«Ūstazdyq etken jalyqpas, üiretuden balaǧa» dep öz zamanynda Ūly Abai beker aitqan joq. Būl – mūǧalımnıŋ märtebelı maman iesı ekenın bıldıretındei. Sol kezeŋdegı sekıldı qazır de mūǧalımnıŋ qoǧamdaǧy öz orny men märtebesı bar. Adyrna ūlttyq portalynyŋ tılşısı Maŋǧystau oblysy, Mūnaily audany, №12 jalpy bılım beru mektebınıŋ qazaq tılı jäne qazaq ädebietı pänı mūǧalımı, jas maman Mereke Berıkūlymen sūqbattasty. Nazarlaryŋyzǧa qazırgı bılım beru salasy, salany damytu taqyryptarynda bolǧan äŋgımenı ūsynamyz.
- Jalpy osy salaǧa qandai maqsatpen keldıŋız? Ol jüzege asyp jatyr ma?
– Aita ketu kerek, būl şeşımdı sanaly türde qabyldaǧan joqpyn. Esıme tüsse, külkım de keledı. Mūǧalımdıkke arman jolynda emes, qyzyǧuşylyq üşın de emes, bır ǧana söz üşın keldım. «Mereke, senen tılalǧyş oquşy emes, jaqsy mūǧalım şyǧady!» dep mūǧalımım jiı aitatyn.
Būl sözden bölek, maǧan mekteptegı oquşynyŋ emes, mūǧalımnıŋ obrazy ūnady. Uaqyt öte sabaq berıp, jūmysqa kırıskennen keiın mamandyqtyŋ jauapkerşılıgı men ūlttyŋ bolaşaǧy jastardy tärbieleitınımdı tüsındım. Mıne, osy kezde ǧana mende maqsat paida boldy. Endıgı jerde mūǧalım Merekenıŋ maqsaty – mekteptegı är künın oquşylaryna arnap, sapaly bılım beru baǧytynda jūmys ısteu.
İä, kez kelgen adam özıne jauapkerşılık alǧanda ǧana özı de damidy, özgenı de damyta alady. Armanǧa, maqsatqa jetu jolynda däl osy jauapkerşılıgı mol adam boludyŋ maŋyzdy ekenın aitqym keledı.
- Sapaly bılım beru dep otyrǧanyŋyz bılım beru salasyn damytuǧa ūştasady. Osy baǧytta qandai josparlaryŋyz bar?
– Eŋ aldymen, dästürlı bılım beru formatyn kışıgırım özgertıp, oquşylar qyzyǧatyndai etıp ūsynu. Osy taqyryp aiasynda bılım ǧylym ministrı Ashat Aimaǧambetov te jaŋa jobalar turaly aityp, ūsynysyn äleumettık jelılerde jariialap jür. Mysaly oquşynyŋ kün tärtıbın özgertıp, mektep qabyrǧasyndaǧy keibır taptauryn bolyp ketken tüsınıkterdı şama kelgenşe azaitu. Būny oquşynyŋ aitqanyn ısteu dep emes, olarǧa özderınıŋ formatynda baǧyt beru dep qabyldauymyz kerek. Qazırgı jas buyn mūǧalımnen yǧatyn uaqytta emes. Olarǧa dos retınde keŋes berıp, bolaşaǧyna jol sılteitın ūstaz kerek dep oilaimyn.
Qazırgı oquşylar ata-ana tärbiesınen bölek mūǧalım arqyly da ömırge beiımdeledı. Özıŋız oilaŋyzşy, ärbır oquşynyŋ kemınde 5 saǧaty mektepte ötedı. Köretını – pän mūǧalımderı men synyptastary. Ol beisanaly türde mūǧalımı aityp jatqan oilardy qabyldaidy. Sol arqyly oquşy qoǧammen bailanys qūra alady, öz pıkırın aşyq aityp, jeke damu baǧytynda jūmys ısteuge mümkındıgı bolady. Sızdıŋ oquşymen jai ǧana söileskenıŋız onyŋ maŋyzdy şeşım qabyldauyna äser etuı de mümkın. Sol sebeptı öz praktikamda ärbır oquşyny psihologiialyq tūrǧyda zerttep, ärqaisysyna är türlı ädıs-täsıl qoldanyp jürmın. Nätijelı bolyp jatqanyn da aitqym keledı.
