Eŋ ūzaqqa sozylǧan qūrǧaqşylyq

5757
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2021/06/pustynya_atakama_3.jpg
Ūzaq uaqytqa sozylǧan su tapşylyǧy - qūrǧaqşylyqty bıldıredı. Qūrǧaqşylyqtyŋ bastaluy otyryqşy joǧary antisiklonnyŋ paida boluymen bailanysty. Saldarynan ūzaq uaqyt (bırneşe aptadan ekı-üş aiǧa deiın) tūraqty aua-raiy kezeŋı belgılı bır aimaq üşın joǧary aua temperaturasy men jauyn-şaşynnyŋ az mölşerı paida bolady. Nätijesınde topyraqtaǧy ylǧal qory tausylyp, egın qory azaiady nemese joiylady. Būl qūbylys bırneşe aiǧa, tıptı jyldarǧa sozyluy mümkın. Nemese 15 künnen keiın jariialanuy mümkın. Adamzat tarihyndaǧy eŋ ūzaq qūrǧaqşylyq - Oŋtüstık Amerikanyŋ batys jaǧalauyndaǧy Chili memleketınıŋ aumaǧynda ornalasqan "Atakama" şölınde boldy. Atakamada 1570 jyldan 1971 jylǧa deiın jauyn-şaşyn bolmaǧan. Tört ǧasyr boiy tırşılık närın körmegen ol - jerdegı eŋ qūrǧaq şöl sanalady. Şöldegı qūrǧaqşylyqtyŋ şyǧu törkını özınıŋ ornalasqan jerıne bailanysty: jelderden ony And jäne Chili jaǧalau jotalary jabady. Mūhittan keletın ylǧaldy aua taulardyŋ şyŋdarynda qalyp qoiady  jäne şölge kırmeidı. Kıretın närse joǧary qysym sebebınen tūmanǧa ainalady. Salqyn Gumboldt aǧymy da jaǧdaidy qiyndatady - jeldı salqyndatyp, olardy ylǧaldan aiyrady. Atalǧan sebepterge bailanysty Atakama şölınde nöser öte sirek kezdesedı. Jylyna şamamen 10 mm jaŋbyr jauady. Mūnda eŋ tömengı ylǧaldylyq - 0% tırkelgen. Jauyn-şaşynnyŋ azdyǧy Atakamanyŋ eleulı sipattamasy bolǧanymen, erekşe jaǧdailar da bar. 2012 jyly Altiplano üstırtınıŋ qysy Atakamaǧa tasqyn su äkeldı. 2015 jyldyŋ 25 nauryzynda qatty jaŋbyr şöldıŋ oŋtüstık bölıgıne äser ettı.

Naǧima Sahan

             
Pıkırler