Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «Jasandy intellekt däuırındegı Qazaqstan: özektı mäseleler jäne ony tübegeilı sifrlyq özgerıster arqyly şeşu» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda Öŋdeu önerkäsıbınıŋ damuyna jaŋa serpın beretın uaqyt kelgenın atap öttı. Onda Prezident: Būl baǧytta soŋǧy bes jylda bırqatar jetıstık bar dep aituǧa bolady.
Öŋdeu önerkäsıbınıŋ jalpy qosymşa qūny ekı ese ösıp, 17 trillion teŋgege juyqtady. Al onyŋ jalpy ışkı önımdegı ülesı 12,4 paiyzǧa jettı. Byltyrdyŋ özınde 163 jaŋa öndırıs ıske qosyldy. Sonyŋ nätijesınde 12,5 myŋ tūraqty jūmys orny paida boldy. Mysaly, Almaty, Qostanai, Qaraǧandy, Atyrau oblystarynda maşina jasau jäne metallurgiia salasyndaǧy ırı käsıporyndar aşyldy. Biyl Almatyda ärtürlı avtokölıkter şyǧaratyn Qazaqstandaǧy eŋ ülken öndırıs orny jūmysyn bastady. Bıraq būl, ärine, jetkılıksız, - dedı. Osy rette Batys Qazaqstan oblysynda bırqatar ırgelı käsıporyndar tabysty jūmys ısteude. Solardyŋ bırı — «Jaiyq Et» jauapkerşılıgı şekteulı serıktestıgı.»
Batys Qazaqstan oblysynynyŋ ortalyǧy Oralda 2017 jyldan berı tabysty jūmys ıstep kele jatqan qūs şaruaşylyǧy käsıporny – «Jaiyq Et» JŞS bügınde elımızdegı tolyq siklmen jūmys ısteitın jetekşı qūs fabrikalarynyŋ bırı sanalady. Būl investisiialyq joba özınıŋ öndırıstık quatymen ǧana emes, sondai-aq auyl şaruaşylyǧy men öŋırlık ekonomikanyŋ damuyna qosqan ülesımen de erekşelenedı. "Jaiyq-Et" qūs fabrikasynda broiler etı öndırıledı. Käsıporynnyŋ öndırıstık quaty täulıgıne 20 tonnadan asady. «Jaiyq-Et» önımderı BQO naryǧynda, sondai-aq Nūr-Sūltan qalasynda satylymda.
Qazırgı taŋda elımızdıŋ agroönerkäsıp salasynda otandyq önımderdıŋ sapasy men öndırıstık tiımdılıgı basty basymdyqqa ainaldy. Osyndai talaptarǧa tolyq sai kelıp, öŋırlık damu men azyq-tülık qauıpsızdıgıne naqty üles qosyp otyrǧan käsıporyndardyŋ bırı – Batys Qazaqstan oblysynda ornalasqan «Jaiyq Et» JŞS qūs fabrikasy.
Tolyq öndırıstık sikl – sapa kepılı
«Jaiyq Et» JŞS qūs fabrikasy broiler balapan etın öndırudıŋ tolyq öndırıstık siklynjüzege asyryp keledı. Būl – öndırıstıŋ är kezeŋınde sapany baqylauǧa mümkındık beretın zamanaui täsıl. Atap aitqanda, fabrikada jūmyrtqadan balapan şyǧaru, olardy kütıp-baǧu, sapaly jemmen azyqtandyru, ettık kondisiiaǧa deiın ösıru, soiu, bölşekteu, vakuumdı qaptau, saqtau jäne daiyn önımdı ötkızu – bärı bır keşende şoǧyrlanǧan.
Jetekşı tehnologiialar – üzdıksız öndırıs kepılı
Fabrikada qoldanylyp jatqan öndırıstık jelıler Europalyq Odaq elderınen äkelıngen zamanaui tehnologiialarmen jabdyqtalǧan. Būl turaly käsıporyn basşysy Temırǧali Eskendırovbylai deidı: – Barlyq qūrylǧylar men tehnikalar Europa Odaǧy elderınen jetkızıldı. Būl – öndırıstıŋ üzdıksızdıgı men sanitarlyq-veterinariialyq talaptarǧa tolyq säikes boluyn qamtamasyz etedı. Bız tek sanǧa emes, sapaǧa erekşe män beremız. Azyq-tülık qauıpsızdıgın saqtau – öte özektı mäsele. Osydan bes jyl būrynǧy jahandyq pandemiia kezınde de bız jūmysymyzdy toqtatqan joqpyz. Barlyq qyzmetkerlerımız öz eŋbek ornynda boldy, jūmys tūraqtylyǧy saqtaldy.
Öndırıstık quat pen äleumettık jauapkerşılık
Bügıngı taŋda «Jaiyq Et» JŞS-nıŋ jyldyq öndırıstık quaty – 8 myŋ tonna tauyq etı. Būl – ışkı naryqty sapaly, otandyq önımmen qamtamasyz etuge tolyq mümkındık beredı. Sonymen qatar, käsıporynda 241 adam tūraqty jūmyspen qamtylǧan. Būl körsetkış käsıporynnyŋ äleumettık jauapkerşılıgı joǧary ekenın däleldeidı.Fabrikada jūmys ısteitın mamandardyŋ köpşılıgı – jergılıktı tūrǧyndar. Būl öŋırdegı jūmyssyzdyq deŋgeiınıŋ tömendeuıne, sondai-aq jastardy auylda tūraqtandyruǧa oŋ yqpal etedı.