- Joǧaryda qazaq tılı pänı jäne ädebietı pänınıŋ mūǧalımı ekenıŋızdı aityp öttık. Jaŋa format dep otyrǧanymyz tehnikalyq baǧyttaǧy sabaqtarmen ūştasatyn sekıldı. Preparattar, interaktivtı taqtalar, robottar degendei... Sızdıŋ salada jaŋa format qalai körınıs tabady?
– Qazırgı oquşylar telefonmen dos bolǧandyqtan, özara bailanysy az. Būl mäselenı men qarapaiym sūraq-jauap arqyly şeşıp jürmın. «Qalai» dep jatqan şyǧarsyz? Jaŋa taqyryp ötken soŋ bır oquşy basqa bır synyptasyna sol taqyryp aiasynda sūraq qoiady. Ol jauap berıp, öz nysanasyn taŋdaidy. Iаǧni taǧy bıreuge sūraq qoiady. Osylai synyptaǧy oquşylar bıtkenşe estafeta jalǧasady. Būdan bölek «zaldan kömek» degen sekıldı «Synyptasym kömektes» fragmentı bar. Ol jerde sūraqqa jauap bere almaǧan oquşy synyptaǧy kez kelgen bıreuden kömek sūraidy. Al ol jauap beredı. Osylai oiyn aiaqtalǧanşa oquşylardyŋ jauap bere almaǧan sūraqtarynyŋ barlyǧyna ol ǧana jauap beredı. Būdan şyǧatyn tüiın: ärbır oquşy sabaqqa daiyndyqpen kelıp, jauapkerşılık aludy üirenedı.
Kelesı ädıs – kädımgı debat. Alaida ekı tarapqa erekşe nūsqada bölınedı. Öz erkımen ekı oquşy taqtaǧa şyǧady. Olar özderı senetın synyptastaryn taqtaǧa jazyp, komandasyna özımen qosqanda bes adam jinaidy. Qalǧan oquşylar ädıl-qazy atanady. Taqyryp – sabaqta sol künı ötken ädebi nemese qazaq tılge qatysty bolady. Toptardyŋ bırı şyǧarmany dattasa, bırı maqtaidy. Solai bärı sabaqty tüsınedı. Oǧan qosymşa ädıl-qazylar oiyn aityp, olar da söilep, sabaqqa aralasyp otyrady.
- Salany damytuda mektepten qandai qoldau bolyp jatyr?
– Qazır motivasiia degen tüsınık jiı qoldanylyp jür. Bızge de būl söz taŋsyq emes. Mektep aşylǧannan berı basşymyz Qairat Üsenūly oquşylar, synyptar arasynda türlı baǧytta saiys ūiymdastyryp, jeŋıske jetkenderdı kinoǧa nemese teŋızge alyp barady. Ol tūtas bır 25 oquşysy bar synyp bolsa da, uädenıŋ aty uäde. Osy arqyly balalardyŋ oquǧa degen qyzyǧuşylyǧy artady. Oquşylar qazırden bäsekege üirengen, kez kelgen baǧytta «sen tūr, men ataiyn» degen jastar köp. Közıŋ körıp tamsanady.
Būdan bölek jyl saiyn ötetın qalalyq, oblystyq olimpiadalarda, sporttyq jarystarda mektep qorjynyna qanjyǧa bailaǧan kez kelgen oquşyny direktor qaǧaz jüzınde ǧana emes, öz atynan erekşe syilyqtar berıp marapattaidy. Oquşylarǧa berılgen, esımde qalǧan baǧaly syilyq – symsyz basqarylatyn qūlaqqap. Būnyŋ da oquşyǧa şabyt beretını anyq.
Al mūǧalımder arasynda erekşe ürdıs bar. Mektep ūjymy türlı bırlestıkterden qūralǧan. Qanşa pän bolsa, sonşa bırlestık bar degen söz. Bızde bırlestıkter arasynda jarys bolyp, olar jūldyzǧa talasady. Toqsan bıtkende köp jūldız ūtqan bırlestık marapattalady. Mysaly, qazır osy jarys älı de bolyp jatyr. Moiyndau kerek, bız de osyndai kezde bäsekenıŋ dämın sezıp, serıgıp, bır-bırımızdı qamşylap alamyz. Jaŋa emosiia degen - erekşe sezım!
