Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Q.K.Toqaevqa Senat Töraǧasy M.Äşımbaevqa QR Joǧary soty men Bas Prokuraturasyna
Ündeu
Joldasyn satqan jolda qalsyn! Täjık azamatyna qazaqtyŋ taǧdyry oiynşyq pa?.. Feibuk paraqşama Nūrsapa Nūrqadyr esımdı azamat habarlasty.«Aitarym bar, sızben jolyǧa alamyz ba, joq älde telefon arqyly söilese alamyz ba»»— degen soŋ jaqsy dep nömerımdı berdım.Söitsem, maida-şüide ūsaq mäsele emes, kürdelı taǧdyr boiynşa bailanysqa şyqqan eken. 2019 jyldan berı jiyp-tergenderınen aiyrylyp, temır tordyŋ ar jaǧynda jazyqsyz jazasyn ötep otyrǧan 1957 jyly tuylǧan Jaudet Aiub jaily söz qozǧady. Söilesıp otyryp, «şybyn da aŋqaudyŋ auzyn aŋdidy» demekşı, bızdıŋ darqan, keŋqoltyq qazaqty kım qorlamai jatyr dep oiladym. «Qazaqtyŋ bauyry, janaşyry qazaq boluy kerek edı ǧoi» degen köŋılıme oi keldı. Er jıgıtke seruen de seruen, sergeldeŋ de seruen deidı. Dese de, būl seruen emes taza basynǧandyq. Azamatymyz abaqtyda jatsa, qaidaǧy qazaqtyŋ basyna tuǧan seruen kün?! Basynǧan emei nemene, qasynda bırge jürıp, bırge tūryp, jartysyn jaryp jep, bütını bolsa bölıp jep, bırge jürgen täjık azamaty qanşama jylǧy maŋdai ter, taban aqysyn tartyp alyp, biznes iesı Jaudet Aiub esımdı azamatty türmege qamaptyp tastap, tairaŋdap jür. Zaiyrly elımızdıŋ realistık tūrǧydan ainymaityn ädıl sotymyz ükım şyǧaryp, azamat Jaudet Aiubty Qazaqstan Respublikasynyŋ Qylmystyq ısterınıŋ 99-baby, 2-tarmaǧy boiynşa, iaǧni Adam öltıru baby men (adam öltıruge oqtaldy) 24 baptyŋ 1-tarmaǧy boiynşa bas bostandyǧynan 7,5 jylǧa aiyryp, türmege toǧytyp jıbergen. Aiaqqa kısen saluǧa bolar, qolǧa kısen saluǧa bolar, bıraq tılge kısen sala almaisyŋdar ǧoi. Qaityp salasyz, eger qoǧamnyŋ közı aşyq, kökıregı oiau bolsa?..
«Tasy talaiymǧa tüsken naǧaşymnyŋ jaǧdaiy auyr, alpystan asqanda abaqtyda otyr. Basy aman bolsa, dünie tabylar. Eger biznesın zaŋgerler kömektesıp, täjık azamatynan alyp berse, 50 paiyzyn beruge äzır. Meilı qaida ketpei jatqan esıl eŋbek, jaǧym synsa da, saǧym synbasyn dep yzaǧa bögıp otyr»,— deidı qazırgı taŋda jazyqsyzdan-jazyqsyz türmeden jazasyn ötep jürgen azamattyŋ jienı Nūrsapa Nūrqadyr.Bızdıŋ qazaq älemjelınıŋ ışınde otyrǧanda «batyrǧa taiaq ta jaraq» dep ırı söileidı, esıp söileidı, bösıp söileidı. Al bır qazaqtyŋ basyna qiyn ıs tüsse, tabalaidy, qaralaidy, tıptı moiyn būryp qaramaidy. Qazırgı taŋda jazyqsyz jala arqalap, türmede otyrǧan qazaqtyŋ sany kün ötken saiyn köbeiıp bara jatyr degen el ışınde äŋgıme bar. Bıraq bärı bırdei jazyqsyz dep aituǧa da bolmas. Qylmystyŋ öteuı — jaza, qylmys ıstegenge, ärine, jaza bolu kerek, äitpese qoǧamnyŋ tynyştyǧy būzylyp, berekesı ketpei me? Dese de, ai-künnıŋ amanynda basy dauǧa qalyp, temır torǧa qamalǧan Jaudet siiaqty azamattar qanşama eken? Almaty qalasynyŋ tūrǧyny Jaudet Aiub özınıŋ biznesın aşyp, täp-täuır el qatarly ömır sürgen. Aldy qaraŋǧy, qasynda jürgen qudyŋ tügı qalyŋ, terısı bütın, jylmyŋdap bırge jürgen. Ol tübı auǧanystandyq täjık A. Vostok bolatyn. Mūsylmannyŋ balasy,kındıgı bır mūsylmanbyz dep, imandai sengen sottaluşy qolynan kelgenşe kömektesıp, namaz oqyǧanda bes uaqyt bırge oqyp jürgen. Qaidan bılsın, oiy aram, nietı qara, ışınde qūiyn jatqandyǧyn.. İmandai senedı. Bälkım, közbailau arqyly arbap aldy ma, äiteuır sol täjık azamatynyŋ qūrǧan qaqpanyna qalai tüskendıgın özı de aŋǧarmai qalypty. Jürgızıp otyrǧan biznesınıŋ qūjattaryn atyna räsımdep alǧan ūlty täjık, Qazaqstan Respublikasynyŋ azamaty Ahmadulla Vostok bır künde baiaǧy dostyq mınezdı tastap, qasyndaǧy dosyna, qyzmettes dosyna jala japqan. Jala jabu arqyly qanşama jyl käsıpkerlıkpen ainalysyp jürgen azamattyŋ barlyq mal-mülkın atyna räsımdep alǧandyǧy qyzyq emes, taza sūmdyq bolyp tūr. Qazırgı künı J. Aiubtıŋ biznesıne A. Vostok qojaiyn eken.