Azyqtyq qauıpsızdık – basty mındetterdıŋ bırı
Käsıporyn tek qūs ösırumen şektelmei, öz önımınıŋ sapasyn qamtamasyz etu üşın azyq bazasyn da derbes qalyptastyruda. Osy maqsatta «Jaiyq Et» JŞS soŋǧy jyldary dändı, maily jäne būrşaqty daqyldardy ösırumen de ainalysyp keledı. Būl ışkı resurstardy tiımdı paidalanyp, jem-şöptıŋ sapasyn arttyruǧa, şyǧyndardy azaituǧa jäne syrtqy faktorlarǧa täueldılıktı tömendetuge jol aşady.Käsıporyn qazırgı taŋda öndırıstı keŋeitu jūmystaryn qolǧa alyp otyr. Jospar boiynşa qosymşa qūs ösıru korpustarynyŋ qūrylysy jürıp jatyr. Būl öz kezegınde fabrikanyŋ jyldyq quatyn 12–13 myŋ tonna tauyq etıne deiın ūlǧaituǧa mümkındık beredı. Būl öndırıstık serpılıs jüzdegen jaŋa jūmys oryndaryn aşuǧa, öŋırdıŋ azyq-tülık qauıpsızdıgın nyǧaituǧa, sondai-aq importty almastyruǧa zor septıgın tigızedı.
Azyqtyq täuelsızdık – agroönerkäsıptık sinergiia
Qūs şaruaşylyǧynyŋ tiımdı damuy üşın sapaly ärı tūraqty jem-şöp qory asa maŋyzdy. Osyny eskergen käsıporyn basşylyǧy azyqtyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etu maqsatynda ösımdık şaruaşylyǧyn da qatar jürgızıp keledı. Bügınde «Jaiyq Et» JŞS öz alqaptarynda dändı, maily jäne būrşaqty daqyldardy ösırumen ainalysady. Būl qūs fabrikasyn öz azyǧymen tolyq qamtamasyz etuge mümkındık beredı ärı öndırıstık şyǧyndardy tömendetuge äser etedı.
Jūmyrtqadan – etke deiın: «Jaiyq Et» qūs fabrikasynyŋ kürdelı prosesı
Qūs şaruaşylyǧy – asa mūqiiattylyq pen tūraqty baqylaudy talap etetın sala. Būl – tek qūs baǧyp, jūmyrtqa jinaumen şektelmeidı. Äsırese tolyq sikldı öndırıs jürgızetın fabrikalar üşın ärbır kezeŋ – jauapty ärı strategiialyq maŋyzdy. Batys Qazaqstan oblysyndaǧy «Jaiyq Et» JŞS qūs fabrikasy däl osyndai keşendı qūrylymmen jūmys ısteidı. Mūnda jūmyrtqadan bastap daiyn et önımıne deiıngı barlyq prosess jıtı baqylauda.
İnkubasiialyq jūmyrtqa – öndırıstıŋ alǧaşqy qadamy
Fabrikadaǧy öndırıs inkubasiialyq jūmyrtqadan bastalady. Būl qarapaiym dükende satylatyn bır ūryqty jūmyrtqa emes. Mūndai jūmyrtqalardy Başqūrtstannan arnaiy jetkızedı, jäne olardan bolaşaq broiler balapandar şyǧady.– Balapan 22 künde jaryp şyǧady. Alǧaşqy 18 künı arnaiy inkubasiialyq şkaftarda belgılı bır temperatura men ylǧaldylyqta ūstaimyz. Keiın üş künge bölek sörege auystyrylady, – deidı «Jaiyq Et» JŞS bas direktory Temırǧali Eskendırov.Käsıporyn aumaǧynda 30 korpus jūmys ısteidı. Är korpusqa 25 myŋ täulıktık balapan ornalastyrylady. Balapandar şyqqannan keiın olardyŋ 96 paiyzy tırşılıkke beiım, būl – öte joǧary körsetkış. Ädette 18 korpus bır mezette jūmys ıstep tūrsa, qalǧan 6 korpus dezinfeksiialau men daiyndyq jūmystaryna bölınedı.Käsıporyn jylyna 4,5 million broiler tauyq ösırıp, etke ötkızedı. Bır uaqytta fabrikada 650 myŋǧa deiın qūs ūstalady. Osynşama auqymdy öndırıs joǧary sanitarlyq talaptar men biologiialyq qauıpsızdıktı qajet etedı.– Qūs şaruaşylyǧy – maşaqaty mol sala. Sebebı bır qūs auyrsa, virus jyldam taralady. Sol sebeptı qataŋ epizootiialyq baqylau men aldyn alu şaralaryn tūraqty jürgızemız, – deidı käsıporyn basşysy.