- Oquşy kezıŋızdegı özıŋız ben qazırgı oquşylardy salystyryp aityp berıŋızşı. Ūqsastyqtar köp pe, älde aiyrmaşalyqtar ma?
– Būryn bolǧan jäne qazır bar närseler – mektep formasy men erejesı, qoŋyrau men ashanadaǧy tegın tamaq, partalar men taqtau, mūǧalımderdıŋ bölmesı men akt zal. Būl ekı uaqyttyŋ özara ūqsastyqtary. Al erekşelıkterıne keletın bolsaq.
Qazırgı oquşylar tehnologiiaǧa beiımdelgen. Özı qalaityn kez kelgen dünienı kez kelgen uaqytta, kez kelgen jerde taba alady. Būl jaŋa bılım alu jolynda paidaly bolǧanymen, kiberşabuyl, qauıpsızdık tūrǧysynan ziian. Alaida paidaly jaqtaryn jıpke tızıp aituǧa bolady. Bolaşaqta tehnologiianyŋ būdan saiyn damityny anyq. Bızge qaraǧanda oquşylar beiımdelgış keledı emes pe?! Sol sebeptı olar tehnikanyŋ būdan da damitynyna daiyn bolu kerek dep oilaimyn.
Aqparatty tez qabyldaǧandarynyŋ arqasynda uaqyt ünemdep jatady. Alaida olarda zertteu, taldau, saraptama jasau sekıldı qabıletter qalyptaspaǧan. Barynşa qysqa aqparat, qyzyq video, şuly audio, türlı tüstı infografikalar ǧana oquşylardy qyzyqtyra alady. Olarda kliptık sana degen qalyptasyp ketken. Kliptık sana degenımız midyŋ qysqa ǧana mälımetterdı qabyldauy, qiynǧa ūrynbauy. Sol üşın oquşylarǧa dūrys jol körsetu ülken maŋyzǧa ie.
Olar jyldam şeşım qabyldaǧyş. Bız 11 synypta ǧana mamandyq taŋdasaq, qazırgıler 8 synyptan bastap özıne qai mamandyqtyŋ sai ekenın jäne özın qai salada körgısı keletının elestete alady. Būl da olardyŋ ülken jetıstıgı. Sebebı olarda ŪBT-ǧa, memlekettık emtihandarǧa daiyndyq joǧary deŋgeide bolady.
- Qazırgı şäkırtterıŋızdıŋ bolaşaqta mūǧalım bolǧanyn qalai elestetesız?
– Olar bız bılmeitın keibır aqparatty, tehnikany kördı. Sensorly telefondar da sol jyldary paida boldy. Oiy jüirık bolǧandyqtan, mäselelerdıŋ aldyn alyp jüredı.
Äleumettık jelıde rils degen sekıldı jaŋa närseler bar. Sol siiaqty bolaşaq mūǧalımder de jaŋa formattar oilap tabatyndai. Şäkırtımız jaŋalyq aşyp jatsa, aǧymyzdan jarylyp quanatynymyz anyq. Ol üşın ızdenuden jalyqpau kerek, eŋbekqor bolu kerek.
Oquşy jaŋa baǧdarlama kıtaptaryndaǧy tapsyrmalardy tez qabyldaidy. Mäselege jaŋaşa közqaraspen qarai alady. Al bız dästürlı formatqa üirenıp qalǧanbyz.
Mümkın ol kezde mūǧalımnıŋ ornyna ülken synyp oquşylary basqalarǧa sabaq beretın şyǧar. Ūstaz bolamyn degenderı erterek daiyndyqty bastap ketedı. Olar qazırgı taŋda üşınşı kursta ūzaq merzımde ötetın täjıribenı mektep kezden üirenetın bolar...
- Bolaşaq mūǧalımderge qandai keŋes beresız?
– Sızderge jauapkerşılık, ızdenıs, bılım ǧana kerek. Osy üş element basqalaryn janyna tartady. Joǧaryda jaŋa formattar, bolaşaq mūǧalımderdıŋ qandai bolatynyn aityp öttım. Oqyrman sūraqtaryna özderı jauap tabar. Bızdıŋ mındetımız – aqparatty jetkızu ǧana.
- Äŋgımeŋızge raqmet!
Sūqbattasqan Aqmaral BEREKET,
«Adyrna» ūlttyq portaly
