Aqyn Ernst Lederer aşyqtau kök siiamen jaqsy qaǧazǧa ǧana jazypty. Ärine, aqyn-jazuşylardyŋ ondai qaǧaz ben qalamsapqa asa män beruı qalypty jait şyǧar. Al basqa da qyzyqty, adam taŋǧalarlyq daǧdylaryna qarap, olardy «bırtürlı adamdar» deuge tolyq negız bar. Bıraq, sol erekşelıkterı olardyŋ keremet dünie jasauyna yqpal etken de bolar, kım bıledı?!
Charlz Dikkens
Aǧylşyn tıldı eŋ ataqty jazuşy Charlz Dikkenstıŋ kıtaptary būl künde şaŋ basyp jatpaǧanyna tolyq kepıldık beremız. Sondai ataqty adamnyŋ öte qyzyqty ädetı bolǧan eken. Qandai deisız ǧoi? Ol mäiıthanany ūnatqan. Qyzyq! «Menı mäiıthanaǧa tartyp tūratyn bır küş bar» – dep jazady Dikkens. Charlz özı barǧan barlyq qalanyŋ mäiıthanasyn aralap şyqqanyna kümän keltırmeimız. Jai ǧana aralap şyqpai, jazuşy onda bırneşe saǧattap, qaitys bolǧandardyŋ denesıne üŋılıp otyratyn bolǧan. Ol būl sezımın «jiırkenıştı närsege tartylys» dep baiandaidy. Jazuşynyŋ taǧy bır daǧdysy är jazǧan 50 qatar mätınnen soŋ, ystyq sudy ūrttap otyrǧan.
Roald Dal
Paradokstyŋ şeberı, aǧylşyn jazuşysy, ärı ertegı qūrastyruşy Roald Dal jalǧyzdyqta jūmys ıstegendı jaqsy körgen. Sondyqtan jazuşy şabyty kelgende «ūiaşyq» dep ataityn üi aulasyndaǧy saraiyna ketıp qalatyn bolǧan. Onyŋ «ūiaşyǧynda» tek kreslo tūrǧan, al jazu jazatyn üstel turaly aitylmaidy. Sebebı, jazuşy syzyq-syzyq sary blaknotqa qarandaşpen tura tızesıne qoiyp jazyp otyrypty. Mıne, taǧy bır qyzyq!
Virdjiniia Vulf
Taǧy sol aǧylşyndyq jazuşynyŋ bırıne toqtalamyz. Vulf «belgılı bır şyǧarma jazǧaly tūrǧan kez kelgen äieldıŋ qūraly men jeke bölmesı boluy kerek» – deidı. Jazuşy-modernistıŋ bır erekşelıgı tüs bolǧan. Iаǧni, siialardyŋ türlı-tüstılıgı. Ernst Lederer sekıldı Virdjiniia aluan türlı qalamsaptardy paidalanǧan. Jasyl, kök, qyzyl.... Al eŋ süiıktı tüsı – külgın tüs. Sondai-aq, jazuşy tık tūryp jazady eken. Jazu üstelı retınde kışıgırım tapsyryspen jasalǧan molberttı paidalanǧan.
Anton Chehov
Orystyŋ ūly jazuşysy, dramaturg Chehov öte talapşyl jan bolǧan. Eger bır şeşım şyǧarsa, sony qalaida oryndaidy eken. Ony eşkım jolynan qaitara almaǧan. Sondai-aq, ol ūqypty, mūntazdai taza bolǧan kısı. Onyŋ bölmesınde ärbır zat öz ornynda tūrǧan. «Adamda barlyǧy tamaşa boluy kerek: bet-älpetı, kiımı, jan düniesı, sol siiaqty oiy da» – deidı Chehov. Anton Pavlovich auyr syrqatyna qaramastan üiıne kelgen qonaqty eşqaşan jatyn kiımımen qarsy almaǧan. Sol siiaqty jazuǧa otyrǧanda da jaqsy kostium kigen.
Genri Miller
«Jazuşylyq turaly oilanu» atty kıtaby arqyly bıraz şuǧa qalǧan Genri Miller mynandai oilarymen bölısedı: tek bır şyǧarmamen ainalys, ony aiaqtamaiynşa basqasyn bastama; jaŋa närse tudyra almasaŋ, eŋbekten; jazuşylyq – bırınşı orynda, basqasyn keiınge qaldyr; bıraq, adam bop qalu kerek, dostaryŋmen kezdes, ärtürlı oryndarǧa bar, qalasaŋ ış. Osyǧan bailanysty Miller kündelıktı taŋerteŋ jäne tüskı astan soŋ, jazuǧa otyrǧan (tek köŋıl-küiı jaqsy bolǧanda, al bolmasa özıne bırnärselerdı türtıp qana uaqyt ötkızgen). Al keşkılık dostarymen kezdesıp, köŋıl köterıp, qydyrǧan, keide suret salǧan.
Agata Kristi
Detektiv janrynyŋ şeberı, älemnıŋ jüzdegen tılderıne audarylǧan 78 romannyŋ avtory Agata Kristi öz kıtaptarynyŋ jelısın alma jep otyryp, ydystardy qaita juu arqyly qūraǧan. Onyŋ sözınşe, ydystardy juu jaŋa kısı öltıru oqiǧasyn tudyrsa, alma jelınıŋ ary qarai damuyna yqpal etedı eken.
Sol siiaqty Agata Kristy kez kelgen jerde, tıptı eŋ yŋǧaisyz qalypta otyryp jaza bergen. Onyŋ üiınde köp uaqytqa deiın jazu üstelı bolmaǧan. Soǧan qaramastan, Kristi älemge tanymal jazuşy bola bıldı. Cherchil Kristidıŋ qylmys arqyly dünie jüzındegı eŋ joly bolǧan ūrydan da köp tabys tapqanyn äzıldep aitqan eken.
