QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi azamattarmen jedel ózara is-qımyl jasaý úshin kommýnıkaııanyń barlyq arnalaryn paıdalanady.
Halyqqa qarjylyq retteýshiniń, qarjy uıymdarynyń, retteletin sýbektilerdiń qyzmeti týraly aqparattyń qoljetimdiligi men tolyqtyǵyn arttyrý maqsatynda Agenttikte 2021 jylǵy 24 mamyrdan bastap myna nómir boıynsha call-ortalyq jumys isteıdi: +7 727 237 1000.
Call-ortalyq arqyly qarjylyq qyzmetterdi tutynýshylar óz quqyqtary men múddelerin qorǵaý, qoldanystaǵy zańnama normalaryn túsindirý máseleleri boıynsha konsýltaııalar ala alady. Sondaı-aq shuǵyl sıpattaǵy máselelerdi tikeleı qarjy, mıkroqarjy uıymdarymen jáne kollektorlyq agenttiktermen jedel sheshýge, qarjylyq alaıaqtyq jaǵdaılary jáne qarjylyq pıramıdalardyń qyzmeti týraly habarlaýǵa múmkindik týdy.
Paıdalanýshylar óz suraqtaryn tikeleı Agenttikke 2020 jylǵy 25 maýsymnan bastap jumys isteıtin «Fingramota Online» mobıldi qosymshasy arqyly jibere alady. Onda 14 taqyryptyq bólim bar, olardyń biri «Qarjylyq pıramıdalar jáne qarjylyq alaıaqtyq» dep atalady, onda kúmándi uıymdardyń qyzmeti boıynsha konsýltaııa alýǵa, siz kezdesken alaıaqtyq shemalar, kúdikti siltemeler, áleýmettik jelilerdegi akkaýnttar, onlaın-toptar jáne t. b. týraly habarlaýǵa bolady.
Suraq: Búginde alaıaqtyqtyń qandaı jańa túrleri bar jáne qarjylyq alaıaqtardy qalaı bilýge bolady?
Jaýap: ınternet múmkindikteriniń keńeıýimen jáne IT-tehnologııalardyń damýymen jeke derekterdi urlaýǵa múmkindik beretin túrli alaıaqtyq shemalar jetildirilýde. Qaskúnemder olardy ózderiniń paıdakúnemdik maqsattary úshin paıdalanady.
Alaıaqtardyń jańa shemalary - aldaýdyń jetildirilgen tásilderi. Eger buryn alaıaqtyq shemalarda negizinen jalǵan ınternet-resýrstar paıdalanylǵan bolsa, qazir jalǵan mobıldi qosymshalar belsendi qoldanylady.
Sonymen qatar telefon alaıaqtyqtary áleýetti qurbandarmen baılanys úshin messendjerlerdi (mysaly, Telegram, WhatsApp) keńinen qoldanýmen almastyryldy. Alaıaqtyqtyń barlyq túrleri bir nársege baǵyttalǵan — paıdalanýshylardyń senimine kirip konfıdenıaldy aqparatty alý.
Alaıaqtar azamattarǵa óte tıimdi talaptarmen túrli akııalarǵa qatysýdy usynýlary múmkin, olar qazirgi kezde taýarlar men kórsetiletin qyzmetterge aqy tóleý kezinde keńinen qoldanylatyn QR kodtardy qoldan jasaı alady. QR-kod arqyly tipti keıbir memlekettik kórsetiletin qyzmetterdi de alýǵa bolady.
Alaıaqtar mashınalyq oqytý men zamanaýı sóıleý tehnologııalarynyń múmkindikterin qoldana bastady. Máselen, eger buryn alaıaqtar negizinen ózderi qońyraý shalsa, qazir qońyraýlardyń basym kópshiligi daýys robottarynyń kómegimen jasala bastady. Jáne de burynǵydaı IP-telefonııa arqyly zııankester kez kelgen nómirdi qoldan jasaıdy, bul olarǵa ózderin kez kelgen adam: bankterdiń, quqyq qorǵaý organdarynyń, túrli kompanııalardyń qyzmetkerleri retinde tanystyrýǵa múmkindik beredi.