Qūnarly azyq – sapaly ettıŋ negızı
Qūstardyŋ dūrys ösuı üşın azyqtandyru şeşuşı röl atqarady. Būl rette «Jaiyq Et» fabrikasynyŋ täulıgıne 70 tonna jem daiyndaityn öz sehy bar. Jem üş negızgı komponentten tūrady: bidai, soia künjarasy jäne ösımdık maiy.– Qūsqa jai ǧana dän berıp qoiu jetkılıksız. Qūramynda aquyzǧa bai soia künjarasymen energiia közı – ösımdık maiy boluy şart. Soia künjarasynyŋ jartysynan astamy – aquyz, al mai – qūsqa qajettı quatty beredı, – deidı Temırǧali Qartaiūly.Alaida, bügınde qūs azyǧyna qatysty bırqatar qiyndyqtar da bar.– Oblys boiynşa jem-şöp jetıspeuşılıgı baiqalady, baǧasy da şaryqtap tūr. Būl – uaqytşa qiyndyq dep senemın, – dep atap öttı käsıporyn basşysy.
Memlekettık qoldau – senımdı serıktestık
Memleket tarapynan körsetılıp otyrǧan qoldau «Jaiyq Et» käsıpornynyŋ damuyna tyŋ serpın berıp otyr. Atap aitqanda, QR Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgı, Qarjy ministrlıgı jäne basqa da memlekettık organdar tarapynan subsidiialar, tömen paiyzdyq lizingter, jeŋıldetılgen nesielertürındegı keşendı qoldau şaralary ıske asuda.Atap öterlıgı, ekınşı deŋgeilı bankter arqyly alynǧan nesieler boiynşa syiaqy mölşerlemesınıŋ bır bölıgın subsidiialau – käsıporynǧa qarjylyq jüktemenı jeŋıldetıp, öndırıs kölemın ūlǧaituǧa mümkındık berude.
Keleşekke baǧyt – öndırıstı keŋeitu
Bügınde «Jaiyq Et» JŞS öndırıstı keŋeitumaqsatynda jaŋa investisiialyq jobalardy jüzege asyruda. Atap aitqanda, qosymşa qūs ösıru korpustarynyŋ qūrylysy jürgızılude. Būl jūmystar tolyq aiaqtalǧan soŋ, fabrikanyŋ jyldyq quaty 12–13 myŋ tonna tauyq etıne deiınartpaq. Iаǧni, öndırıs kölemı qazırgı deŋgeiden şamamen 50%-ǧa ösedı.Būl öz kezegınde öŋır naryǧyn otandyq sapaly et önımderımen qamtamasyz etuge, importtyq täueldılıktı azaituǧa, sondai-aq jaŋa jūmys oryndaryn qūruǧa zor mümkındık beredı. «Jaiyq Et» JŞS – auyl şaruaşylyǧy salasyndaǧy ozyq ülgıdegı investisiialyq joba. Qūs şaruaşylyǧynda tolyq öndırıstık sikldy qamtamasyz etıp otyrǧan käsıporyn öz ısın ünemı jetıldırıp, naryq talaptaryna sai beiımdep keledı. Memlekettık qoldau tetıkterın tiımdı paidalana otyryp, käsıporyn öŋırdıŋ azyq-tülık qauıpsızdıgıne, äleumettık-ekonomikalyq damuyna, agroönerkäsıptık keşennıŋ nyǧaiuyna sübelı üles qosyp keledı.Qazaqstandyqtar jylyna 340 myŋ tonna qūs etın tūtynady, onyŋ 35 paiyzy şetelden äkelınedı.
Erlan ABDRAHMANOV, «JAIYQ ET» JŞS BRİGADİRI:
– «Jaiyq Et» käsıporny ıske qosylǧan sätten bastap eŋbek etıp kelemın. Qūrylys jūmystarynyŋ basy-qasynda jürıp, alǧaşqy ırgetasynyŋ qalanuynan bastap kuäsı boldym. Jūmys barysynda şetelge baryp, arnaiy oqyp, täjıribe jinaqtap keldım. Käsıporyndaǧy barlyq qūrylǧylardyŋ ornatyluyna tıkelei qatystym. Qazır sol tehnikalardyŋ jūmysyn özım qadaǧalaimyn. Ärbır qūrylǧynyŋ tılın, jūmys ısteu jüiesın jaqsy bılemın. Jaŋadan kelgen jas mamandardy özım oqytyp, üiretıp jürmın.Jalpy, būl sala – köp qyrly, jauapkerşılıgı joǧary baǧyt. Men on jyldan astam uaqyttan berı osy jerde eŋbeketudemın. Osy jyldar ışınde qūs ösırudıŋ barlyqprosesın – inkubasiiadan bastap daiyn önımgedeiıngı kezeŋderdı tolyq meŋgerdım. Bügınde menıköpşılık «besaspap maman» dep ataidy. Būl – eŋbektıŋ, täjıribenıŋ jäne ūjymdyq qoldaudyŋnätijesı dep oilaimyn. Basşylyq osyda jūmys jasap jürgen är qyzmetkerın qoldap keledı. Sol sebeptı bız tek adal as öndıremız.