Aleksandr Puşkin
Puşkin limonad dese, «ışken asyn jerge qoiǧan». Äsırese, tünde limonadty ūrttap otyryp, erekşe şabyttanǧan. Sondai-aq, kofe de Aleksandr Sergeevichtıŋ süiıktı susyndarynyŋ bırı bolypty. Konstantin Danzastyŋ estelıgınde mynandai qyzyqty jait bar. Puşkin Danteske duelge attanǧanda konditerlıkke kırıp bır staqan limonad ışıp şyǧypty.
Uiliam Vordsvort
Aǧylşyn aqyny jaŋa öleŋın nemese poemasyn özınıŋ itıne oqyǧan eken. İtı ürse jaqsy yrym, al yryldasa, şyǧarmany qaita tüzetken. Sonda, Vordsvorttan qalǧan şyǧarmanyŋ bärı itınıŋ «aldynan» öttı degen söz be? Mässaǧan!
Fridrih Şiller
«Men özıme mäŋgılık jūmbaq bolamyn» – dep jazǧan Fridrihtyŋ daǧdysy baqalardan tym erekşe. Bır künı Gete dosynyŋ halın sūrap bara qalady. Şiller syrtqa şyǧyp ketıptı. Äielı dosyn jūmys kabinetınde tosa tūruyn ötınedı. «Kresloǧa otyrǧanymda ötkır jaǧymsyz iıs mūrnyma kele qaldy. Bırden jüregım ainyp kettı de, terezege qarai ūmtyldym. Ol neden şyqqan iıs eken dep qarasam, üstel üstındegı jäşıktıŋ ışınde şırıgen almalar tūr eken. Jyldam üi jinauşyny şaqyryp, myna sūmdyqtyŋ közın qūrt dep ötıngem. Al ol mūnyŋ ädeiı tūrǧanyn, būl almalarsyz üi iesı jūmys ıstei almaitynyn jetkızdı. Bırazdan soŋ, Fridrih kelıp, onyŋ sözın rastady» – deidı Gete.
Fedor Dostoevskii
Fedor Mihailivichtıŋ erekşe bırı qyry – adamdarǧa degen qyzyǧuşylyǧy. Ol ärdaiym beitanys jandarmen tanysyp, köptegen sūraqtar qoiyp, oiyn bılıp otyrǧan jäne diologty özı jürgızıp, közıne tıke qaraityn bolǧan. Osy arqyly jaŋa şyǧarmalaryna keiıpkerler ızdegen eken.
Al barlyǧyn oiǧa tüiıp bolǧanda, qamalyp alyp, tamaq pen ūiqyny ūmytyp ūzaq jūmys ısteptı. Sol siiaqty Dostoevskii öz mätınderın dauystap aitady eken. Bırde «Prestuplenie i nakazanie» şyǧarmasyn jazyp otyrǧanda, üi qyzmetkerı bölme esıgınen şyǧarma keiıpkerlerı kempır men Raskolnikovtyŋ äŋgımesın estidı. Jazuşy bıreudı öltırgelı jatyr eken dep oilaǧan baiǧūs qūly qyzmet körsetuden bas tartypty.
Onore de Balzak
Balzak 5-7 şynyaiaq kofe ışpese jūmys üstelıne otyrmaǧan körınedı. Ol ömırınde bas-aiaǧy 50 myŋǧa juyq şynyaiaq kofe ışkenın eseptegender bar eken. Sondai-aq, Balzak talantty adamdar aldynda ylǧi şliapasyn şeşıp qūrmet körsetedı eken. Köbınese özı turaly aitqanda solai ıstese kerek.
Lev Tolstoi
Orystyŋ ūly jazuşysy Lev Tolstoi belsendı ıs-qimylsyz ömır süre almaǧan. Eger künıne bır ret seruendemese, tünımen ūiyqtai almai, döŋbekşıp şyǧady eken. Atpen seruendeu ony qyzyqtyrmaǧandyqtan, jazda şalǧy men soqa ermegı bolsa, qysta otyn şabumen ainalysqan. Būl da bır qyzyqty daǧdy eken?!
Liudvig van Bethoven
Kompozitor Bethoven köp qyrynbai jüretın bolypty, sebebı saqal-mūrtyn alyp tastau şabyttyŋ jolyn bögeidı dep eseptegen. Al jaŋa bır muzykasyn jazbas būryn, bır şelek mūzdai sudy töbesınen qūiyp alatyn körınedı. Onyŋ oiynşa, būl ädıs midyŋ jūmysyna stimul beredı. Şynymen de, kompozitorge suyq sudyŋ paidasy tigen sekıldı me, qalai?
Tomas Edisson
Önertapqyş Tomas Edisonnyŋ künıne bırneşe ret myzǧyp alatyn ädetı bolypty. Ol köz ılıp alu üşın oryn taŋdamaidy eken. Kreslo bolsyn, şkaf bolsyn, jūmys üstelı bolsyn onyŋ tättı ūiqysyna tosqauyl bolmapty. Tıptı, bırde öz laboratoriiasynyŋ üstelınde ūiyqtap ketken Edison küie jazdaǧan. Sol sekıldı onyŋ ūiqysy jarty saǧatqa sozylsa da, tym qatty bolǧan. Ony orynsyz oiatu eşkımnıŋ qolynan kelmese kerek.
Albert Einştein
Osyndai ūly adam eşqaşan şūlyq kimegenın būryn-soŋdy estıp pe edıŋız? Ol üşın şūlyqtyŋ eşqandai qajetı bolmaǧan siiaqty. Al resmi şaralarǧa baratyn bolsa, şūlyq kimegenı körınbes üşın, ūzyn etıkter kigen.