Telefon alaıaqtyqtarynyń daýys robottaryn (bottardy) qoldanatyn jańa shemasy burynnan málim shemalardan aıyrmashylyǵy az. Robottar jansyz qońyraý shalý fýnkııasyn oryndaıdy. Qońyraý avtomatty túrde ótedi jáne bot memlekettik tilde jáne orys tilinde de qandaı da bir aqparatty rastaýdy nemese teriske shyǵarýdy usynady. Kóp jaǵdaıda avtomatty túrde eskertýlerdi halyq shynaıy banktiń qońyraýlary retinde qabyldaıdy - alaıaqtyqtyń mundaı túriniń basty qaýiptiligi osy. Abonent sol nemese basqa bir aqparatty rastaǵannan keıin qońyraý ádettegi aldaý shemalaryn qoldanatyn operatorǵa aýystyrylady.
Bottardyń kómegimen alaıaqtar robottarǵa jappaı qońyraý shalýlardy berip, operatorlardyń jumysyna ýaqyt pen aqshany únemdeıdi.
Kóp jaǵdaıda, alaıaqtar adamdardy olardyń shottaryna hakerlik shabýyldar jasalǵany, ınternettegi jeke kabınettiń nemese mobıldi bankıngtiń buzylǵany týraly áńgimelermen qorqytady. Robot sizge banktiń qysqa nómirinen qońyraý shalýy múmkin, bul sizdi shatastyryp, sizdiń qyraǵylyǵyńyzdy tómendetýi múmkin jáne bóten adamdar sizdiń atyńyzǵa jalǵan kredıt almaqshy bolǵany nemese ony resimdep qoıǵany týraly; ártúrli sankııalarǵa baılanysty sizdiń shotyńyz buǵattaldy; bank SWIFT halyqaralyq aýdarymdar júıesinen ajyratyldy jáne shuǵyl túrde aqshany «rezervtik», qaýipsiz shotqa aýdarý qajet dep jáne t. b. týraly aıtýlary múmkin.
Alaıaqtyq bottar polıııa departamentiniń atynan qońyraý shalyp, áldebir aıyppuldyń bolýy jóninde habarlap, tolyq aqparat alý úshin, mysaly, «1» sanyn basýdy suraı alady. Sodan keıin basqa daýystyq «kómekshi» qosylady, olar jarııa etetin aqparattyń sýperkonfıdenıaldy ekenin eskertedi jáne jeke basyn rastaý úshin birqatar suraqtarǵa jaýap berý qajet ekenin aıtady, olardyń ishinde sizdiń tólem derekterińiz týraly suraqtar da bolýy múmkin.
Taǵy da keńinen taralǵan shema – telefon alaıaqtary qoldanatyn daýystyq avtomattandyrý. Tutqany kóterip, qońyraýǵa jaýap bergennen keıin birden jazba qosylady, onda siz nemese sizdiń nómirińiz konkýrsta, lotereıada, utys oıynynda utqanyńyz týraly aıtylady. Árıne, siz naqtylaıtyn suraqtar qoıasyz, biraq baılanystyń ar jaǵyndaǵy sózderdiń aǵymy toqtamaıdy. Eger muqııat qoıyp tyńdasańyz, bul qarapaıym aýdıo jazba ekenin túsinýge bolady, biraq sizdiń sóılegenińiz de jazylyp jatqanyn birden túsine almaısyz.
Esińizde bolsyn, alaıaqtar daýysty salatyn robottardyń kómegimen mańyzdy konfıdenıaldy málimetterdi alýǵa tyrysady: JSN, jeke basyn kýálandyratyn qujattyń nómiri, kartanyń tolyq derektemeleri, SMS-ten alynǵan kod.
Sondaı-aq, qaskóılerdiń sizden «Iá» jáne «Men rastaımyn» degen naqty sóz tirkesterin alýy mańyzdy. Ol úshin bottar «Siz Almatyda turasyz ba?», «Siz sońǵy táýlikte tólem jasadyńyz ba?», «Júldeńizdi alyp ketkińiz kele me?, «Siz meni jaqsy estip tursyz ba?», «Siz bul aqparatty rastaısyz ba?» jáne taǵy basqa. Iaǵnı, bottar bıometrııalyq derekterdi jınaıdy, olardy óz múddeleri úshin de qoldana alady.
