūlttyq keŋes sarapşysy. Bır qaraǧanda būl taza äleumettık tüitkıl bolyp körıngenımen, makroeonomikalyq zardaby da boluy mümkın. Marat Şibūtov būl boljamyn mynadai faktorlarmen bailanystyrady.
"Mūndai problemaly bereşekterdıŋ köp boluy, atyşuly alaiaqtyq faktılerdıŋ jiı tırkeluı eldegı negızgı kreditorlarynyŋ reitingıne kerı äser etedı. Bıraq bankter qysqa merzımde halyqqa barynşa köp nesie berıp, töletudı oilap otyr. Al ūzaq merzımde būlai jalǧasa berse, halyq bırneşe nesie tügıl bır kredittı de tölei almaityn jaǧdaiǧa jetedı. Sonda bankterdıŋ özıne de tyqyr taianady", - dedı ekonomist.Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ müşesı būl ıstı jol ortada qaldyrmai, soŋyna deiın jetkızuge bekınıp otyr. Öitkenı ärbır alaiaqtyqpen alynǧan nesienıŋ artynda bır azamattyŋ äleumettık mäselesı, keide tıptı bükıl bır otbasynyŋ mūŋ-mūqtajy jatyr. Al qoǧamnyŋ mūŋ-mūqtajyn meleketke jetkızıp, ony şeşudıŋ joldaryn ūsynu – Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ maŋyzdy mındetı.
“Adyrna” ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
