Qūrmettı Prezident!
Qazır vahhabizm ideologiiasyna tyiym salu turaly zaŋ qabyldau qajet bolatyn kez keldı. Bızdıŋ elde vahhabitter ärtürlı tiptegı qūrylymdardyŋ jiyntyǧyn bıldıredı, olar evoliusiia jolymen damidy. 30 jyl ışınde Qazaqstanda vahhabitterdıŋ üşınşı buyny ösıp, olardyŋ sany eksponensialdy türde ösıp keledı. Osyndai tyiymnan keiın olardyŋ qyzmetı äldeqaida kürdelene tüsedı, būl adamdardyŋ terroristık äreketke degen aǧynyn azaitady. Eger ideologiia ölımge, joiyluǧa jäne zorlyq – zombylyqqa şaqyratyn bolsa, onda oǧan tyiym salynuy kerek. Bız islamdy qoldanatyn osynau adamdy jek köretın ideologiianyŋ jemısın öz közımızben kördık. Qūran aiattaryn ekstremizmge, terrorizmge, agressiiaǧa dälel retınde konteksten şyǧaryp, beibıt ūiyqtap jatqan ideologiia jäne eşkımge qatysy joq senımdı ūiatsyz paidalanady. Bıraq Qazaqstanda beibıt salafit sanalǧandardy öte jaqsy bıledı, al Siriiada soǧys bastalǧan kezde olar öltıru jäne jaru üşın jalǧan halifatqa kettı. Sondyqtan vahhabit ideologiiasyna zaŋmen tyiym salynuy kerek.
Bügıngı künge deiın keibır sarapşylar ideologiiaǧa tyiym saluǧa bolmaidy dep jazyp keldı. Vahhabizmge tyiym salu vahhabitterdı būryşqa qoiady, olar aşulananyp, radikaldanady. Vahhabizmge tyiym salu Saud Arabiiasymen jäne osy ideologiia resmi bolyp tabylatyn basqa memlekettermen diplomatiialyq qatynastardyŋ būzyluyna äkeledı jäne t. b.
Täjıribe körsetkendei, bızdıŋ elımızde terroristık belsendılıktıŋ kürt tömendeuı vahhabiler atyna kelgen qarsylyqtan emes, olardyŋ qataryn aitarlyqtai qysqartyp, eŋ radikaldy ökılderdı Qazaqstannan ketuge mäjbür etken küş qysymynyŋ artuymen bailanysty.
Vahhabizmdı ideologiia retınde tyiym salu mındettı emes. 2009 jyly Täjıkstan öz aumaǧynda "Salafiia" aǧymynyŋ jaqtastarynyŋ qyzmetıne tyiym saldy, al 2014 jyly būl baǧytty ekstremistık dep tanydy. Reseide "Nurdjular" ekstremistık ūiymynyŋ jaqtastary da osyndai äreket jasady. Osylaişa, "vahhabizm" nemese "salafizm" qauymdastyǧyna tyiym saluǧa eşqandai kedergı joq.
Diplomatiialyq qarym-qatynastyŋ üzıluıne kelsek: QR Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ qyzmetkerlerı būǧan alaŋdauşylyq bıldırmeidı. Sebebı, mysaly, "mūsylman bauyrlar" terroristık ūiymynyŋ Qazaqstandaǧy tyiym saluy diplomatiialyq qatynastardyŋ būzyluyna nemese "mūsylman bauyrlar" bilıkke kelgen kezde Egipetpen saudanyŋ būzyluyna äkelgen joq. Joǧaryda atalǧan Täjıkstan da islam älemındegı barlyq ūstanymdaryn saqtap qaldy, qajylaryn sabyrmen qajylyqqa jıberıp, vahhabit eldermen sauda jasaidy.
Būl jerde taǧy bır qyzyq jait bar – vahhabitter özderın vahhabitter dep atai alady jäne būl laqaptan kürt bas tarta alady. "Bızde vahhabizm dep atalatyn dıni qūndylyqtar joq... Bızde bır dın bar – islam",-dedı Saud Arabiiasy Konsultativtık keŋesınıŋ vise-spikerı (Medjlis aş-Şura) Mūhammed äl-Djefri, ol vahhabizm Saud Arabiiasynyŋ memlekettık ideologiiasy degen pıkırdı joqqa şyǧardy. Al vahhabizm resmi türde bolmaǧandyqtan, oǧan tyiym salu mäselesı de joq emes.
Osylaişa, uahabizmge tyiym salynuy mümkın jäne ol eşqandai küizelıs tuǧyzbaidy. Al mūndai tyiym saludyŋ qisyny bar – saiyp kelgende, elımızdegı keibır qauıptı islamdyq aǧymdar (Hizb-ut-Tahrir, Mūsylman bauyrlar jäne Tabliǧi) ekstremistık jäne terroristık dep zaŋnan tys dep tanylǧan. Nelıkten būl adamdy jek köretın ideologiia zaŋdy türde äreket etedı? Qazır Qazaqstanda tyiym salynǧan eŋ qauıptı terroristık ūiymdar – DAİŞ, Djabhat an-Nusra jäne Äl-Kaida – vahhabilık sipatqa ie.
Qazaqstanda soŋǧy 30 jylda terrorlyq şabuylda qaza tapqandar men jaralanǧandardyŋ basym köpşılıgı ideologiiasy bızdıŋ elımızge şetelden äkelıngen jäne bızdıŋ mūsylmandar üşın jat bolyp tabylatyn vahhabittık toptardyŋ qūrbany boldy. Ärine, qazır kez kelgen vahhabit terrorist emes, bıraq ärbır terrorist aldymen vahhabit boluy kerek. Būl terroristık jaldauşylardyŋ negızgı maqsatty auditoriiasy bolyp tabylatyn köptegen vahhabittık qauymdastyq – şiit, hanafi, pravoslavie nemese ateistke qaraǧanda «qalypty salafittı» İM-ge tartu äldeqaida oŋaiyraq.
Vahhabizmge tyiym salu būl ortaǧa aitarlyqtai ülken ziian keltıredı. Onyŋ ıs jüzınde qalai jüzege asatynyn Şeşenstan Respublikasynyŋ mysalynda köruge bolady, onda vahhabitterdıŋ qyzmetıne de-fakto tyiym salynǧan. Däl osy közqaraspen atalmyş aǧymnyŋ ızbasarlaryna Şeşenstannan terroristerdıŋ jappai ketuın jäne onyŋ aumaǧyndaǧy terroristık şabuyldar sanynyŋ azaiuyn tüsındıredı. Daǧystanda "Vahhabizm jäne basqa da ekstremistık äreketter turaly zaŋnyŋ» qabyldanǧanyna jiyrma jyldan astam uaqyt öttı. Zaŋ 1999 jylǧy tamyz-qyrküiek ailaryndaǧy halyqaralyq laŋkesterdıŋ qaruly toptarynyŋ şabuyly retınde bükıl älemge belgılı bolǧan oqiǧalardan keiın qabyldandy. Özbekstan men Täjıkstanda «salafizm» vahhabizmıne tyiym salynǧan. Balalarymyzdyŋ sanasyn osy Qazaqstandaǧy adamdy jek köretın ideologiiadan qorǧaityn kez keldı.
Atyrau oblysy boiynşa (2010-2013) dıni aǧymdardan
japa şekken ortalyqtyŋ bas direktory,
"Nūr Mübarak" islam universitetınıŋ islamtanu
mamandyǧynyŋ bakalavry Altynbek AJOKŪLY