Alaıaqtardy mynadaı belgileri boıynsha tanýǵa bolady:
- Olar birinshi qońyraý shalyp, ózderin kez kelgen adam bolyp tanystyrady, biraq árqashan aqsha týraly áńgime bastaıdy;
- Olar Sizdi shatastyrý úshin qarjyǵa qatysty kez kelgen mán-jaılar men jaǵdaılardy oılap tabady (iri paıda nemese shottardan aqshanyń joǵalýy) jáne kóbinese olardyń oılanýyna jol bermeıdi;
- Olar sizdiń jeke derekterińizdi jáne kartanyń tolyq derektemelerin, sonyń ishinde artqy jaǵyndaǵy úsh tańbaly kodty alýǵa tyrysyp, psıhologııalyq ádisterdi qoldanady.
Suraq: Maǵan bank qyzmetkeri retinde ózin tanystyrǵan adam qońyraý shaldy, men bul aýdıojazba ekenin birden túsinbedim. Alaıaqtardyń qońyraý shalǵanyna senimdimin. Aıtyńyzshy, olar bul aýdıojazbany qalaı qoldana alady?
Jaýap: Alaıaqtar jábirlenýshi daýsynyń aýdıojazbasyn qoldana otyryp, kredıttik uıymda túrli qarjylyq operaııalardy jasaı alamyz, mysaly, kredıt ala alamyz dep úmittenedi. Alaıda, bankter men mıkroqarjy uıymdarynda bıometrııalyq sáıkestendirý sııaqty jeke basyn rastaý proedýrasynyń quraýyshynan basqa tekserýdiń qosymsha deńgeıleri bar. Kredıttik uıymdar skorıng júıesin qoldanady.
«Skorıng» uǵymy qarjy salasynda burynnan bar jáne qaryz alýshyny, onyń tólem qabilettiligi men adaldyǵyn baǵalaý júıesin bildiredi. Sonymen qatar, skorıng júıesi onyń kirisin ǵana emes, sonymen qatar kredıt berý úshin qajetti basqa ólshemsharttardy da baǵalaıdy, mysaly, qaryz alýshynyń kredıtti ýaqtyly jáne adal óteý qabileti, jumys ótili, otbasylyq jaǵdaıy, balalarynyń bolýy, kredıtorlardan qansha ret bas tartqany, tipti áleýmettik jelilerde qandaı toptarǵa qol qoıylǵanyn baǵalaı alady jáne taǵy basqalary.
Sondyqtan onlaın kredıt alý úshin tek «ıá» deı salý jetkiliksiz. Alaıda, eger siz robotqa kartochkanyń nómiri, onyń qoldanylý merzimi jáne artqy jaǵyndaǵy úsh san, ıaǵnı CVC/CVV-kody, sondaı-aq SMS-ten rastaý kody sııaqty mańyzdy derbes aqparatty habarlap úlgergen bolsańyz, onda sizde banktik shotta qarajatsyz jáne sizdiń atyńyzǵa rásimdelgen kredıttermen qalý táýekeli eselep artady.
Alaıaqtar sizdiń «daýsyńyzdyń kóshirmesimen» taǵy ne isteı alady? Úshinshi tulǵalarǵa satady nemese bopsalaý maqsatynda paıdalanady, mysaly, sizdiń bedelińizdi túsiretin jazba qurastyryp, sodan keıin ol úshin aqsha tóleýińizdi talap etedi.
Daýystyq robotty (spamerdi) taný qıyn emes. Oǵan senbeı, sóılesýdi toqtatyp, nómirdi buǵattańyz. Jáne óz derekterińizdi qorǵańyz, olardy telefon arqyly beıtanys adamdarǵa habarlamańyz!
Esińizde bolsyn: bankter jáne basqa uıymdar, sondaı-aq quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri Sizdiń jeke jáne tólem derekterińizdi naqtylaý úshin sizge eshqashan qońyraý shalmaıdy!
Ata-anańyzdy, ata-ájeńizdi, sondaı-aq kartasy bar balalardy eshkimge, ásirese telefon arqyly tólem derekterin, onyń ishinde kartanyń arǵy jaǵyndaǵy kodty, ınternet-bankıngtiń parolin, SMS-kodty habarlamaýǵa jáne qońyraý shalýshylardyń nusqaýlary boıynsha kúmándi qosymshalardy júktemeýlerin eskertińiz.
