Būǧan deiın oqyrman qauym "Adyrna" ūlttyq portalynda “Han taǧyndaǧy” dıni dümşelık nemese eskertkışke qaǧbanyŋ qandai qatysy bar?" dep atalatyn maqalanyŋ jaryq körgenın bıledı (http://adyrna.kz/ma-alalar/temir-azy/han-ta-yinda-yi-dini-d-mshelik-nemese-eskertkishke-a-banyi-anday-atyisyi-bar/). Osy maqala negızınde "Adyrna" ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgı QR Mädeniet jäne sport ministrlıgıne, QR Dın ısterı jäne azamattyq qoǧam ministrlıgıne jäne Aqmola oblysy äkımdıgıne resmi hattar da joldaǧan bolatyn.
"Al “Han taǧyna” qyzyl X belısın qoiyp, eşqandai qisyny bolmasa da qaǧbanyŋ suretın qoiyp, kökpen qoldau √ belgısın ornatularyn qalai tüsınemız? Qazaqtyŋ eskertkışı kerek emes, odan da Mekkege bar /tabynu/ degen oidy megzep tūrǧandai. Siriiada, İrak, Auǧanstan tärızdı uahabizmnıŋ otanyna ainalǧan elderde eŋ äuelı däl osylai tarihi oryndar men jergılıktı halyqtyŋ töl mädenietın, dästürın joiu arqyly syrt küşter dıni ideologiialyq jūmystar jürgızgenı belgılı. «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgı öz jarǧysynda körsetılgendei qazaqtyŋ ūlttyq qūndylyqtaryn, mädeni-ruhani qūndylyqtaryn nasihattau jäne qorǧau maqsatynda osy hatty jazyp otyr" dep jazylǧan bolatyn resmi hattarda.
Künı keşe Aqmola oblysy äkımınıŋ orynbasary A. Mysyrälımovadan jauap keldı. Onda mäselenı zertteu maqsatynda Aqmola oblystyq jäne audandyq deŋgeidegı memlekettık qūrylymdardyŋ basşylary men mamandary (Aqmola oblysy mädeniet basqarmasynyŋ «Tarihi-mädeni mūrany qorǧau jäne paidalanu ortalyǧy» MKM direktorynyŋ m.a. jäne atalmyş mekemenıŋ inspektorlary, Burabai audany, Burabai kentı äkımınıŋ orynbasary, Şuche tarihi-ölketanu muzeiınıŋ meŋgeruşısı, (Qazaqstan Respublikasy Prezidentı Is basqarmasynyŋ «Burabai damu» JŞS zaŋgerı), kvazimemsektor ökılderınen qūrylǧan jūmys toby 2018 jylǧy 2 nauryzda Burabai audany, Burabai kentındegı «Abylai han alaŋy» säulettık-körkem keşenıne barǧanyn jazady. Aqmola oblysy äkımınıŋ orynbasary A. Mysyrälımovadan kelgen resmi jauap hattyŋ negızgı mätını tömendegıdei bolyp keledı: Aqparattyq taqtaişany zertteu barysynda, «Abylai han alaŋy» säulettık-körkem keşenınıŋ qūjattamasy men tehnikalyq qarau barysynda kelesı jaǧdai anyqtaldy:- «Abylai han alaŋy» säulettık-körkem keşenın tūrǧyzu barysynda alǧaşqy tūjyrymdamaǧa säikes, «Han taǧy» tasy atalmyş qala qūrylysy eskertkışınıŋ bıryŋǧai qūrylymy bolyp sanalmaǧan. Sondyqtan, sızdıŋ hatyŋyzda baiandalǧan aqparattyq taqtaişany ornatu kezınde avtordyŋ memlekettık organdarmen kelısuı jobada körsetılmegen.
- «Abylai hannyŋ taǧy» tasy (halyqtyŋ derektemesı men aŋyzyna säikes şartty atauy) kielı obekt bolyp sanalady.
- Aqparattyq taqtaişany qarau barysynda, şyn mänınde «Abylai hannyŋ taǧy» obektıge jaqyn metalmen qorşalǧan üş tılde jazylǧan taqtaişa («Būl qūlşylyq jasaityn, tabynatyn, täuıp qylatyn jer emes. Būl jer qazaq halqynyŋ tarihi maŋyzdy orny bolyp sanalyp, osy jerde Abylai han Resei, Qytai jäne basqa da eldıŋ elşılıkterın qabyldaǧan. Būl orynda qazaqtyŋ hany Abylai han üş jüzdıŋ basyn bırıktırgen.») sonymen qatar, osy jerde (Mekke qalasyndaǧy mūsylman tasyna arnalǧan) qaǧbanyŋ suretı bar.
- «Abylai han alaŋy» säulettık-körkem keşenı men «Han taǧy» kielı obektıler ornalasqan jer erekşe qorǧalatyn tabiǧi oryn, Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezident Ister basqarmasynyŋ «Burabai» MŪTP-respublikalyq ūiymynyŋ teŋgerımınde (balansynda) tūr.
- «Burabai Damu» JŞS zaŋgerınıŋ aituy boiynşa, aqparattyq taqtaişadaǧy mätınnıŋ avtory kım ekenın bılmeidı jäne belgısız. Öitkenı, obekt ornalasqan jer, iaǧni jer paidalanuşyǧa berılgenge deiın taqtaişa ornatylǧan.
- Odan basqa, Qazaqstan Respublikasy Konstitutsiiasynyŋ 20-babyna säikes, söz ben şyǧarmaşylyq erkındıgıne kepıldık berıledı. Senzuraǧa tyiym salynady. Qazaqstan Respublikasynda azamattarǧa dın taŋdauda erkındık berılgen. Sondyqtan, joǧaryda atalǧan aqparattyq taqtaişany alyp tastaudy (konstitusiialyq normany būzbai, islam dınıne zaŋdy türde qyzmet jasaityn dındar adamdar men (imamdardyŋ) dıni qyzmetşılerdıŋ sezımıne qysym jasamai) obektivtı tūrǧyda jan-jaqty oilastyryp qarastyrǧan jön. «Qazaqstan mūsylmandarynyŋ ruhani basqarmasy» RİDB-nıŋ bekıtılgen Jarǧysy men qoldanystaǧy zaŋnama negızınde, Qazaqstan Respublikasy aumaǧynda islamnyŋ erekşelıkterın eskere otyryp, mūsylmandyq dıni sunittık baǧytta (Äbu Hanify mazhaby oquyna säikes) dūrys jäne jüielı türde därıs beru joly qoiyluda.
- Sondyqtan, bırlesken şeşım nätijesı boiynşa hattama jäne tehnikalyq qarau aktısı jasaldy) jäne «Burabai Damu» JŞS-nyŋ mamandarymen aqparattyq taqtaişa uaqytşa alynyp tastaldy jäne «dıni qyzmet jäne dıni bırlestıkter turaly» Qazaqstan Respublikasynyŋ Dın ısterı komitetıne hattama jäne tehnikalyq qarau aktı joldanady.
- Atalmyş aqparattyq taqtaişa Qazaqstan Respublikasynda dästürlı, resmi tanylǧan islam baǧytyna, qazaq halqynyŋ tarihi-mädeni dästürıne qaişy kelse ornatylmaidy, onyŋ ornyna dıni mazmūny joq kielı obektı turaly aqparat jazylǧan jaŋa aqparattyq taqtaişa ornatylady.
Arman ÄUBÄKIR,
"Adyrna" ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgıŋ direktory