«Aspannan şeber Qūdai alaqanyn aşqanda uystap bar bailyqty bere salǧandai jaǧasy jailauda jür. Naǧaşymnyŋ üstınen aryz jazyp, abaqtyǧa qamatyp, aqyry ien bailyqqa ie boldy»,— deidı Nūrsapa.Ūlty täjık Ahmadulla Vostok bolsa: «Menı öltıruge kısı jaldady»,— dep azamat J. Aiubty sotqa beredı. Sot Qazaqstan Respublikasy Qylmystyq kodeksınıŋ 24-baby 1-tarmaǧy men 99-baptyŋ 2-tarmaǧy boiynşa şeşım şyǧaryp, sonymen qatar azamattyq ıstı qatar jürgızıp, Jäutek Aiubty türmege otyrǧyzǧanşa bar küşın salady. Al A. Vostok bolsa sotta «2012 jyldan berı tegın jūmys ıstedım. Qaryz aqşamdy qaitarmady» dep aryz qosymşa berıptı, bıraq jūmysqa 2016 jyldan bastap kelgen. Şym-şytyrman oqiǧa, äiteuır. Siujettık jelısıne qarap otyryp, detektiv janrynda dramalyq kino tüsıruge bolady. Almaty oblysynyŋ Işkı ıster departamentın basqarǧan, byltyrǧy Qaŋtar oqiǧasy kezınde özınıŋ bas ǧimaratyn tastap ketken general Serık Küdebaev pen Jaudet Aiub bırde sözge kelıp qalǧan. Jaqsy jıgıt aqylyna jeŋdırıp ıs qylar demekşı, ataǧy dardai, iyǧynda oqaly jūldyzy bar general özınıŋ käsıbın jürgızıp otyrǧan J. Aiubke sol künnen bastap tısın myqtap qairasa kerek. Būl qudalau jalpy 2016 jyldan bastap bastalypty. Aqyrǧy qortyndy nätijesı osyǧan äkelıp tıreldı-au dep bügıngı künı sottaluşy biznesmen barmaǧyn tısteidı eken. Bızdıŋ elde jeke käsıpkerge qūzyrly oryndardyŋ tiısuıne zaŋmen tyiym salynǧandyǧyn, keşegı Qaŋtarda «halyqty atuǧa qarsy boldym» dep sütten aq, sudan taza bolyp tūrǧan general Serık Küdebaev, sırä, būl zaŋǧy pysqyryp ta qaramasa kerek.
«Qazırgı künı Almaty qalasyndaǧy Zarechnyi türmesınde jazasyn ötep otyrǧan azamat tyşqan mūrnyn qanatyp kısı öltırmese de, öltırdı deu aqylǧa syimaityn qareket, sūmdyq masqara boldy. Janyŋ sau bolsa, jarlymyn deme degen. Qaraŋǧy qapasta otyryp şyndyqqa qol jetkıze almai barmaǧyn tıstep otyrǧan naǧaşymdy aiaimyn»,—deidı Nūrsapa Nūrqadyr.Jaudet Aiubtıŋ taǧdyry tälkekke ainalǧandyǧy sonşalyqty, ıstı qaita qarap, sot dūrys törelıgın aitsa eken dep habarlasqan N. Nūrqadyrdan sottyŋ şeşımen tanysyp şyqtyq. Aldaǧy uaqytta būl mäselenı Joǧarǧy sotqa joldaimyz ba dep otyrmyz. R.S Qazaqta «Qasqyrdy sūrlyǧyn üşın ūrmaidy, ūrlyǧy üşın ūrady» degen söz bar. Qasyndaǧy dosyna imandai sengen Jaudet Aiubtıŋ taǧdyry jaily barlyǧymyz oilanuymyz kerek. Bır qazaqtyŋ balasy abaqtyda ai-künnıŋ amanynda özınıŋ atameken Otanynda sottalyp jatsa, qalǧan qazaq nege ünsız otyrmyz!? Älde A. Vostoktyŋ şatyry myqty ma? Al Jaudet Aiub bolsa ertede Qytai elınen kelıp, atamekenınde biznesın bastap käsıbın döŋgeletken. Döŋgelengen dünie-ai! Ömır qysqa, beinetı köp degen osy. Käsıpker Jaudet Aiubtıŋ basyna tüsken qiyndyqty el bolyp bırge qorǧaiyq, aq-qarasyn joǧarǧy sot qarap, kınälı-kınäsızdıgın däleldep bersın! Mafiialardyŋ jemtıgı bolyp, abaqtyda otyrǧan azamattyŋ jai-küiı kımdı bolsyn alaŋdatpai qoimaidy. Kım kınälı jäne kınäsız ekendıgın Joǧarǧy sot anyqtap berse eken. Eger el ışınen zaŋgerler şyǧyp, J. Aiubtıŋ basqaǧa ketken bailyǧyn qaitaryp alatyndai mümkındık bolsa, 50 paiyz aksiiasyn beretındıgın taǧy da eske salamyz.
Būl kısı jaily aldaǧy uaqytta e orys tılınde de, memlekettık tılımızde de materialdar joldap otyramyz. Är qazaqtyŋ balasy — men üşın elımnıŋ basty tūǧyry. Qazaq jylamasyn, qazaq qorlanbasyn, qazaq qor bolmasyn degender bar ma eken?! Bar bolsa, ün qosaiyq aǧaiyn!
Jeŋıs Ospanov