Suraq: Banktik aýdarym arqyly jasalyp júrgen - bul qandaı aldaý shemasy, aıtyńyzshy? Iaǵnı, aqsha qatelesip túsedi, sodan keıin bul alaıaqtardyń aıla-amaldary ekeni belgili bolady.
Jaýap: Iá, alaıaqtardyń qatelesip aýdarý sııaqty shemasy bar. Mysaly, sizdiń shotyńyzǵa qandaı da bir soma túsedi. Sodan keıin bir adam qońyraý shalyp, «abaısyzda» sizge somany aýdarǵanyn habarlaıdy, ony ol aıtqan nómirge qaıtarýdy suraıdy. Keıde mundaı beıtanys adamdar tipti mazalaǵany úshin syıaqy retinde belgili bir somany qaldyrýdy usynady. Bul rette alaıaqtar óte senimdi bolady jáne kóbinese psıhologııalyq ádisterdi qoldanady: aıaýshylyq sezimińizdi oıatady, asyqtyrady.
Kóbisi alaıaqtardyń áńgimelerine senedi jáne keri aýdarymdar jasaıdy. Alaıda, keıinirek sizdiń atyńyzǵa kredıt resimdelgeni jáne siz bul aqshany alǵanyńyz jáne ózińiz aýdarǵanyńyz belgili bolady.
Esińizde bolsyn: eger sizdiń shotyńyzǵa beıtanys jiberýshiden aqsha tússe jáne siz olar týraly bilmeseńiz, óz bankińizge qońyraý shalyp, aýdarymdy boldyrmaýdy jáne olardy jibergen adamǵa qaıtarýdy surańyz.
Alaıaqtyqtyń bul túrine qart adamdar, sondaı-aq múmkindigi shekteýli adamdar túsedi.
Aldyn alý sharasy retinde QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi qarjy uıymdarynyń qashyqtan basqarylatyn platformalaryna qart adamdarǵa jáne erekshe qajettilikteri bar adamdarǵa ózine senimdi kómekshini taǵaıyndaýǵa múmkindik beretin «ekinshi qol» servısin engizýdi josparlap otyr. Bul adam klıenttiń operaııalary týraly habarlama alady jáne oǵan belgili bir ýaqyt ishinde operaııalardy rastaý nemese qabyldamaý quqyǵy beriledi.
Suraq: Men telefon arqyly alaıaqtarǵa ózim jáne kartam týraly mańyzdy aqparatty berdim, endi ne isteýim kerek?
Jaýap: Ókinishke oraı, mańyzdy aqparatty jıi alaıaqtardyń qolyna beretin adamdardyń ózderi, óıtkeni olar qyraǵylyqtarynan aıyrylyp ártúrli mán-jaılarǵa baılanysty durys oılaý jáne bárin taldaý qabiletin joǵaltady.
Eger siz derbes derekterińizdi, kartańyz týraly aqparatty úshinshi tulǵalarǵa abaısyzda berip qoısańyz, bankińizge dereý habarlasyp, oryn alǵan jaǵdaı týraly habarlańyz jáne shotyńyzdy jáne barlyq tranzakııalardy buǵattaýdy surańyz. Mindetti túrde quqyq qorǵaý organdaryna aryz jazyp, nómiri men tirkelgen kúni kórsetilgen aryzdyń kóshirmesin ózińizge saqtap qoıyńyz.
Sizde qaryz bolmasa da, kredıttik tarıhyńyzdy únemi tekserip otyryńyz. Óıtkeni alaıaqtardyń «urlanǵan» qujattar boıynsha kredıt resimdeıtin kezderi bolady. Sonymen qatar, derbes kredıttik esepten sizdiń ruqsatyńyzsyz qandaı qarjy ınstıtýttary nemese MQU kredıt tarıhyńyzdy suraǵanyn baqylaı alasyz. Zań boıynsha Qazaqstannyń árbir azamaty kúntizbelik jylyna bir ret derbes kredıttik esebin tegin ala alady. Ol úshin kredıttik bıýroǵa júginý qajet, Qazaqstanda olar ekeý: Memlekettik kredıttik bıýro jáne Birinshi kredıttik bıýro, sondaı-aq HQKO-ǵa nemese kredıttik esepti elektrondyq úkimet veb-portaly arqyly alýǵa bolady.
Kredıttik tarıhta qatelik oryn alatyn jaǵdaılar bolady. Mysaly, kredıtor qandaı da bir aqparatty qate kórsetýi. Qarjylyq qyzmetterdi tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý jáne qaryz alýshylardyń kredıttik tarıhyn jaqsartý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi Birinshi kredıttik bıýromen birlesip, www.fingramota.kz saıtynda kredıttik tarıhtaǵy aqparatty qashyqtyqtan daýlaý proesin engizdi. Sondaı-aq kredıttik tarıhtaǵy aqparatty MKB saıtynda «Aqparatty qalaı daýlaımyz» bóliminde jáne BKB saıtynda «Aqparatty daýlaý» bóliminde daýlaýǵa bolady. Bul qyzmet azamattarǵa tegin kórsetiledi.
Suraq: Adal kredıttik uıymdardy alaıaqtardan qalaı ajyratýǵa bolady?
Jaýap: Eger sizge aqsha shuǵyl qajet bolsa jáne qysqa merzimdi qaryz alǵyńyz kelse, bankterge nemese mıkroqarjylyq qyzmetti júzege asyratyn uıymdarǵa júginýge bolady. Olardyń barlyǵynyń qyzmeti Qazaqstan zańnamasynyń sheńberinde retteledi jáne olar Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttiginiń lıenzııasyna ıe.
Kez kelgen kredıt - úlken jaýapkershilik ekenin este saqtańyz! Siz barlyq táýekelderdi ólshep, ózińizdiń kiristerińiz ben shyǵyndaryńyzdy baǵalaýyńyz kerek.
Alaıda naryqta «qara kredıtor» dep atalatyn zańsyz kompanııalar bar. Sondyqtan saq bolyńyz!
Bul sizge qandaı qaýip tóndiredi? Joǵary paıyzdyq mólsherlemelerden, komıssııalardan jáne ártúrli qosymsha tólemderden basqa, olar kredıt úshin bastapqy jarnany suraýy múmkin.
Eger sizge óte tıimdi talaptarla kredıt usynylsa, onda menedjer bergen nemese kompanııanyń jarnamasynda kórsetilgen barlyq ýádeler kelisimshartta naqty kórsetilgenine kóz jetkizińiz.
Qazaqstanda shartty resimdeý men mazmunyna qoıylatyn talaptar zań júzinde jazylǵan. Alaıda lıenzııa almaǵan kompanııalar shartty zań normasyna sáıkes sırek jasaıdy. Óz sharttarynda olar talaptardy usaq qarippen nemese olardy eki ushty jazaýy múmkin, ıaǵnı talaptardyń tujyrymdamasy naqty emes jáne jaltarmaly bolýy múmkin.
Mundaı kompanııalar taǵy nesimen qaýipti? Eger sizdiń qujattaryńyz alaıaqtardyń qolyna tússe, onda olar, sizdiń atyńyzǵa kredıt rásimdeı alady, tipti bireý ǵana emes, bul týraly siz jaqyn arada bilmeısiz, nemese Sizden CVC/CVV-kodtardy qosa alǵanda, bank kartalarynyń derekterin surap alyp sizdiń barlyq shottaryńyzdy nólge teń etýi múmkin.
Kredıtordy tańdaý kezinde qarapaıym erejelerdi este saqtańyz:
- Uıymda QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttiginiń lıenzııasy bar-joǵyn jáne onyń Agenttikte eseptik tirkeýden ótkenin tekserińiz. Lıenzııanyń bolýyn qarjylyq retteýshisiniń www.gov.kz saıtynda «Qyzmeti» bóliminde tekserýge bolady;
- Shartqa qol qoımas buryn ony muqııat oqyp shyǵyńyz. Shartqa qol qoıý arqyly siz kredıt uıymy sizge usynatyn talaptarmen tolyq kelisetindigińizdi rastaıtynyńyzdy este saqtańyz. Eger sizge túsiniksiz jeri bolsa, menedjerden surap naqtylańyz. Shartqa birden qol qoıýǵa asyqpańyz, ony úıge ákelip, bárin muqııat oqyp shyǵyńyz.
Barlyq qarjy uıymdary tirkeýden ótýi tıis jáne óz qyzmetin júzege asyrý úshin Agenttiktiń lıenzııasyna ıe bolýy tıis ekenin eske salamyz. Agenttiktiń saıtynda tirkeýden (qaıta tirkeýden) ótken jáne lıenzııasy bar qarjy uıymdarynyń tizilimderi, sondaı-aq kúmándi kompanııalardyń tizimi ornalastyrylǵan.
Suraq: Alaıaqtardyń aılasyna túspes úshin qandaı qaýipsizdik erejelerin saqtaý kerek?
Jaýap: Biz saqtaýdy usynatyn mynadaı qarapaıym qaýipsizdik erejeleri bar:
Kartochkalar boıynsha:
- PIN-kodty kartaǵa jazbańyz jáne ony basqa adamdarǵa aıtpańyz, ony bankomattar men POS-termınaldardan basqa esh jerge engizbeńiz;
- Kartańyzdyń tolyq derektemelerin eshkimge aıtpańyz jáne onyń sýretin Jeli nemese messendjerlerge salmańyz. Eger bireý sizge aqsha aýdarǵysy kelse, oǵan kartanyń nómiri nemese telefon nómiri ǵana qajet;
- Kartalaryńyz boıynsha tranzakııalardyń derekterin jedel alyp otyrý úshin SMS/Push habarlamalar servısin iske qosyńyz jáne onyń mátinin muqııat oqyńyz, Siz júrgizbegen operaııa týraly habar kelgen jaǵdaıda, qupııasózdi engizbeńiz jáne bankke qońyraý soǵyńyz;
- Bankten bilińiz jáne múmkindik bolatyn jaǵdaıda, ózińizdiń tólem kartochkańyz úshin 3D-Secure (VISA) nemese SecureCode (MasterCard) fýnkııasyn qosyp berýdi surańyz.
Onlaın-tólem jasaý jaǵdaıynda:
- Eger siz Jelide onlaın saýda jasaıyn dep jatsańyz, saıttyń shynymen ınternet-dúkenge tıesili ekenine kóz jetkizińiz jáne mekenjaı jolaǵynda saıttyń jazylýyn muqııat tekserińiz, ol HTTPS-den jáne jabyq qulyp sımvolynan bastalýǵa tıis;
- Internet arqyly satyp alýǵa ǵana arnalǵan jeke karta ashyńyz;
- Kartanyń derekterin kúmándi saıttarda engizgen bolsańyz nemese olardy abaılamaı alaıaqtarǵa habarlap qoısańyz, kartany dereý buǵattaý úshin bankke habarlasyńyz.
Derbes derekter:
- Jeke basty kýálandyratyn qujattardyń kóshirmelerin qosa alǵanda, beıtanys adamdarǵa eshqashan ózińizdiń derbes derekterińizdi aıtpańyz jáne jibermeńiz;
- Derbes aqparatty berý talap etiletin kúmándi ınternet-baıqaýlar men lotereıalarǵa qatysýdan aýlaq bolyńyz;
- Ózińizdiń elektrondyq poshtańyz jáne saıttardaǵy jeke kabınetterińiz úshin kúrdeli qupııasózderdi qoldanyńyz. Qupııasózder ártúrli, 10 sımvoldan joǵary, quramynda bas jáne kishi áripter, ıfrlar jáne arnaıy sımvoldar bolýǵa tıis. Qupııasózdiń siz úshin mańyzynyń bolǵany durys jáne esińizde ońaı saqtaı alatyndaı qupııasóz oılap tabýǵa tyrysyńyz. Jáne, árıne, ony qupııa saqtańyz.
Mobıldik qosymshalar:
- Ózderińizdiń elektrondyq qurylǵylaryńyzǵa kúmándi baǵdarlamalar ornatpańyz;
- Gadjetterińizge qosymshalardy tek resmı dúkenderden júkteńiz;
- Olardan ınternet-bankıng servısterin iske qosatyn qurylǵylarda lıenzııalyq antıvırýstyq baǵdarlamalyq qamtylymdy qoldanyńyz.
